راپەرینی بەردەوامی سەردەمەكە ئینتەرناسیۆنالیزمی راستەقینەیە

مەلا بەختیار 11/02/2020

( 1 )
ئاوڕێكی ئینتەرناسیۆنالیستانە
خەباتی ئینتەرناسیۆنالیزم، لەناوەڕاستی سەدەی نۆزدەهەمەوە، لەسەرەتای سیستەمی سەرمایەداری‌و پیشەگەری‌و پیشەسازی بوخاردا، كوت‌ومت لەدامەزراندنی ئینتەرناسیۆنالیزمی یەكەمەوە، كە ماركس، بەشداری تیا كردوەو پاشان مانیفیستی كۆمۆنیستیان نوسیووە، بۆتە ستراتیژی خەباتی ناوكۆیی كرێكاران لەژێر دروشمی (كرێكارانی جیهان یەكگرن!).
ئەو سەردەمە، هەتا دەگەینە سەدەی بیستەم، هاوكاتی پێشكەوتنی پیشەسازی، سیستەمی سەرمایەداری ستەمكاری چینایەتی‌و سیاسەتی كۆڵۆنیالیستی، دڕندانە دەسەپاند. بۆیە، چەوساندنەوەی چینایەتی رەهەندێكی سیاسی-ناوكۆییان بەرامبەر دەسەڵاتی سەرمایەداری، لەچەندین وڵاتدا دەرخست. پاساوی تیۆری و پراكتیكیشی بۆ ئەو قۆناغە هەبوو. سەدان هەزار كرێكاریش، لەسەر ئاستی وڵاتانی رۆژئاوا، هاوخەبات بون. پارتە سۆسیالیستەكانیش، لەناو ئینتەرناسیۆناڵەكانی یەكەم و دووەمدا، لەو هەلومەرجانەدا، هاوپێناو بوون. ناوەندی خەباتی كرێكارانیش، لە پایەخت و شارە پیشەسازییەكانی جیهاندا، بەپێی گۆڕانكاری دۆخەكان، دەگۆڕدرا.
لەدوای پێشكەوتنی سیستەمەكانی سەرمایەداری و، خورت بونی دیموكراسی‌و، وەرچەرخانی تەكنەلۆژی، هاوكات، پێشكەوتنی كۆمەڵایەتی و خەباتی مەدەنیەوە، دەتوانین بڵێین: 
تەوژمی خەباتی ناوكۆیی كرێكاران، لەڕووی بابەتیەوە، بەرە بەرە پاشەكشەی دەكرد. لەدوای شۆڕشی ئۆكۆتۆبەرەوە (1917) بۆچونە جیاوازەكانی بیرمەندانی ماركسیزم، لەروسیا، ئەڵمانیا، فەرەنساو ئیتالیادا، تا دەهات ناكۆكی تێدەكەوت و سەرەنجام لەناویشیاندا فێرگەی تیۆری‌و فەلسەفیی جیاواز سەریهەڵدا. بەتایبەتی لینین هەڵەیەكی كوشندەی كرد كە بازی دا بەسەر پرۆسەی دیموكراسی‌و سۆسیالیستی لە یەك وڵاتدا سەپاند. كە ستالینیش دەسەڵاتی گرتە دەست، بەپاساوی مەترسی لەسەر سیستەمی سۆسیالیستی‌و سۆسیالیزمی سەپێنراو لەیەك وڵاتدا، بەتایبەتی لەسەروبەندی جەنگی دووەمی جیهانەوە، ئیتر ئینتەرناسیۆنالیزم و تەوژمی كۆمۆنیستی، كرانە پێخۆری تۆتالیتاریزم!
بە بۆچونی بەندە، خەباتی ئینتەرناسیۆنالیزمی كرێكاران، هێندەی لەڕووی پراكتیكیەوە، لەسەدەی هەژدەو نۆزدەوە رەنگی رژا، لەسەرەتای سەدەی بیستەمەوە نێژرا. لەوە بەدواوە، تەواوی چەپەكانی جیهان، دوای شەوارەی تیۆری كەوتبون (بەئێمەشەوە) كە جار جارە، خۆیان لە قەرەی خەباتی ناوكۆیی كرێكاران دەدا.

(2)
جیهانگیری و خەباتی كرێكاری
جەنگی سارد، هێندەی بەرژەوەندی زلهێزەكانی تیادا دابین كرا، بەشی زۆری كرێكاران‌و، پارتە كۆمۆنیستە كلاسیكیەكان‌و، تاڕادەیەك گەلانی ئازادیخوازیش، بۆ بەرژەوەندی جەمسەرەكانی جەنگی سارد، دەستخەڕۆ دەكران.
