چۆن دەزانیت منداڵەكەت نەخۆشی هەستیاری گەنمی هەیە؟ نیشانەكانی ئەمانەن
چاودێر:
نەخۆشی هەستیاری گەنم یەكێكە لەنەخۆشییە بۆماوەییەكان كەسی توشبو ناتوانێت ئەو خواردنانە بخوات كە مادەی گەنمی تێدایە، بەهۆی ئەوەی كاریگەری سەرەكی لە ڕیخۆڵە باریكە دەردەكەوێت كە دەبێتە هۆی تێكچوونی ناو پۆشەكەی، نەخۆشی گەنم بەزۆری لەمنداڵان دەردەكەوێت، لەوبارەوەیەوە پزیشێكی پسپۆڕ، نیشانەكانی ئەم نەخۆشییە لەم ڕاپۆرتەدا دەخاتەڕوو.
د.كارزان محەمەد، پزیشكی پسپۆڕی نەخۆشییەكانی منداڵان، ئاماژەبەئەوەدەكات،نەخۆشی هەستیاری گەنم ( گلوتین) باوترین نەخۆشی جینیە كە پەیوەندی بە پێ نەكەوتنی خواردنەوە هەبێ لە هەموو جیهاندا،ئەم نەخۆشیە چەندین هۆكاری هەیە لەوانە هۆكاری دەوروبەر(مادەی گەنم یان گلوتین و هاوشێوەكانی)، هۆكاری كەسی(بوونی ئەنتی جین)، شیری دایك هۆكارێكە بۆ بەرگری كردن لە دەركەوتنی نەخۆشیەكە.
دەشڵێت" كاریگەری سەرەكی لە ڕیخۆڵە باریكە دەردەكەوێت كە دەبێتە هۆی تێكچوونی ناو پۆشەكەی،ئەم نەخۆشیە لە هەموو تەمەنێكدا روودەدات، لە مناڵاندا بە زۆری لە تەمەنی ٩-١٨ مانگدا دەردەكەوێت، چونكە لەو تەمەنەدا مناڵ بۆ یەكەم جار گەنم دەخوات، نزیكەی ٥, ٠ - ١ ٪ خەڵك لە ناو كۆمەڵگاكاندا تووشی ئەم نەخۆشیە ئەبن"
د. كارزان محەمەد، باس لەوەدەكات، نەخۆشیەكە لە ڕەگەزی مێ زۆرتر ڕوودەدات بە رێژەی ١:٣ لە چاو نێردا، هەندێك كەس ئەگەری تووش بوونیان زیاترە لە كەسانی تر، بۆ نمونە كەسی یەكەمی ئەوانەی تووش بووی نەخۆشیەكەن، یان ئەو كەسانەی نەخۆشی شەكرەی جۆری یەكەمیان هەیە، جۆرێكی تایبەتی نەخۆشی غودە، هەروەها لە هەندێ كۆنیشانەدا وەك كۆنیشانەی داون.
نیشانەكانی
لەبارەی نیشانەكانی ئەم نەخۆشیە ئەو پزیشكە وتیشی، لە دوای تەمەنی ٩ مانگەوە دەردەكەوێت پاش پێدانی گەنم( وەكو: سك چوونی درێژخایەن،ئاوسانی سك،نەمانی ئارەزووی خواردن،ئازاری سك، دابەزینی كێش، بەدخۆراكی، ڕشانەوە، تێكچوونی باری دەروونی مناڵ).لە تەمەنی گەورەتردا وەكو(هێڵنج،ئازاری سك، پێچ و غازات، قەبزی و ناو بە ناو سك چوون)،
د. كارزان محەمەد زیاتر رونیدەكاتەوە، نیشانەكانی ئەم نەخۆشیە لە دەرەوەی كۆئەندامی هەرس وەك( ئێسكە نەرمە، كورتی باڵا، دواكەوتنی باڵق بوون، كەم خوێنی، نیشانەی تر لە پێستدا، تێكچوونی ددان..... هتد).
لەبارەی دەستنیشانكردنی نەخۆشی گەنم دەڵێت"دەست نیشانكردنی نەخۆشی گەنم لەرێگەی شیكاری تایبەتی خوێن و شیكاری شانەیی ناو پۆشی ڕیخۆڵە دوای وەرگرتنی نموونە لە ڕێی ناوسك بینەوە،گرنگە ئەوە بزانرێت كە تەنها ئەو شیكاریانە پێویستە بۆ دەست نیشان كردنی نەخۆشیەكە پشتی پێ ببەسترێت كە تەواو تایبەتن بەم نەخۆشیە"
وتیشی، پێویستە ئاماژە بەوە بكرێت كە جگە لە نیشانەكانی نەخۆشیەكە، پێویستە دوای ئەو شیكاریانە ئینجا بریار بدرێت كە ئەو كەسە نەخۆشی هەستیاری گەنم ( گلوتین) ی هەیە.
چارەسەرەكان
- دووركەتنەوە لە خواردنی گەنم و پێكهاتە هاوشێوەكانی گەنم دوای دەست نیشان كردنی نەخۆشیەكە گرنگترین خاڵی چارەسەرە.
- دووركەوتنەوە لەم مادانە نەخۆش هەست بە باش بوونی نیشانەكانی كۆئەندامی هەرس دەكات لە ماوەی چەند هەفتەیەكدا(٤-٨ هەفتە).
-پاشان گەشە و كەم خوێنی و نیشانەكانی تر بەرەو باش بوون ئەڕوات.
د. كارزان محەمەد لەبارەی نەخۆشی گەنم ڕێنمای بەدەیكان وباوكان دەدات بەوەی هەندێ خۆراك بە شێوەی شاراوە گەنم لە پێكهاتەكەیدا هەیە، بۆیە ئاگادار بن كە ئەو جۆرە خۆراكانە نەدەن بە مناڵی تووش بوو. بۆ نمونە خواردنێكی ئامادە كراو كە گلوتین لە پێكهاتەكەیدا هەیە، ئەو خواردنانەی كە مناڵی تووش بوو دەتوانێ بیخوات وەكو برنج،پاقلەمەنی،پەتاتە.