مەلا بەختیار: -سیاسەت و حکومڕانی هەرێمی کوردستان هاوچەرخ نیە، بۆیە بەردەوام توشی قەیران دەبێت

کوردستان 05/03/2024

-ئەگەر حکومەت نەتوانێت رێگا لە دەرمان  و خۆراکی خراپ بگرێت، هاوڵاتیان چۆن بێزار نابن؟
-ناکرێت سیاسەت بکرێ و پێشکەوتنە زانستی و کۆمەڵایەتیەکان لەبەرچاونەگیرێ!

ئەمڕۆ 5/3/2024 لە هۆڵی شەهید ئازاد هەورامی لە تۆڕی ناوەندی رۆشنگەریی چاودێر، خولێکی (پەروەردەی رۆشنگەریی) بۆ کۆمەڵێک لە خوێندکارانی زانکۆی سلێمانی کرایەوە.
خولەکە کاتژمێر 10:30ی سەرلەبەیانی بە وانەیەکی مەلا بەختیار، سیاسەتمەدار و رۆشنگەر دەستیپێکرد.
 مەلا بەختیار، سەرەتای بابەتەکەی بە باسکردنی سیاسەت دەستپێکرد کە پێیوابوو سیاسەت لە روانگە جیاوزەکانەوە تێگەیشتن و پیناسەی زۆری هەیە، وەکچۆن دیموکراسی لە نەتەوە یەکگرتوەکاندا 99 پێناسەی بۆ کراوە، سیاسەتیش بەهەمانشێوە پێناسە و باسی زۆر هەڵدەگرێت، سیاسەت میکانیزمێکە بۆ دروستبونی ئایدۆلۆژکان و ستراتیژ و یاسا و دەستورەکان و لە ڕێگەی دەسەڵاتەوە دەسەپێنرێت، واتا سیاسەت هەڵقوڵاوی مێژویەکی دورودرێژە کە رەنگدانەوەی قۆناغەکەی خۆیەتی و هەموو کایەکانی ژیانی مرۆڤ دەگرێتەوە، تا ئێوارە مرۆڤ بڵێت من هیچ پەیوەندیم بە سیاسەتەوە نیە، ئەو قسەیە خۆی بەشێکە لە سیاسەت. وتیشی: ئێستا ئێوەی خوێندکاران بە بۆچون و خەون و تەمەنی جیاوازەوە بتانەوێت یان نا بەشێکن یان کارەکتەرێکن لەناو ئەو کێشمەکێش و روداو وسیاسەتەی رابردوو هەبوە و ئێستا تێیدان و لە ئایندەشدا دێتە بەردەمتان. بتانەوێت یان نا مەحکومن بەو سیاسەت و حیزب و یاسا و سەرکردە و ئاسایش و روداوانەی لە کوردستان دەگوزەرێن، کەس ناتوانێت بڵێت من پەیوەندیم بەوەوە نیە، مادام لە کوردستان دەژیت و کوردیت ئەوا لەژێر کاریگەری ئەو سیاسەتەی لە کوردستان هەیە، وەکچۆن بۆ وڵاتانی دیکەش وایە.
لە بەشێکی تری قسەکانیدا مەلا بەختیار باسی لەوەکرد ئەو ئەرک و مەحکومیەتەی خەڵکی کوردستان هەیەتی بەرامبەر پەرلەمان و حکومەت و وڵاتەکە، بێگومان مافیشی هەیە دەبێت مافەکانی بەدەیبهێنرێن یان خەبات و تێکۆشانی بۆ بکرێت تا بەدیبهێنرێت، بۆ نمونە مافی دەنگدان، لە ساڵی 1992 وە مافی داوە بە هەموو تاکێکی کوردستان کە بەشداری هەڵبژرادن بکات، ئەوە دوو شتی زۆر جوانی هەبوو، یەکەم ئەوەبوو کە هیچ جیاوازیەکی لەنێوان تەمەن و رەگەز و بۆچونەکاندا نەدەکرد، هەر هاوڵاتیەک لەسەروو 18 ساڵ بێت مافی دەنگدانی هەبوو، دوەمیش ئەوەبوو کە ژنیش مافی دەنگدان و خۆپاڵاوتنی هەبوو. بۆچی ئەم قسەیە دەکەم؟ چونکە دەمەوێت هەندێک شتان بۆ رونبکەمەوە کە بۆ کوردستان گرنگە، بۆ نمونە بەریتانیا کە کانگای دیموکراسی و شۆڕشی دیموکراسیە، کاتێک شۆڕشی دیموکراسی سەردەکەوێت، ژن مافی دەنگدانی نەبوە، لەوەش خراپتر پیاویش ئەگەر دەوڵەمەند نەبوایە مافی دەنگدانی نەبوو، ئەمە 80 ساڵ خەبات و تێکۆشانی ویست هەتاکو مافی دەنگدانی گشتی قبوڵ کرا. هەر لەوێوە خەباتی ژنان و فێمێنیزم سەرهەڵدەدات کە خەبات دەکەن بۆ ئەوەی ژن مافی دەنگدانی هەبێت. ئێستاش لە زۆرینەی پەرلەمانەکانی دونیادا پیاو زۆرینەن. کەواتە ئەو مافی دەنگدانەی لە کوردستان دراوە بە هاوڵاتیان مافێکی جوانە ئەمە دەچێتە خانەی سیاسەتی هاوچەرخەوە.
