مەلا بەختیار لەكۆبونەوەی ئەنجومەنی دابڕاندا: درۆكانمان بەدرۆ خستەوە
سەرلەبەیانی رۆژی 9-2-2019 لە هۆڵی دیالۆگ لە بارەگای سەرەكی پلاتفۆرمی دابڕان لە سلێمانی، ئەنجومەنی گشتی پلاتفۆرمی دابڕان كۆبونەوەی ئاسایی خۆی ئەنجامدا، ئامانجی كۆبونەوەكە تەتەڵەكردنی چوارەمین كۆنفرانسی دابڕان و دووەمینی فێمینیزمی رۆشنگەریی بو كە لە 21 و 22ی ئەم مانگەدا لە سلێمانی سازدەكرێن.
كۆبونەوەكە بە وتەی د.دڵشاد مستەفا ڕابەری ئەنجومەنی پلاتفۆرم دەستیپێكرد كە تیایدا ئامانجی كۆبونەوەكەی بۆ ئەندامانی ئەنجومەن خستەڕوو و ئاماژەی بەوە دا كە دابڕان كۆنفرانسی چوارەمی خۆی و دووەمی فێمینیزمی رۆشنگەری لەبەردەمدایە بۆیە لەم كاتەدا، كۆبونەوەیەكی لەم شێوەیە گرنگە.
سیاسەتی كاركردنی دابڕان دەگۆڕدرێت
دواتر، مەلا بەختیار سەرپەرشتیاری گشتی پلاتفۆرمی دابڕان وتەیەكی پێشكەشكردو وتی: كۆبوونەوەی ئەنجومەنی گشتی دابڕان لەم كاتەدا گرنگی خۆی هەیە، بناغەیەكی نوێ لە سیاسەت و ڕەوشی كاركردنی دابڕان لە چوارەمین كۆنفرانسی دابڕان و دووەمین كۆنفرانسی فێمێنیزمی ڕۆشنگەری دادەنێین،.
كەشوهەوای كۆنفرانس ئازادبێت
لەبارەی كۆنفرانسەوە، سەرپەرشتیاری گشتی وتی: كەشوهەوای كۆنفرانس پێویستە ئازادبێت، گفتوگۆ و دیالۆگەكان هەموو ئازاد بن، تەنانەت وەڵامدانەوەش دەبێت وەڵامدانەوەی توندو برینداركەری تێدا نەبێت، هەرچی دێتە ناو هۆڵی كۆنفرانس ئەندامی كۆنفرانسە و ئێمە بەرپرسین لەوە بە ڕێزەوە گوێیان لێ بگرین و بە ڕێزەوە كۆتایی بە كۆنفرانسەكە بهێنین.
پێشبینی سەرهەڵدانی داعش
مەلا بەختیار ڕایگەیاند: ئەم كۆنفرانسە كە چوارەمینی دابڕان و دووەمینی فێمێنیستە، لە هەلومەرجێكی زۆر لەباردا دەبەستین، هەلومەرجەكەش ئەوەیە داعش لەڕووی ستراتیژی سەربازییەوە تێكشكاوە، هیچ ناوچەیەكی بە ڕەسمی لە دەستدا نەماوە، تەنها هەندێك شوێنی زۆر بەرتەسك نەبێت، ئەوەی كاری ئێمەیە قسەی لەسەر بكەین لەم كۆنفرانسە و ئێستادا ئەوەیە "ئێمە ئەركمان چییە؟"، لەم هەلومەرجە كە هەلومەرجی تێكشكانی یەكێك لە هێزە تاریكپەرست و ڕەشەكوژەكانە، تێكشكانی هێزێك بۆ كوشتنی دیموكراسی و ئازادیەكان، ئەركی ئێمە چییە وە ڕەخنەمان چییە؟