بزوتنەوەی كرێكاران، لەبزوتنەوەیەكی رادیكاڵەوە، لەبەرامبەر سیاسەتی سازشخوازی زلهێزەكان، رێگەی خەباتی پیشەیی دۆزیەوەو لەتراویلكەی ئینتەرناسیۆنالیزم دوركەوتەوە؛ ئەگەر لەلایەكەوە، لادان و بادان لەخەباتی كرێكاران لەسەردەمی جەنگی سارددا، سەپێنرا بێ‌. لەبەرامبەردا، خەباتی پیشەیی-سەندیكاریی، تاڕادەیەك، قەرەبووی شكستی خەباتی چینایەتی كرێكاران و پاشكۆیەتی كۆمۆنیست-سۆسیالیستەكانی بۆ شورەوی، لەرۆژئاوای دیموكراسیدا، دایەوە. تائێستاش، خەباتی ریفۆرمی چینایەتی لەبری قوربانی بێهودەی رادیكاڵی، باڵا دەستە.
كە سەردەم هەڵشكا بۆ جیهانگیری، دەركەوت، تێزە بێ‌ پێزەكانی كۆتایی سەرمایەداری‌و گەندەڵی ئیمپریالیزم‌و سەرەنجامیش روخاندنیان لەسەر دەستی كرێكاران، جگە لەگومڕایی تیۆری، هیچی دیكە نەبوو، بۆیە، دوای سەدەیەكی رەبەق لەو تێزە بێ‌ پێزە، سیستەمی سەرمایەداری نەك شكستی نەخوارد، بەڵكو ئۆروپای رۆژهەڵاتی بەناو سۆسیالیستی هەڵوەشایەوە؛ چینی ماوتسیتۆنگی ئاڵاهەڵگری (كرێكاران‌و گەلانی چەوساوەی جیهان یەكگرن) هانای بۆ سەرمایەداری بردو خۆی لە داتەپین رزگاركرد؛ كۆریای باكور لەناو بازنەی دیكتاتۆریدا، دەسوڕێتەوە؛ كۆبای چگوارا-كاسترۆش، بەرە بەرە بەرەو سەرمایەداری‌و رۆژئاوا لەنگەر دەگرن. لەتەواوی ئەو وڵاتانەداو لەناو دەوڵەتانی ئازادایخوازی وەكو ڤێتنام، لاوسیشدا، پێشخستنی سیستەم‌و ئاوەدانی‌و ئاشتەوایی لەگەڵ رۆژئاوادا، خەمی سەرەكییانە.
جیهانگیری، تائێستا، لوتكەی سەركەوتنەكانی سەرمایەداری جیهانییە. پەسەندمان بێ یان نەبێ‌!
كرێكاران، لەم سەردەمەدا، لەڕووی چینایەتیەوە، لەرۆژئاوادا، خەریكە پێكهاتە چینایەتیەكەشیان، سەرەنجامی تەكنەلۆژیاو تەكنیكی رۆبۆت‌و سیستەمی ئینەرنێتەوە، گۆڕانكاری ریشەییان بەسەردا دێت. لەوەدەچێ‌، لە دوو سێ‌ دەهەی ئایندەدا، تەنانەت خەباتی چینایەتیش لەرۆژئاوادا، پێكهاتەی كۆمەڵایەتی نوێی بخەمڵێ‌. هەڵبەتە، لەوڵاتانی دواخراودا، كرێكاران‌و چین و توێژەكانی تر، لەم سەردەمەی جیهانگیریدا، زیاتر لە سەدەی رابردوو، چەند دەهەیەك، خەباتی پیشەیی- سەندیكاییان پەلوپۆی كۆمەڵایەتی‌و دادپەروەری‌و مەدەنی هەمەلایەنە دەهاوێ‌. لەبەرامبەریشدا، ئایدیۆلۆژیەتی توندڕەو، چ چەپ‌و چ راست، زیاتر لاواز دەبن. هەروەها، پۆپۆلیست‌و راستڕەوەكانیش، ناتوانن، چەوساوەكان بە كۆیلەیەتی سەرمایەو سەرمایەداری بهێڵنەوە.

