جەلالیزم... بۆچی؟
１-ئاشبەتاڵ */ ئەم وشەیە ئەو زامەی دڵی کەرکوکیەکانە کە هەرگیز قەتماغە نابەستێت، چونکە دوای ساڵی 1975 ، صدام بە ئەمن و پیاوی زانیاری(أستخباراتی) وتبوو کێ کوردی فێر بێت و بڕوات بۆ ئەو چوار شارە مووچەی زیاد دەکەم. لە قۆناغی ناوەندی بووم چەند ساڵێک دوای1975 لەوڕەشبینی و بێ هیواییەی کورد ، بۆزیاتر ڕوخاندنی تاکی کورد لە کاتی تۆپی پێی شارەکان یان عیادەی دکتۆر یان شوێنێکی ئاپۆرە ئەمنێکی پێ پەتی هاواری دەکرد : أنتو جماعە ێ‌ش بگال ؟؟؟
２-تورکمان * / لەدوای ڕوخاندنی ڕژێمی صدام ، مام جلال پارەیەکی ڕەمزی مانگانە بۆ پیرێژنە تورکمانەکان بڕیبووە کە لە (قەرەهەنجیر) وەریان دەگرت. ئەگەر خێر و زەکات بوو بێت لە مووچەی سەرۆک کۆماری، یان کارێکی مرۆڤایەتی ، بە زانایی وسیاسەتی حەکیمانەی زۆربەی تورکمانەکانی بۆ لای خۆی و هاوسۆزی حکومەتی هەرێم و فیدڕاڵی ڕاکێشا بوو. دواتر بە هۆی زیرەکی و هەوڵی مامی گەورەوە لە دەستور بوون بە نەتەوەی سێیەم لە عێراق، ئەم پرسیارەیان لە خۆم کردووە :
( بیلسەن مام جلال بزز سێوار ، دییەلەر: مام جلال نەناسی بزداد ، تەمامد نەناسی تورکماند ؟؟؟) ... ئەزانیت مام جلال ئێمەی خۆش دەوێت، ئەڵێن : دایکی مام جلال لە ئێمەیە ... ئەرێ ڕاستە دایکی تورکمانە ؟؟؟
پاش هەرەسی شۆڕشی ئەیلول نامیلکەیەک بڵاوکرایەوە لە ژێر تایتڵی (یەکێتی نیشتمانی کوردستان ... بۆچی ؟ ) بە زمانی کوردی و عەرەبی و ئینگلیزی ، ئەو فاکتەرە ناوخۆیانە و فاکتەری ئەقلیمی ونێودەوڵەتی گەلەکۆمەی جەزائیرلە 1975/5/6 کە بوونە هۆی ئاشبەتاڵی* شۆڕشی کوردستان و بێهیوایی و نامۆیی و ڕووخانی تاکی کورد. ئەم کۆستە گەورەیەی کورد پێویستی بە بەرخودان و هەستانەوە هەبوو بە بیرو باوەڕی مۆدێرن وجۆشدانی جەماوەر و هاندانی میللەتێکی مارانگاز کە دووبارە چرۆی شۆڕشی نوێ لە ناخیاندا چەکەرە بکاتەوە،ئەم کارەش بە ڕاستی زۆر زەحمەت بوو.
لە دروشمەکانی حزبی جەماوەر ، یەکێتی نیشتمانی کوردستان ( مافی چارەی خۆنووسین ) بوو لە چوار چێوەی عیراقێکی دیموکراتیدا ، واتا دروشمێک لە دەستکەوتی حوکمی زاتیەکەی أحمد حسن بکر و صدام گەورەتر بوو. بزاڤی چەپگەری ( مارکسیزم- لێنینزم)ی کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان بزاڤێکی نوێ بوو لە مناڵدانی شۆڕشێکی نوێی حزبی جەماوەرگەشەی کرد کە ڕابەری مەزن مام جلال سەرۆکایەتی دەکرد و ( جۆشدانی خەبات) لە زانکۆی سلێمانیەوە پزیسک و شەرارەی هەموو کوردستانی ڕووناک کردەوە. بە ئەنسافەوە ئەڵێم هەموو کەرکوک و سلێمانی و هەولێر و ڕۆشنبیرەکانی دهۆک کەوتنە ژێر کاریگەری کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستانەوە. بێجگە لە شەهید شێخ حوسێنی یەزیدی و نەقیبی موهەندیس (ابراهیم عەزۆ) و کۆمەڵێکی تر لە سەرکردەکان ، من خۆم شاعیر خلیل دهۆکی و موئەید گیب/م لە سەرگەڵوو و بەرگەڵوو ناسی.