ئەركی خۆمان پێشتر دیاری كردووە، پێش دامەزراندنی پلاتفۆڕمی دابڕانیش ئەركی خۆمان دیاریكردووە و جەختمان لەو فەلسەفەیە كردووەتەوە كە باوەڕمان پێیەتی ئەویش فەلسەفەی ڕۆشنگەرییە، ئەدەبیاتمان لەوبارەیەوە ساڵەها پێش ئەوە هەیە، بانگەوازمان هەبووە كە مەترسییەكی گەورەی سەلەفی بەڕێوەیە ئەمە پێش سەرهەڵدانی داعش، با ململانێیەكی فكری فەلسەفی عەقڵانییان لەگەڵدا بكەین، با كایە فكرییەكان قوڵ بكەین و زۆر شتی تریش، ڕەنگە 5 بۆ 6 ساڵیش پێش سەرهەڵدانی داعش ئەم قسانەمان كردبێت، بەداخەوە گوێگر نەبوون، لە حزبەكاندا، لەناو دەسەڵاتی ئێمەدا، بە پێچەوانەوە بە نێگەتیڤ وەڵامیان دەداینەوە، قسەیان زۆر بۆ هەڵدەبەستین، ئێمە بەو قسانە كۆڵمان نەدا و بەردەوام بووین لەسەر پرۆگرامی خۆمان، هەتا سەرهەڵدانی داعش، كە داعش سەریهەڵدا، ئەو كاتە وردە وردە حزبەكان تەفاهومی ئەو ڕەخنانە، ئەو ستراتیژەیان كرد كە لە دابڕان و پێشتریش لە چاودێر، لە ڕۆشنگەری، لە مەدەنیەت، زۆر لە سەری ڕۆشتین، تا ڕادەیەك تەفاهوم هاتە پێشەوە، ئێستا لە دوای ئەوەی چەند ساڵێكە داعش هاتووە و تاوانەكانمان بینی، پرسیار ئەوەیە ئایا دوای تێكشكانی داعش و لەڕێڕەوی چەند ساڵی ڕابردوودا ئەم حزبانە و دەسەڵاتی كوردستان و لە عێراق و لە ناوچەكە و دنیاشدا ئەتوانم بڵێم، دەرسێكی گەورە وەرنەگیراوە و دورنمایەكی فەلسەفی گەورە نەگیراوەتە بەر لە دامودەزگاكاندا، لە ڕاگەیاندنەكاندا، لە حزبەكاندا، بۆ ئەوەی لە ڕەگ و ڕیشەوە ئەو بۆچوونە سەلەفیانە هەڵبكێشرێت؟.
وەكو جومگەكانی دابڕان، بەردەوام دەبین..
ئەوەندەی تێبینیم كردبێت، قسەكانی ڕابردوو كە كرابێت بۆ ئەوەی فكری ئەوان هەڵبكێشین، بەشی زۆریان بۆ موجامەلە بووە، بۆ ئەوە بووە، بۆ ئەوە نەبووە كە سیاسەتێكی نوێ بۆ ڕۆشنگەری و دیموكراسی گەڵاڵە بكرێت، تەنانەت لە دەزگا نێودەوڵەتیەكانیشدا، لە حزبەكانی عێراق و كوردستانیشدا ستراتیژێك نەبووە، تەنها ڕەخنەیەك بووە، هاوشانی ئەو هەموو قوربانیەی ئەدرا، ئەو قسانەش ئەكرا لە ئەدەبیاتدا، بۆ ئەوەی بووترێ كە گوایە بە وەعییەوە دژایەتی داعش دەكەین، لەكاتێكدا هۆشیاریەكی زۆر بەرامبەر بە داعش نییە تا ئێستا، هۆشیاری ململانێ بەرامبەر فەلسەفەی داعش نییە، هۆشیاری نەتەوەیی و سیاسی بەرامبەر داعش و داعش ئاساكان لە كوردستان نییە، نەبوونی ئەم "وەعییە" هۆشیاریە بەرامبەر ستراتیژەكانی داعش، ئێستاش مەترسییەكی ئێجگار گەورەیە، و سەرئەنجام پرۆسەی یەكسانیخوازی لەنێوان ژن و پیاویشدا جەزرەبەیكی گەورە بدرێت، بەداخەوە تا ئێستا ڕامانێكی قوڵ لە هەموو بارەكانەوە، لە هەموو جومگەكانەوە تا ئێستا ستراتیژێك لەمبارەیەوە نییە، ئێمە ماوین و جیهانبینی ئێمەش بەرامبەر ئەم ئەركە ستراتیژییە وەك خۆی ماوە، بە پێچەوانەوە دەمانەوێت لە چوارەمین كۆنفرانسدا بەپێی ئاڵوگۆڕەكەی