يەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و مافی چارەی خۆنوسینی گەلی کوردستان
مەبەست لەم نوسینە بیرەوەریی ئاسایە نادیدە گرتنی هەوڵ و کۆششی هیچ لایەن و کەسایەتییەکی تێکۆشەر نیە،تەنیا ئامانجەکە ئەوەیە کە ی.ن.ک پێشەنگ و یەکەمین بوە لە ئاست دیاریکردنی چاەنوسی گەلی کوردستان بەدەستی خۆی )
لەم رۆژانەدا هەڤاڵێکی دێرینم کە لەسایەی زانست و تەکنەلۆژیای خۆرئاوا جارێکی تر بەیەک شادبوینەتەوە ،بۆچون و روانینەکانی ساڵانی هەشتای سەدەی رابردوی سەردەمی پێشمەرگایەتیی بە بیر هێنامەوە کە هەمیشە باسی مافی چارەی خۆنوسینی گەلی کوردستانمان ئەکرد لە دانیشتنەکاندا کە موناقەشەمان ئەکرد ئەمانوت ئێمەش وەک گەلانی دنیا مافی خۆمانە لە ئۆتۆنۆمییەوە ئەو مافە پەیڕەو بکەین پێی شاد بین تا فیدراڵیی و کۆنفیدراڵیی و دەوڵەتی سەربەخۆ . ئەو هەڤاڵە هەڵوێست و پەیامی زۆر و زەوەندی ئەو سەردەمەی خەباتی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانی بە بیر هێنامەوە کە چۆن کۆمەڵانی خەڵکی کوردستانی رائەهێنا بۆ ئاشنا بونیان بە مافی چارەی خۆنوسین و خەبات و قوربانیدانەکانیان لە پێناوی بەدیهێنانی ئەو مافە سەرەتاییە ئینسانیی و دیموکراسیی و نەتەوەییە چڕ بکەنەوە.سەرباری ئەو نوسین و وتارە زۆرانەی کە لە ئێزگەی دەنگی شۆڕشی عێراق و دواتر دەنگە زوڵالەکەی گەلی کوردستان و رێبازی نوێ و الشرارة بڵاو ئەکرانەوە دەربارەی مافی چارەی خۆنوسین ،چەندین نامیلکەش لە چاپخانەکانی شەهید ئیبراهیم عەزۆ و شەهید جەعفەر و دەزگای رۆشنبیریی کۆمەڵە و بڵاوکراوەی کۆمەڵە و گۆڤاری رزگاریی ئۆرگانی یەکێتیی شۆڕشگێڕانی کوردستان و کوردایەتیی بڵاوکراوەکانی مەڵبەند و کەرتەکانی رێکخستن و ناوچە و رێکخراو ەکانی کۆمەڵە و شۆڕشگێڕان هەمان پەیامیان ئەگەیاند بە کۆمەڵانی خەڵک . دروشم و چەمکی مافی چارەی خۆنوسین بوە رێبازێکی سەرەکی شۆڕش و ئیدی خەڵک ئۆتۆنۆمیی لە بیر چوەوە ، تەنانەت بەو چاوەوە سەیری حکومەتی عێراق کرا کە ئیستیعمارە و لەرێی سیاسەتی چەپەڵی تەعریب و تەبیعیس و تەهجیرەوە کوردستانی باشوری بە سیاسەتی نیشتەجێکردنی غەوارە لە کوردستان داگیر کردوە و ناوی لێنرابو ئیستیعماری ئیستیتانیی (ألإستعمار ألإستیطاني ). دیارە زۆر دەمێک بو کوردستانیی بون لە ناخ و دەرونی جەماوەری کوردستاندا لەرێی یەکێتیی نیشتمانییەوە رەگی داکوتابو . خەڵک وشیار کرابوەوە کە ئەم کوردستانی عێراقەی ئێستا لەدوای جەنگی یەکەمی جیهانەوە بەزۆر لکێنراوە بە عێراقی ئەمڕۆوە بۆ ئەو مەبەستەش بە هەوڵی سەرۆک مامجەلال و هەڤاڵانی تر بەڵگەنامە و دۆکیۆمێنتی زۆر خرایە بەردەست خوێنەران .لەپاڵ شۆڕشی هەقخوازانەی رزگاریی شۆڕشێکی هوشیاریی روناکبیریی مەزنیش بەرپا کرا بۆ سەلماندنی بە زۆر لکاندنی کوردستانی ئەمڕۆی عێراق ،دیارە شاری کەرکوکیش لەو میانەدا بایەخێکی تایبەتیی پێ درابو .هەمیشە ئەوە دوپاتدەکرایەوە ئەوە هەلومەرجە بابەتی و خۆییەکانن کە رێگەی جیابونەوە نادەن و شەقی زەمانەیە وای کردوە کە گەلی کوردستان لەچوارچێوەی ئەو عێراقە دروستکراوەی دەستی بریتانیادا بژی و قەدەری جوگرافیی و مێژویی و ئاینییش ئەو گوزەرانەی سەپاندوە . کاتێکیش لە رۆژی ۱۲ی نیسای ساڵی ۱۹۸۷دا کاک نەوشیروان مستەفا جێگری ئەوکاتەی سکرتێری گشتیی (ی.ن.ک) لە لێدوانێکیدا بۆ رۆژنامەی لۆمۆندی فرەنسایی وتبوی کە چارەسەری کێشەی عێراق دروستبونی سێ قەوارەی (شیعی،سونیی،کوردی)یە ،بو بە هەڵا ،هەر بەتەنیا شۆڤینییە عەرەبەکان دژی ئەو لێدوانە نەوەستانەوە بەڵکو چەپ و دیموکراتە عەرەبیە کان لەدژی وەستانەوە،تەنانەت کماری ئیسلامیی ئێرانیش بەو لێدوانە سەغڵەت بو داوای لە یەكێتیی نیشتمانیی کوردستان رونکردنەوە بدات. هەمو ناوەندەعەرەبیی و ئیسلامییەکانبە چەپ وراستەوە ئەو لێدوانەیان بە پرۆژەیەکی ئیستیعماریی نوێی دابەش کردنی عێراق و تێکدانی یەکێتیی خاک و گەلەکەی دانا(وەک ئەو تەمامیەتی ئەرزیی و میللی ) یە زۆر پیرۆز بێت .