لەگەڵ کۆتایی شەڕی عێراق و ئێران بە پێی ڕێکەوتننامەیەک لە 8/8/1988 ، صدام پاکتاوی ڕەگەزی و پرۆسەی (اڵانفال) ی بە ناوی ئیسلام و قورئانەوە دەست پێکرد و زیاتر لە (182) هەزار کوردی زیندە بە چاڵ کرد وئەمەریکاو ڕۆژئاواش بێدەنگ بوون. ڕامسفیلد وەزیری بەرگری ئەمێریکا لەو ساڵەدا بۆ پشتگیری صدام دژی تەوژمی ئیسلامی شیعی بۆ هەمان فڕۆکە خانە هات کە ساڵی (2006) وەزیری دەرەوی عێراق هوشیار زێباری و بەرپرسی عەسکەری ئەمەریکی پێشوازیان لێکرد. یەکەم نووچدانی یەکێتی شەهید بوونی علی عسکری و د. خالد و شێخ حوسێنی یەزیدی بوو لە کارەساتی هەکاری (1978)، دوای شەهید ئارام و دانوساتی (1983) و شەهید بوونی مامە ڕیشە (1985) ، دوا کۆست و نووچدانی یەکێتی کارەساتی ئەنفال بوو. هەندێک بۆ هەندەران ڕۆیشتن ، هەندێک لە ئێران مانەوە ، شەڕی پارتیزانیش هەر بەردەوام بوو بە برسێتی و لە ئەشکەوت و کونە شاخ و ڕادوونانیان بە کۆپتەر چونکە بێجگە لە گوندی (شێنێ) لە قاسمە ڕەش هەموو گوندەکانی کوردستان خاپوور کرابوون هەتا خواردن و حەشارگەو قۆناغ و وەجاغی پێشمەرگەی یەکێتی کوێر بێتەوە.
دوای ڕاپەڕینی 1991 کۆڕەوی شار و دێهاتەکانی کوردستان ، هاوسۆزی و بەزەیی وڵاتانی ڕۆژئاوا لەگەڵ کەیسەکە ، بڕیاری (688) ی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ناوچەی دژە فڕین و ئەمان (No Fly Zone / Safe Zone) دەرچوو ، کورد وەک پشووی شەڕکەر هەناسەیەکی بە بەردا هاتەوە. ساڵی 1992 کۆنگرەی یەکەمی یەکێتی نیشتمانی کوردستان ئەنجامدرا ، مام جلال گۆڕانکاریەکی مێژوویی کرد بۆ ناساندنی یەکیتی وەک حزبێکی سۆسیال- دیموکرات ، کە دڵنیام ئەو کاتە بێجگە لە مامی گەورە و کاک مەلا بەختیار و ژمارەی پەنجەکانی یەک دەست لە سەرکردایەتی یەکێتی کەس مانای ئەم ڕێبازە نوێیەی نەبیستبوو. ئەم بڕیارەی مام جلال چۆن بوو ؟؟؟ دوای هەرەسی بلۆکی شیوعی و چەپگەری و ڕوخانی سۆڤیەتی/ پیرۆسترۆیکا /، گەڕانەوە بۆ ڕێبازی کۆمەڵە ی مارکسیزم – لێنینزم زەحمەت بوو، وەک چارەسەری مامناوەند بۆ دروشمەکانی ئاشتی و دیموکراسی و مافی مرۆڤ و مافی چارەی خۆنووسین ئەم پرۆگرام و نەهجە تازەیە پێویست بوو لە باکگڕاوندی چەپگەری لە لایەک و وەک هاوسۆزیەک بۆ چاکەی ڕۆژئاوای لیبرراڵیزم و دیموکراتخواز لە لایەکی ترەوە. هەر لەو ساڵەدا هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ئەنجامدرا و بڕیاری فیدڕاڵی بۆ کوردستان پەسەند کرا. شەڕی ناوخۆ و 31 ی ئاب و گەڕانەوەی لەشکری صدام بۆ کوردستان نووچدانی هەرە بێزارکەر بوو. کاتێک وەزیری دەرەوەی ئەمێریکا ئۆڵبرایت لە ساڵی (1998) لە واشنتۆن ڕێکەوتنامەی ئاشتیی یەکێتی و پارتی ئەنجامدا، هەتا ئەو قۆناغە یەکێتی جەماوەری گەنجی چەپگەر و خاوەن بیروباوەڕی لەگەڵدا بوو.