هاتۆتە پێشەوە، بەردەوام دەبین وەكو تێزی عەقڵانی ، بەردەوام دەبین وەكو گۆڤار، وەكو سایت بەردەوام دەبین، وەكو تەنانەت هەندێك بڕیاریش كە جاران داومانە و نەمانتوانیوە جێبەجێی بكەین، لەدوای چوارەمین كۆنفرانس ئەو بڕیارانەش بە جدی تر وەردەگرین، هەرچی بڕیارێك كۆنفرانسی چوارەم و فێمێنیزم بیدا هەوڵدەدەین ئەو بڕیارانەش جێبەجێ بكەین ، كە وابێت هاوبیران ئێوە دەبێت دڵتان بە یەك حەقیقەت خۆش بێت ، ئەویش ئەوەیە پلاتفۆڕمی دابڕان و فێمێنیزمی ڕۆشنگەری بزوتنەوەیەكی تەكتیكی نەبوو، بزوتنەوەیەك نەبوو بۆ مانگێك و ساڵێك دامەزرابێت ، بزوتنەوەیەك بوو بەپێی پێویستیە مێژوییەكانی خەبات بۆ ڕۆشنگەری، بەرپەرچدانەوەی عەقڵی سەلەفی دامەزراوە، بۆ ئەوە بووە هزری دواكەوتووی خەڵك بۆ هزرێكی پێشكەوتوو متوربە بكەین و سەرئەنجام ئەو گۆڕانكارییە كۆمەڵایەتیە و ئەو دەستەبەرە دیموكراسیەی پێویستە بۆ ئایندە دابینی بكەین.
هەمیشە ئەم قسەیەم كردووە هەتا وشیاری كۆمەڵایەتی لە ڕووی ڕۆشنگەرییەوە دروست نەبێت و ڕای گشتی نەخوڵقێنێت بە دڵنیاییەوە پێتان ئەڵێم ، كام هێز خۆی زۆر بە دیموكرات ئەزانێت ئێستا، بەڵام لە هەلومەرجێكدا ڕەنگە ببێتە مەترسی بۆ سەر دیموكراسی ،مێژووی هەموو حزبەكان كە تەنها بە دەسەڵات دەیانەوێت دیموكرات بن، ئەو مێژووەیە كاتێك مەترسی لەسەر حزبەكان بۆ سەندنەوەی دەسەڵات هەیە و بۆ پەرەپێدانی خەباتی مەدەنی لەسەریان هەیە، مێژوو پێمان دەڵێت ئەو دەسەڵاتانەی باوەڕیان بە دەسەڵاتی مەدەنی نەبێت و كاتێك ڕەخنەیان لێ دەگیرێت و مەترسییان لەسەر دروست دەبێت، هەڵدەگەڕێنەوە لە دیموكراسی و ئەبن بە سەركوتكەری دیموكراسی، ئەتوانم سەد نمونەی وا لە مێژوو بێنمەوە بۆتان، و لە كوردستان خۆشمان تاقیمان كردووەتەوە.
هەرهێزێك لە دنیا بزانێت بەربەستە دیموكراسیەكان لاوازە، بەرەنگارییان دەكات، گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی بە واتای دەستەبەری دیموكراسی، بە پێچەوانەشەوە پێچەوانەیە، دە جاری تر ئەیڵێم.. پابەندین بە ستراتیژی خۆمان، نە شەتەكدراوی دەسەڵاتین، نە یاخیشین لە دەسەڵات، نە ئاژاوە گێڕین بەرامبەر عەقیدەی خەڵك، ئێمە ئاژاوە گێر نین، بەڵام بەو مانایەش نییە كۆیلەی دەسەڵات ئەبین ، بوونی دەسەڵاتی دیموكراسی لە كوردستان بە زەرورەتێكی مێژوویی دەزانین ، بەڵام بە باوەڕی خۆمان و لە ڕوانگەی خۆمانەوە ڕەخنەی پۆزەتیڤ ئەگرین، ئەبین بە بەشێك لە بنیاتنانی دیموكراسی ،هەر قسەیەكی تر بكرێت بە ناوی ئێمەوە ئێمە نین.