ئەوە بو سەرۆک مامجەلال بە کتێبە بە ناوبانگەکەی (أغدو و دیمقراطي و حرمان شعب من تحقیق الحلم ) وەڵامی زانستیانەی نوسراوەکەی عبدألأمین ألأنباري دایەوە کە لە بڵاو کراوەی (الغد الدیمقراطي ) زمانحاڵی حزبە کۆمۆنیستەکەی صالح دوگلە دا بڵاو کرابوە وە . سەرۆک مامجەلال بە پێی بنەمای زانستە سیاسیەکان و تێزەکانی مارکس و ئەنگلس و لینین ماوتسی تۆنگ و قانونەکانی نێو دەوڵەتیی و نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ رەوایی مافی چارەی خۆنوسین ،هەم داکۆکیی لە روانینەکەی کاک نەوشیروان مستەفا کردبو، هەم زۆر بەوردیی ئەو راستییانەی بەرجەستەکردبو و سەلماندبوی کە گەلی کوردستان مافی خۆیەتی بەدەستی خۆی چارەنوسی دیاریی بکات بەو جۆرەی ئارەزو و ویستەکانی زامن دەکات . بە بەڵگەکانیش سەلماندبوی کە کوردستانی باشور بە زۆر لکێنراوە بە عێراقەوە و ئەبێت گەلی کوردستان بە ئارەزومەندانە یەکێتیی و پێکەوە ژیان هەڵبژێرێت لەگەڵ ئەو عێراقە دروستکراوەی کە بریتانیا بۆ مەلیک فەیسەڵ بەزۆر لکاندی بە عێراقی عەرەبییەوە .
سەدان هەڵوێست و بانگەوازی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بۆ مافی چارەنوس تا جیابونەوە و پێکهێنانی دەوڵەتی سەربەخۆ لە مێژودا تۆمار کراوە کە ئەوە یەکێتیی نیشتمانیی بوە بوێرانە و بە ژیرانە ئەو دروشمەی بەرز کردوە و لە پێناویدا قوربانیی زۆر و زەەوەندیشی پێشکەشکردوە .
هەر بەو جیهان بینیشەوە بو کە دوای راپەڕین و لەسەرو بەندی هەڵبژاردنی ساڵی ۱۹۹۲دا تاقانەی بانگەشە کردن بو بۆ مافی چارەی خۆ نوسین و ئێکسپایەر بونی ئۆتۆنۆمیی ، هەر سوربونەکەی یەکێتییەکەی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستانیش بو کە پەرلەمانی کوردستان لە ٤ی ئۆکتۆبەری ۱۹۹۲دا فیدراڵیی کردە شێوازی پەیوەندیی لەگەڵ حکومەتی عێراقدا . کاتێک کە بەرەیەکی فراوانی ئۆپۆزیسیۆنی عێراق پێکهات لە ژێر چەتری کۆنگرەی نیشتمانیی عێراق بە هەوڵی (یا نون کاف) بو کەئەو بەرەیە رێز لە ئیرادەی گەلی کوردستان بگرێت بۆ دیاری کردنی مافی چارەنوسی لە عێراقی دوای دیکتاتۆریی . لە کۆنگرەی ئۆکتۆبەرـنۆڤەمبەری ساڵی ۱۹۹۹ی ئۆپۆزیسیۆنی عێراق لە نیو یۆڕک،بە سوربونی سەرۆک مامجەلال بو کە کۆنگرە دەستەواژەی رێز گرتن لە ئیرادەی گەلی کوردستان بۆ مافی چارەنوسی کردە (کۆنگرەی نیشتمایی دان دەنێت و بڕیار دەدات ) بەمافی گەلی کوردستان لە دیاریکردنی چارەنوسی خۆیدا ،دواتریش لە کۆنگرەی ۲٠۱۲ ی لندن و ئازاری ۲٠٠۳ی سەڵاحەدین ،بە هەمان شێوە یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و سەرۆک مامجەلال رۆڵی سەرەکییان بینیی لە چەسپاندنی مافی چارەی خۆنوسین (وەک ئاماژەی بۆ کرا ،تا دروستکردنی دەوڵەتیش ئەگرێتەوە). هەلومەرجەکان بەو جۆرە لەبار ساز بو کە لەدوای روخاندنی رژێمی دیکتاتۆریی ،گەلی کوردستان مافی چارەنوسی خۆی لە چوار چێوەی عێراقی فیدراڵدا پەیڕەو بکات کە دەستور ماف و ئەرکەکانی لەو عێراقە فیدراڵەدا دیاریکردوە . لە هەمو وێستگەکاندا یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان رۆڵی پێشەنگی بینیوە لە داواکاریی بۆ مافەکانی گەلی کوردستان لە عێراقە تازە بنیاتکراوەکەداکە گەلی کوردستان رۆڵی سەرەکیی تیادا بینی .بەڵام بەداخەوە رەفتاری دەسەڵاتی راپەڕاندن و قانون گوزارییش لە ئاست جێبەجێکردنی بەندەکانی دەستوردا بە لێکدانەوەی ئینتیقایی ،خۆیان لەپابەند بونەکان ئەدزییەوە بەتایبەتیی لە ئاست مادەی ۱٤٠ و قانونی نەوت و گاز و چەندین پابەندبونی تر .
