فاشیزم و دیاردەکانی
راشیل مۆسۆلۆنی نەوەی دیکتاتۆر مۆسۆلۆنی لەپرۆسەی ھەڵبژاردنی شارەوانیەکانی «رۆما- ئیتالیا» لەسەر لیستی حیزبی «فراتیلی دیتالیا »یەکەمین دەنگی بەدەست ھێنا. پێشتریش ئەلیساندر موسولۆنی خوشکی لەسەر ھاوپەیمانی « سیلیڤیو برسەلۆنی» دا بە ئەندام پەرلەمان ھەڵبژێردرا.
باپیری ئەو دوو کچە سەرکردەی بزاڤێکی فاشیزمی سیاسیی لە ئیتالیای هاوچەرخدا کرد. رۆژنامەنووسێک بوو بەناوی «پینیتۆ مۆسۆلۆنی Benito Mossolini » یەوە.
ئەو بزاف و دیاردەیە لەساڵی 1920 لەئیتالیا سەری ھەڵدا، لەدوای ئەوەی کرێکارانی ئەو وڵاتە راپەڕین و دەستیان گرت بەسەر داموودەزگا و جومگەی ئابووری وڵاتدا، مۆسۆلۆنی پەنای بۆ ھێز بردوو ئەو بزاڤەی دامرکاندەوە و خۆی بوو بە سەرۆکی حیزبی نێونەتەوەیی فاشیزم.
موسۆلینی دەسەڵاتی لە ئیتالیای لەنێو ساڵانی «١٩٢٢ -١٩٤٣ » گرتە دەست.پێشتر سۆشیالیست بوو. بەڵام لەو کاتەی بەشداری جەنگی جیھانی یەکەمی کرد، موسۆلینی ھەڵگەڕایەوە و بوو بە فاشیست.
ئایدۆلۆژیای فاشیزم بریتیە لە ھەمەگەرایی، واتە پارتێکی سیاسی دیاریکراو لە وڵات دەست بگرێت بەسەر ھەموو جومگەکانی وڵات، بەسەر ھەموو دام و دەزگاکان و میدیاکان، بەجۆریک کە فەزایەکی تایبەت یان ڕێکخراوی سەربەخۆ نابینرێت.
فاشیزم هزر و بزاڤێکی سیاسی ئابووریە،دەبێژێ وەڵات دەبێ سەرداریکی خاوەن دەسەڵاتی ڕەها فەرمانرەوایی بکات، نەک سیستەمێکی دیموکراسی.
مۆسۆلۆنی گوتوویەتی ئیرادەی گەل سۆنگەیەک نیە بۆ وەرگرتنی دەسەڵات بەڵکو باوەڕی وا بووە، ھێز فاکتەری سەرکی وەرگرتنی دەسەڵاتە.
توندوتیژی و جەنگ و ملمملانێی توند لای فاشیزم پلەو پایەیی بەرزیان هەیە، هەروەها چاو بڕین لەخاک و وڵاتی نەتەوەکانی تر خەسڵەتێکی تریانە.
ڕەگەزپەرستی و پیرۆزکردنی خود دیسان لەفەلسەفە و فیکری ئەواندایە.
لەڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستدا، ئەوەی بۆی لوا بێت، زۆرێک لە پاشاو سەرۆک و زەعیمەکانیان سەرسام و شوێنکەوتە و لاسایکەرەوەی فاشیزم بوون، بۆ نموونە سەدام و ھاوتاکانی لە رۆژھەڵات و ناوچەکەدا.
ھێگل دەڵێت : هەموو ڕووداو و كەسە مەزنەكانی مێژوو، دوو جار ڕوودەدەن و دەردەكەون.
بەڵام ماركس خستنەسەرێكی بۆ ئەم بۆچوونەی ئەو كردووە و گوتویەتی:
هێگڵ بیری چووە ئاماژە بەوە بدات، كە ئەم ڕوودان و دەركەوتنەوەیە، یەكەم جار بە شێوەی تراژیدیا و دووەم جار بە شێوەی كۆمیدیا دەبێت