هەموو تەجروبەكان دەریانخست گروپەكانی ئەنارشیستی و ڕێكخراوەكانی بان چەپی، هەموو ئەو ڕێكخراوانە لە مێژوودا شكستیان خواردووە، هەتا لەبواری فەلسەفەشدا، فەلسەفەی بان چەپی و پۆست مۆدێرینە هەرگیز سەركەوتن بەدەست ناهێنێت، بەپێی ئەزمونەكانی خۆمان بەردەوام دەبین و سیاسەتی عەقڵانی خۆمان درێژە پێ ئەدەین ، هەلومەرجە سیاسیەكە باشترە لەو سەردەمەی سەرمان هەڵداوە، بەڵام بەو مانایە نییە دەسەڵات یان حزبەكان یارمەتیمان ئەدەن یان لەمەودوا شەقامەكە پان و پۆڕ بووە بۆمان، بەڵام ئامادەیی ڕای گشتی بۆ وەرگرتنی ڕەخنەی عەقڵانی باشترە.
ڕای گشتی كۆمەڵ، ڕای گشتی گروپەكان، ڕای گشتی ناوەندەكانی خوێندن، لە دوا ناوەندییەوە تا دەگاتە زانكۆكان لە ڕووی هزر و لەڕووی سایكۆلۆژییەوە ئێستا باشترە، جاران داخراو بوو ، كە دەستمان پێكرد خۆتان ئەزانن حەرەكەتێكی كۆنەپارێزی و فێندەمینتاڵی عەجائیب بەرامبەرمان وەستا، كاردانەوەكە سەیر بوو لە یەكەمین كۆنفرانس ، بەڵام بە وشیاری هەمووتان توانیمان ئەوە تێپەڕێنین، بە تێكشكانی داعش ئەتوانم بڵێم زەمینەیەكی باشتر لەبارە بۆ وتاری ئێمە باشتر بچێتە ناو خەڵك، تەفاعول بكات.
پاداشتی ئێوە سەركەوتنە مێژووییەكەیە
كە وابێت چوارەمین كۆنفرانسمان بۆ ئەوەیە كە ئەو هەلومەرجە گشتی و بابەتیەی ئێستا ڕەخساوە بەشێوەیەكی عەقڵانی باشتر ببەینە پێشەوە، قەت گوێ مەدەنە ئەوەی چیمان پێ دەڵێن، ئاگامان لەخۆمان بێ چی دەكەین و هەڵەی گەورە نەكەین، هەرگیز چاوەڕێ مەكەن پاداشتتان بكەن، پاداشتی ئێوە سەركەوتنە مێژووییەكەیە ، پاداشتی ئێوە دڵنیا بوونە لە بەردەوامی دیموكراسی، چاوەڕێ مەكەن لە حكومەت و لە حزبەكان ڕیزتان بۆ ببەستن و مەدالیا بكەنە ملتان، بڵێن كارێكی گەورەتان كرد و سوپاستان دەكەین، چیمان پێدەڵێن گەردنیان ئازاد بێت، هەتا ڕەخنەی نابەجێش بە كاردانەوەی توند وەڵام نادەینەوە، ئەوەی تەنها لێی دەترسم خۆمان هەڵەی گەورە نەكەین، كە هەڵدێراین هەڵناستینەوە، لەبەرئەوەی دەوڵەتێكمان نییە پاڵپشتیمان بكات ، حزبێكی گەورە و چەكدار نییە پاڵپشتیمان بكات ، ئەوەی هەمانە ڕێبازە عەقڵانی و عەلمانییەكەی خۆمانە، كە جێگای دەكەینەوە وردە وردە لەناو خەڵكدا.
