لە رۆژی جیهانیی فەلسەفەدا.. دورنمای فەلسەفەیمان خوارە !

مەلا بەختیار 15/11/2018

ئەمڕۆ، رۆژی جیهانیی فەلسەفەیە. ساڵانە، لەم رۆژەداو لەناو فێستیڤاڵی گەلاوێژدا، (د.ئازاد حەمە)مان بانگهێشت دەكرد، چڕەباسێكی لەسەر فەلسەفە روندەكردەوە. ئەمساڵ فێستیڤاڵ‌و لەمەودواش، لەمانگی چواردا، سازدەكرێ‌. بۆیە، پێم باشبوو، تیشكی كڵاورۆژنەیەك لەسەر رۆژی فەلسەفە، بهاووم.
كە ساڵی (1970) چوینە ئەڵقە رۆشنبیریەكانی كۆمەڵەی رەنجدەران، دەبوو پەروەردەی فەلسەفە بكرێین. لە وانە سەرەتاییەكانیشەوە، رێنمایی دەكراین. سەرەتا ئەزبەركردنی زاراوەكان (200-300) زاراوەیەك. پاشان زاراوە زاراوە تاقیدەكراینەوە، ئایە ئەزبەرمان كردوون‌و تێیگەیشتوین. ئینجا، كۆرسی كتێبمان بۆ دیاریدەكرا، وردە وردە، فێربین‌و قوڵبین.
بیرمە، یەكەمین دوو كتێبی فەلسەفە (المادیە التأریخیە والمادیە الدیالكتیكیە) مەتریالیزمی مێژوویی‌و مەتریالیزمی دیالكتیك كرایە ئەركمان، بیخوێنینەوەو شارەزای بین. زیاتر لە سێ‌ مانگ، بەندە، ئەم دوو نامیلكەیەم لاپەڕە بە لاپەڕە، بەوردیی خوێندەوە. هەر دەستەواژە یان رستەیەك تێنەگەیشتینایە، شەرممان نەدەكرد، پرسیار بكەین‌و مانا جوانەكانی وەربگرین.
ئێستا، كە رۆژی جیهانی فەلسەفەیە، دیارە، دوای نیو سەدە لەو بیرەوەریە، فەلسەفە لەسەر ئاستی جیهان پەلوپۆی چەشناوچەشنی هاویشتووە. راڤەی فەلسەفە رەهەندی فراوانی لەپرۆگرامەكانی خوێندن‌و ئەدەبیات‌و ئەندێشەدا، هەیە. لە وڵاتان‌و زانكۆ هەرە پێشكەوتوەكاندا، فەلسەفە، لە برەوی ئەقڵ‌و لۆژیكدایە، فەلسەفە زیندوەكان كاریگەری گەش‌و فەلسەفە نەزۆكەكانیش، كاریگەرییان هەڵبزركاوە.
فەلسەفەی برەو براوە، مۆدێرنێتەی رەخنەلێگیراوە، چونكە دەركەوت، مۆدێرنیزم، پرۆسەیەكی مێژوویی بەردەوامە‌و تەواوی هەوڵەكان لەرۆژئاوادا، بۆ ئەلتەرناتیفی فەلسەفەی نامۆ بە راستییە بەڵگەنەویستە كۆمەڵایەتی‌و لۆژیكە ئەقڵانیەكان، بەرگەی دەركەوتنی راستیەكانیان، لەسەردەمی جیهانگیریشدا نەگرت. كە فەیلەسوفەكانیان پێیانوابوو، فەلسەفەكانیان زادەی سەردەمی پۆست كۆلۆنیالیزمە. بەڵام سەرمایەداری بەبەردەوامیی مۆدێرنێتە وەڵامی دانەوە. سەلەفییە جۆراوجۆرەكان ویستیان لە چارەكە سەدەی رابوردودا، ببنە هەژمونگەری بواری فەلسەفەو تۆتالیتاریزمی روحی مرۆڤ‌و كۆمەڵ، بەڵام ئەمانیش شكستیان خوارد.
لەكوردستاندا، خەریكە پەنجەرەی فەلسەفە لەزانكۆكانی سلێمانی‌و راپەڕیندا دەكرێتەوە. هەروەها لەناو نوسەرەكانیشدا. بەتایبەت دابڕان‌و دەزگای ئایدیا، دوای گۆڤاری رەهەندو رۆشنگەری، بەردەوامن. لەم یادەشدا، دەڵێین:
یەكێك لە كەموكوڕییە زیانبەخشەكانی بواری روناكبیری كوردستانی، پەرەنەسەندنی بواری فەلسەفەو پەروەردەی فەلسەفەیە. بەدڵنیاییەوە، فەلسەفەی سیاسی، بەدابڕاوی لە فەلسەفەو مەعریفە، لەم سەردەمەشدا، زیانی مەترسیداری لەسەر روداوەكان‌و گۆڕانكاریە كۆمەڵایەتیەكان دەبێ‌. هەروا، موتوربەنەكردنی فەلسەفەی پەروەردە بە فەلسەفەی هاوچەرخ، مەترسی گەورەیە لەسەر نەوەی ئێستاو نەوەكانی ئایندەش.
حزبی سیاسی بەبێ‌ پەروەردەی فەلسەفەو سیاسەتمەداری بێ گۆشی فەلسەفە، هێندەی پێویستە بۆ جیهانبینی‌و رۆشن ئەندێشەیی، مەترسی گەورەن لەسەر حوكمڕانی‌و ژیانی كۆمەڵایەتی، بەڵكو ئەم چەشنە حزب‌و سیاسەتمەدارانە، ناڕاستەوخۆ، خزمەتی دوژمنانی دیموكراسی‌و هێشتنەوەی، كولتوری باوكسالاری‌و برەوی سەلەفیەت دەكەن.
لە رۆژی جیهانی فەلسەفەدا، پەیاممان ئەوەیە رێبازی رۆشنگەری‌و فیمینیزمی رۆشنگەری، هەروەها خەباتی كۆمەڵی مەدەنی‌و مۆدێرنێتە، قوڵتر بكرێ‌. لەم قۆناغەشدا، زانكۆكان، لەبری ئەوەی بكرێنە مەیدانی رمبازێنی حزبایەتی، با ببنە چاوگەی زانستەكانی سروشتی‌و فەلسەفەكان‌و مەعریفە مرۆییەكان. چونكە، بەبێ‌ فەلسەفەی زانستی، دورنمای گۆڕانكاری خوارە!!