ناوبراو ئاماژەی بەوەشکرد، گرگترین شت بەلای منەوە سیاسەتی هاوچەرخە. واتا سیاسەتی ئەو سەردەمەی کە تێیدا دەژیت، دەبێت بزانین ئەم چەرخە چۆن وەردەچەرخێت لەڕوی  ئابوری، کۆمەڵایەتی، کەلتوری، فەلسەفی، دونیای تەکنەلۆژیا و سۆشیال میدیا، هەموو ئەم پێشکەوتنانە لەگەڵ سیاسەتدا موتوربە بوە، سیاسەت لە سەرەتاوە وەکو دارێک وشک بوە، بەڵام کە موتوربە دەبێت و کاریگەری کایەکانی تری ژیان وەکو ئابوری، زانستەکان، پزیشکی، گەردونناسی، ئەندازیاری، کۆمەڵایەتی، زانستە مرۆڤایەتیەکان، فەلسەفە، ئەدەب هەموو ئەمانە بونتە هۆی پێشکەوتن و بوژانەوەی سیاسەت، هەربۆیە سیاسەت هەمیشە دەرگای کراوەیە بۆ دەستکەوت و داهێنانە تازەکان، ئەمە یەکێکە لە جوانترین لێکدانەوەکان بۆ سیاسەت. بۆیە ناکرێت تۆ دەسەڵات بیت ئەم پێشکەوتن و زانستانە لەپێش چاو نەگریت.
وتیشی: هەرچی زانست و مەعریفەی دونیا هەیە تێکەڵی سیاسەت دەبێت بەمەش دەڵێن سیاسەتی هاوچەرخ، ئێستا بۆچی حکومەتی کوردستان یان بەشێکی حکومەتەکانی دونیا توشی قەیران دەبن؟ هۆکارەکە ئەوەیە کە سیاسەتەکەیان سیاسەتێکی هاوچەرخ نیە. سیاسەت و سیستەمی حکومڕانی کوردستان هاوچەرخ نیە، بانکمان نیە، حکومەتی دیجیتاڵیمان نیە، شەمەندەفەر و میترۆمان نیە، نەخۆشخانە و  رێگاوبانەکانمان خراپن، رۆژ نیە روداوێکی دەڵ تەزێن لە رێگای کەلار رونەدات، بەڵام وەزیرێک یان گزیرێک قسەی لەسەر ناکات و ئیستیقالە نادات، واتا سیاسەتی هاوچەرخ ئابوری وڵات پێشدەخات، متمانەی هاوڵاتیان زیاد دەکات، کێشەکانیان چارەسەر دەکات، ئازادیەکان و دڵنیایی مرۆڤ زیاتر دەکات، بە پێچەوانەشەوە، مانەوە لەسەر سیاسەتی دواکەوتوو، کێشەکان روو لە زیادبون دەبات. بۆ نمونە رێژەی جیابونەوە هاوسەرەکان لە عێراق و کوردستان گەیشتۆتە 38%، لە کوردستان  بێکاری 16%یە، هەژاری 18%، رێژەی شێرپەنجە زۆر بەرزبۆتەوە کە پەیوەندی زۆری بە دەرمانی خراپ و کوالێتی خۆراکەوە هەیە، ئەمانە هەموی پەیوەندی بە حکومڕانی خراپەوە هەیە،  ئەگەر حکومەت نەتوانێت رێگا لە دەرمان  و خۆراکی خراپ بگرێت، هاوڵاتیان چۆن بێزار نابن؟ هەربۆیە رێژەی بەشداری لە هەڵبژاردنەکان لە عێراق و کوردستان بەردەوام بەرەو کەمبونەوە دەڕوات، بۆیە ئێوەی خوێندکاران یان کاری سیاسی مەکەن، یان ئەگەر کردتان دەبێت سیاسەتێکی هاوچەرخ بکەن، چونکە کە هاوچەرخانە سیاسەتت کرد ئامانجت دەبێت و حکومڕانی حکومەتەکەت بەرەوپێش دەبەیت.