لوتكەی هانۆی سارێژی زامی مێژوو (دیدێك لەمەڕ كێشەی ئەمریكا و ئێرانیش)

مەلا بەختیار 28/02/2019

ڕۆژانی (27‌و 28)ی مانگ، هانۆی بوو بەپایتەختی كۆبونەوەی لوتكەی سەرۆكی ئەمریكای دیموكرات‌و سەرۆكی كۆریای باكوری تۆتالیتاری.
مرۆڤ كە سەیری دیمەنەكانی لوتكەكە دەكات‌و دونیای پێچاوپێچ و پڕ لەبەرژەوەندی سیاسەت لەبەرچاو دەگرێت، هیچ سەیر نییە، هانۆی كە هەمیشە شاری داگیركراوی ئیمپراتۆرەكان‌و كۆڵۆنیالیزمی كۆن‌و نوێ بووە (هەڵبەتە ئێستە باوەڕم بەچەمكی كۆڵۆنیالیزم نەماوە)، كەچی بەهۆی قارەمانییەتی گەلی ڤێتنامەوە، ئێستا هانۆی بووەتە پایتەختی لوتكەیەكی چارەنوسسازی دوو سەرۆك، كە هەتا پار هەڕەشەی بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمیان لەیەكتر دەكرد.
ئەمریكا، كە یەكەمین وڵاتە چەكی ئەتۆمی لەژاپۆن بەكارهێنا، بەم سیاسەتەی لەگەڵ كۆریای باكور، دەیسەلمێنێت كە تابتوانێت لەبەكار‌هێنانەوەی چەكی ئەتۆمی خۆی دەپارێزێت. بەڵام بەدڵنیاییەوە بەرژەوەندییە گەورەكانی بكەونە بەردەم هەڕەشەی گەورەوە، دەبێت بترسین دیسان پەنا بەرێتەوە بەرچەكی ئەتۆمی. بێگومان هەموو وڵاتێك چەكی ئەتۆمی هەبێت، بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانی، لەناو هاوكێشە سیاسی‌و ئابوریی‌و ئاسایشییەكانی جیهاندا، وەكو دەبۆی هەڕەشەی مەرگی ئەتۆمی، چەكی ئەتۆمی دەپارێزن. لەم سۆنگەیەوە دەبێت بترسین ڕووداوەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست‌و كێشمەكێشمەكانی تائیفی و ئیقلیمی، ئەگەر چارەسەرێكی گونجاویان بۆ نەدۆزرێتەوە، كە هاوسەنگ‌و بەرژەوەندی هەموولایەك بپارێزێ، هیچ بەدووری نازانین كێشەی ئێستای پر لەڕقەكان، هەموو لایەك ناچاربكات دەبۆی چەكە ئەتۆمییەكانیان بكەنەوە.
لوتكەی هانۆی، دوو دەوڵەتی هەڕەشەكەری بەكار‌هێنانی چەكی ئەتۆمی كۆكردەوە، نە سەرۆكی ئەمریكای بە پەلە بڕیاردەر هەڕەشەكانی بردە سەر، نە سەرۆكی كۆریای بەتاقی تەنها بڕیاردەر، هەڕەشەكانیان بردە سەر. ئێستا دەشێ بڵێین: لەپرۆگرامی ئەم دوو دەوڵەتە، بەكارهێنانی چەكی ئەتۆمی نزیكە لە مەحاڵ.
ڤێتنامیش بەم میوانداریەتییەی لوتكەی هانۆی، سەلماندی گەلێك لەخەباتی ڕزگاریخوازیدا سەدان هەزار قوربانی دابێت، گەرچی پێشتر سەربەخۆیان پێ ڕانەدەبینی و بە یاخی و تێكدەری ئاسایشی سنوری دەریایی و زەمینیان دەزانی و تەنانەت چەكی كیمیاویشیان بەرامبەر بەكارهێنان، بەڵام ئێستا متمانەی ئاشتەواییەكی نێو نەتەوەیی وەردەگرێ‌و بەگوڵ و گوڵزارو ئاڵای سوری هێشتا دانەگیراوی كۆمۆنیزیم (كە تەنها بە ئاڵا سورەكە كۆمنیستن)، پێشوازی لەلوتكەیەكی هەستیاری چارەنوسسازی جیهانی دەكات.
كۆریای باكور، هەتا خاوەن ئایدیۆلۆژیەتی تۆتالیتاری بێت، كە سەپێنەری تاك حزبی‌و میراتگری سیستەمی باوكسالاریە، مەحاڵە بەم ڕێككەوتنەش ببێتە وڵاتێكی دیموكراسی. ئەمریكاش تەنانەت ئەگەر ڕێكیشبكەون لەگەڵ سەرۆكی كوریا، هەتا ڕادەیەك بەرژەوەندییەكانیان ناخاتە مەترسییەوە، قسە لەگۆڕینی سیستەمی حوكمڕانی تۆتالیتاری بكەن، بەرەو دیموكراسی.
دەپرسین: مادام چارەسەرێكی گونجاو بەچاوپۆشین لەناسنامەی ئایدۆلۆژی تۆتالیتاری كۆریای باكور، سەڕەرای هەموو هەڕەشەو كێشمەكێشەكان دۆزرایەوە، كە وابێ ئایا توانای دۆزینەوەی ڕێگە چارەسەری كێشەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی لەنێوان ئەمریكاو سعودیەو هاوپەیمانەكانی لەلایەك، هەروەها ئێران‌و دۆستەكانی لەلایەكی تر، بەتەواوەتی لەدەستچووە؟  
ئێمە پێمانوایە، نە ئەمریكا دەتوانێت بەتەواوی توانای تەكنەلۆژیای جەنگی‌و هەموو فشارە ئابورییەكانی بڕیاری جەنگ بدات. نە ئێرانیش دەتوانێ سەرەڕای قوڵی ناكۆكییەكانی لەگەڵ ئەمریكاو دەوڵەتانی سوننیگەرای ناوچەكە، سەرەڕای توانا عەسكەریی، گیانی فیداكاریی، هەژمونی عەقیدەیی‌و پشت ئەستوور بەدۆستەكانی لەیەمەن، لەسوریا، لەلوبنان‌و عیراق، بڕیاری تێوەگلان بەجەنگێكی دیكەی كەنداو بدات. كە وابێ سەرەڕای هەموو ناكۆكی‌و كێشەكان‌و هەرچەندە دەوترێ دەرگاكانی دۆزەخی جەنگ كرابێتەوە، بەڵام بەرژەوەندی هەموو لایەك لەچارەسەردایە.
چارەنوسی ئێران، تەنها گەلانی ئێران دەتوانن بڕیاری لێبدەن. نەك بەهەڕەشەی جەنگ‌و گەمارۆی ئابوری سیستەم گۆڕین. مەترسییەكانی كە لەسەر عەرەبستانی سعودی‌و دەوڵەتانی سوننیگەرای تر هەیە، بەدەستەبەری بڕیاری نێونەتەوەیی ڕێككەوتنی تۆكمەی ئیقلیمی، چارەسەر دەكرێ. بەهیوای دەۆزینەوەی چارەسەرەكان‌و دوورخستنەوەی مۆتەكەی جەنگی نەخوازراو.

پاریس- قاوەخانەی سۆلفرینۆ،
 ناوەندی پارتی سۆسیالیسیت.
(28/2/2019)