قۆناغی دوای ڕوخانی ڕژێمی صدام و هەڵوەشاندنوەی پەیکەر و پێگەی یەکێتی و شکاندنی باڵەکان ئەمە نووچدانی کۆتایی یەکێتی بوو !!! بۆ نەوەی یەکێتی دوای (1975) بە تایبەتی جەماوەری کەرکوک ئەگەر لە بنەماڵەیەکی جەلالیش بین ، بەڵام باوەڕمان بە کۆمەڵەی رەنجدەران و چەپگەری هەبووە ، کاک نەوشیروان لە شاخ وەک ڕابەر و (Godfather) تەماشا دەکرا ، کاتێک بڕیاری جیابوونەوەی دا لە (2009) و تووشی شۆک بووین. کاتێک هات بۆ کەرکوکیەکان قسە بکات لە نزیکی نەخۆشخانەی (ئازادی) ، هەموو کەرکوک یەکێتیە بە تورکمانەکانیشەوە کە ڕێزی کەسایەتی مام جلال دەگرن ، کاکە نەوە نەیتوانی دوو- سێ هەزارکەس کۆبکاتەوە چونکە وەک ئەوە وایە تۆ خوا پەرست بیت لە کاتی پێغەمبەر دروودی خوای لە سەر بێت ، نەک عمر و علی بەڵکو أبوهریرە یان أبن گلحە یان معاویە بێت وبڵێت : دەبێت لە شاهیدمان ناوی من بێنن ، من بوومە بە پێغەمبەر !!!
جیا بوونەوەی باڵێکی تر ( د. بەرهەم ) بوو، بۆ بەدبەختی وا بزانم بۆ پەرلەمانی عێراق یەک کورسی بە دەست هێنا و نەهێنا !!! لە جیابوونەوەی گۆڕان بە با بێت و بە باران هەر لە یەکێتی کەم دەبیتەوە، لە هەڵبژاردنی ئەیلولی (2013 ) بۆ پەرلەمانی کوردستان یەکێتی (18) کورسی بە دەست هێنا، لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق ساڵی دواتر لە تەلەڤیزیۆنی کەرکوک ووتم : یەکێتی هەرگیز هەرەس ناهێنێت ، بڕوانن کەرکوک سەوز پۆشە و شێرکۆ بێکەس وتەنی : خوێنیشمان کەسکە !!! بە هۆی گەڕانەوەی مامی گەورە و كۆڵەکە گەورەکەی یەکێتی (کەرکوک) یەکێتی هەر لەم شارەوە هەڵدەستێتەوەو و لە سەر پێ دەوەستێت !!!
کورد وتەنی: قسە هەزارە ، دووی بە کارە ، یەکێتی وەک حزبێکی سۆسیال – دیموکرات لە ناو ئەم هەموو حزبە ئیسلامی و نەتەوەیی و ململانێی ئەقلیمی و نێو نەتەوەیی و دوژمنی کۆنە خواز و مەسئولی نەوتفرۆش و بەرژەوەندخواز زۆر زەحمەتە پێگەی و شکۆی خۆی هەبێت وەک کاتی مامی گەورە ئەگەر سەرکردەیەکی لێهاتووی نەبێت چارەنووسی حزب و ستراتیجی یەکێتی و دیسپلینی هەموو ئەندامانی یەکێتی بە بڕیار و هاودەنگی و یەکدەنگی. بە ڕاستی ئەندامی سەرکردایەتی و مەکتەبی سیاسی هەیە لەگەڵ ئایدیۆلۆجی و ڕیبازی نوێ تەبا نیە یان لە بەرژەوەندی دەدرێت، دووبارە گەڕانەوە بۆ چەپگەریش زەحمەتە !!! بە بیرو بۆچوونی کەرکوکیەکان بە کورد و تورکمانەوە * ، بۆ ئەوەی شکۆی یەکێتی بگەڕێتەوە پێویستە بۆ ئەم کاتە و نەمانی گومان و لوت شکاندنی باڵ باڵێن پێویستیمان بە ڕێبازی پاک و نوێبوونەوە و ڕوحی ئاسودەی ڕەوانشاد مام جلال هەیە .... بەڵێ جەلالیزم تاکە ڕیگایە وەک مامی بچووک کاک پاڤێل پیرۆزبایی لە پرۆسەی هەڵبژاردنی مەڵبەندەکان کرد {{{ بۆهەستانەوەی یەکیتی و خستنە سەر شاڕێی نوێبوونەوە ی ئایدیۆلۆجی، پێکەوە یەکێتیی ناو یەکێتیی و بەیەک دەست چەپکە گوڵەکەی مام دەپارێزین }}}، هەروەها گەڕانەوەی شکۆ و پایە و هێز و دەسەڵاتی یەکێتی لە بڕیاری چارەنووس سازی کوردستان و لە بەڵانسی هێزی ناوچەکە و جیۆپۆلیتیکی نێودەوڵەتی.