(3)
راپەڕینی بەردەوام
گۆڕانكاری جیهانگیری، لەدوای جەنگی ساردەوە، بۆشاییەكی گەورەی سیاسی‌و حوكمڕانی‌و كۆمەڵایەتی خوڵقاند. چەپەكان پاشەكشەیان كرد. ناسیۆنالیستەكان بەرەو فاشیەت رۆشتن. خەباتی دیموكراتەكان لەئاستی چارەكی ئەركەكانیشدا نەبوون. نوسەران‌و روناكبیران، رەهەندی روداوەكانیان هەمەلایەنە نەدەخوێندەوە، یان لەچوارچێوەی كلاسیكیدا قەتیس دەمان، یاخود بەشێكیان فەلسەفە نەزۆكەكانیان كۆپی دەكرد. لەبەرامبەردا، ئیسلامگەراكان، لە چوار دەهەی رابوردودا، تایبەتی لەدوای جەنگی ساردەوە، زیرەكانە رۆچوبونە هزری رای گشتی‌و بەفەلسەفەی تۆتالیتاریزمی روحی، بۆشاییە سۆسیۆ-سیاسیەكەی دەهەكانی رابوردویان، پڕ دەكرد. تەنانەت لە "بەهاری عەرەبی"یشدا، پێشەنگ بون. هەشبون، فریویان بەو پێشەنگییە خواردو پێیانوابوو، وەكو ئێران، سونیگەراكانیش، چنگ لە حوكم بەرنادەن. بێئاگا لەوەی سەردەمی جیهانگیری، بە شۆڕشی تەكنیكیەوەو بە سۆسیال- میدیاوە، سەراپا هاوكێشە كۆمەڵایەتی‌و ئەندێشەكان دەگۆڕێ‌. ئەوەتا، لەقۆناغی دووەمی راپەڕینی بەردەوامەوە، لە جەزائیر، سودان، لوبنان، عێراق، شیلی، هۆنگ كۆنگ.. تاد. نەوەی دوای جەنگی سارد، وەكو نەوەی دووەمی سەردەمی جیهانگیری‌و گۆڕانكاری، دابەزیونەتە مەیدان.
ئەم نەوەیەو بەم رێبازەی راپەڕینی بەردەوامە، لەم سەردەمەدا، قۆناغی هەژمونگەری ئیسلامگەرایان بەجێهێشت. لە سودان ئیخوانەكانیان هاڕی. لەعێراق شیعەو سونیەكانیان خستۆتە بنبەستی دەسەڵات. لەجەزائیر پارتە كلاسیكیەكانیان رسوا كرد. لەلوبنان، چینی مشەخۆری دەسەڵاتی سەرجەم پێكهاتەكانیان: شیعە، سوننە، مەسیحی.. تاد، لاواز كردووە. لەسوریاشدا، لە تێكشكاندان. تەنها توركیایان ماوە، ئەویش، هەرگیز نەك ناتوانێ‌ شكستی ئیخوانەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پارسەنگ بداتەوە، بەڵكو لەسەر ئەم سیاسەتە بەردەوام بێ‌، توركیاش لەسەر دەستی ئیخوانەكان، بەتەواوەتی لە دیموكراسی هەڵدەگەڕێتەوەو راپەڕین لەتوركیا بەرپا دەبێ‌. ئێرانیش لەو چوارچێوە سیاسییە بەدەر نییەو نابێ‌.
ئەم راپەڕینانە، كۆنگرەی ئینتەرناسیۆنالیزمیان نەبەستووە؛ ماركس‌و لینیان نییە؛ پارتی پێشڕەویان نەبووە؛ سەركردەی كاریزمایان دەرنەكەوتووە؛ رێبازی ئایدیۆلۆژییان دیارینەكردووە؛ كەچی پێكڕا، لەسەر یەك زەمینەو لەهەمان زەماندا، راپەڕیون‌و تەنانەت، دروشمەكانیان، ئامانجەكانیان، شێوەی خەبات‌و قوربنیدانیشیان، چونیەكە. دادپەروەری‌و دژایەتی بێ ئەمانی گەندەڵییش، بۆتە خەمی سەرەكی خەباتیان.
خەباتی راپەڕینی بەردەوام، بە ئاڕاستەیەكی مێژوویی نوێ‌، ئەركی هاوبەش‌و، ئامانجی هاوبەش‌و، سیاسەتی هاوبەرش‌و سەنگەری هاوبەشیشیان هەیە. كەوابێ‌:
راپەڕینی بەردەوامی دەهەی دووەمی جیهانگیری، راپەڕینی ئینتەرناسیۆنالیزمی (خەباتی ناوكۆیی) سەردەمەكەیە، بەڵام بەئاڕاستەی شۆڕشگێڕانەی گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی، لەبەرامبەر مەترسی گەورەی قەیرانی ئابوری‌و تەنگوچەڵەمەی بابەتی حوكمڕانی. نەك تەنها هی كرێكاران. پیشبینی دەكەین، لەهەناوی ئەم راپەڕینە بەردەوامەداو لەگەرمەی روداوەكاندا، ستراتیژی ئینتەرناسیۆنالیزمی راپەڕینەكە، گەڵاڵە ببێ‌‌و بەدووری نازانین، لەم پێناوەشدا، كۆنگرەی هاوبەش لەنێوان راپەڕیواندا بەدی بێت. شەرعیەتی سیاسی‌و شۆڕشگێڕیش دابین بكات! جگە لەوەی، قەیرانە ئابوریەكانی رۆژئاواش، بگەنە ئاستی كێشەی كۆمەڵایەتی‌و سیاسی بابەتی‌و لیبرالیزمی نوێ‌‌و راسیزم تێكنەشكێن، بێگومان رۆژئاواش، بەدووری نەزانین، رابپەڕن. هەنگینێ‌، ئینتەرناسیۆنالیزمی راستەقینە، رەهەندی جیهانی وەردەگرێ‌.