ئەو بیر کردنەوە نێگەتیڤانە گەلی کوردستانی هان دا کە زیاتر سوربێت لەسەر بەئاکام گەیاندنی پەیام و راسپاردەکانی دەیان ساڵەی یەکێتییەکەی خۆیان و ئەمجارە داوای شێوازێکی تر بکات بۆ پەیوەندیی لەگەڵ عێراقدا ، کە ببنە دو دراوسێی باش .
ئەوەی ئاماژەی بۆ کرا پیاچونەوەیەکی خێرا بو لەسەر وێستگەکانی خەباتی یەکێتی نیشتمانیی کوردستان بۆ بەدیهێنانی مافی چارەنوس کەتا دەوڵەتی سەربەخۆییش ئەگرێتەوە ، بەڵام لەم چەند رۆژەی رابردودا ،گۆڕانکارییەکان بەو جۆرە هاتونەتە پێشەوە کە پەیڕەو کردنی ئەو مافە سروشتییە کۆسپ و تەگەرەی بۆدروست ئەبێت ، بە تایبەتیی بڕیارەکەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێو دەوڵەتیی لە ۲۱ئەیلولدا کە داوای دواخستنی ریفراندۆمەکەی هەرێمی کوردستان ئەکات .ئەمەش زۆر پرسیار بە دوای خۆیدا ئەهێنێت ،ئایە ئەنجامی ریفراندۆم لە هەرێمی کوردستان هەمان مامەڵەی لەتەکدا ئەکرێت کە لەدوای هەڵبژاردنەکەی ۱۹ی ئایاری ۱۹۹۲دا کرا و (پێنج +۱ )ە زل هێزەکەی جیهان مل کەچی دیفاکتۆ ئەبن ؟! ئایا پشت هەڵکردن لە ئاست داواو تکای زل هێزەکان کارەساتێکی تر بۆ ناوچەکە ناهێنێت کە گەلی کوردستان نەک بە کەمترین دەستکەوتیش لێی دەرباز نابێت بەڵکو هەموی لەدەست ئەچێت ؟!،ئایا ئەگەر هیچ کاردانەوەیەکی سەربازیی و ئابورییش بەرامبەر بە کوردستانی تازە سەربەخۆ نەکرێت ،ئەم کوردستانە تازەیە وەک تایوانی بەسەرنایەت کە لەکۆمەڵی نێودەوڵەتیدا بە رەسمی نەناسراوە ؟!ئایە ئەم ریفراندۆمەی سەرەتای پاییز ئەبێتە بەهاری خەونەکان یا خود خەزانی ئەبەدیی؟!ئایا بەدەنگەوە چونی تکای ناوخۆیی و ئیقلیمیی و نێودەوڵەتیی لە قازانجی گەلی کوردستانە یاخود بردنەسەری بەڵێنی "ئەبێت سەربەخۆیی کوردستان لەسەر دەستی ئێمە رابگەیەنرێت "؟!،ئایە دواخستنێکی بەمەرج و بەڵێنی دەولیی بۆ ئایندەی گەلەکەمان باشترە ، یان ئینکاریی و بەهەند وەرنەگرتنی ئیرادەی دەولیی ؟!. ئایە سوربونمان لە سەر ریفراندۆم ئەو وتەیە بەرجەستە ئەکات وئەیسەلمێنێت کەدەوڵەتەگەورەکان هەمیشە ئەقڵیان گەورەنییە وبەگەورەیی بیرناکەنەوە ؟!،رۆژانی داهاتو وەڵامی ئەم پرسیار و ئەگەرانە ئەدەنەوە!.