جارێ زۆر زۆری ماوە ڕێگاكان تەخت بێت لەبەردەمماندا، بیرتان نەچێت هێزە نەریت هێزێكی ترسناكە، هێزێكی زۆر زۆر بەهێزە هێشتا ، هەركاتێك بویسترێت بەرامبەر هەر هەڵەیەكی ستراتیژی ئەتوانن بە دەیان هەزار كەس بێننە سەرجادە، بەڵام لە باشترین حاڵەتدا ناتوانین هەزار كەس بێنینە سەر جادە ، ئەوان بە هێزی نەریت و سایكۆلۆژی ،ئێمە بە هێزی عەقڵانی، هێزە عەقڵانیەكەی ئێمە زۆر زۆری ماوە ببێت بە ڕایەكی گشتی بەهێزتر و دونیاگەرایی، هەندێك نوسەر و كۆمێنت دەیانەوێت ڕامان كێشن بۆ ئەو هەڵدێرە، ڕێز لە بۆچوونیان ئەگرین لە دەرەوەی خۆمان، ئێمە ئازادی كەس زەوت ناكەین ، ئەوان ئازادن، بەڵام ناتوانن ڕای خۆیان بكەن بە سیاسەتی ئێمە .
درۆكانمان بەدرۆ خستەوە
هیچ كاردانەوەیەكمان نییە بەرامبەر ئەو ڕەخنانەی ئەگیرێت لەسەرمان، بەتایبەت لەسەر ئەو تایتڵەی كە ئەڵێین خوا و قورئان و پێغەمبەر لای ئێمە هێڵی سورە، پێشم وایە ئەمە زەمینەیەكی لەبارتر بۆ قبوڵكردنی ڕەخنەكانی ئێمە ئەڕەخسێنێت، لەسەر ئەوە هەركەسێك پێچەوانەكەی پەیڕەو دەكات، ئەگەر بگیرێت بەرگری لێ دەكەین یاخود بچەوسێنرێتەوە، بەڵام ئەو ڕێبازە ڕێبازی ئێمە نییە، بەڵام ئەو قسانە ئێمە ڕاناكێشێت بۆ ئەوەی بەرەو هەڵدێرمان ببات، لایەنی كەم لەوە دڵنیا بوون كۆبوونەوە تایبەتەكانی ئەملاولا كە ئەكرا لەسەرمان، سكاڵاكان كە لە دەسەڵاتی باڵا لە ئێمە ئەكرا، یەكەم چۆكمان دا نەدا، دووەم دوو درۆمان بە درۆ خستەوە، ئێستا كەس قسەی لەسەر ناكات ، یەكەم درۆ گوایە ئێمە مولحیدین خۆتان ئەزانن عەلمانیەكان یان سیكولاریستەكان مولحید نین هیچ سیكولاریستێك لە دنیا مولحیدنییە، لەناویاندا هەبێت وەك تاك باوەڕی بە ئیلحاد هەبێت، ئەوە ئازادە بەڵام فەلسەفەی سیكولاریزم ئیلحاد نیە ، دووەمیش منیان تاوانبار ئەكرد بەوەی كە ئیستیغلالی دابڕان ئەكەم فێمێنیزمی ڕۆشنگەری ئەكەم بۆ ئەوەی حزب دروست بكەم، جار جاریش ئەیان وت ئاڵای شۆڕش دروست دەكاتەوە ، خەڵكی تر حزبیشی دروستكرد و هەڵیشی وەشاندەوە و هەموو شتێكی كرد ئەوە ئێمە هەر لەسەر ئەم ڕێبازەی خۆمان بەردەوام بووین ، نە حزبمان دروست كرد و نەهەڵمان وەشاندەوە، داوای هیچ پلەو پایەیەكیشمان بەهۆی دابڕانەوە نەكرد ، ڕەنگە هەندێك پلەو پایەشمان لەدەست چووبێت بەهۆی دابڕانەوە سوپاستان دەكەم.
دواتر ئەندامانی ئەنجومەنی گشتی پلاتفۆرمی دابڕان چەندین تێبینی و سەرنجیان لەسەر چوارەمین كۆنفرانسی دابڕان و دووەمینی فێمینیزمی رۆشنگەری خستەڕو و لەلایەن هەریەك لە د. دڵشاد مستەفا ڕێبەری ئەنجومەنی پلاتفۆرم و د.نیكۆلا ئەشرەف شاڵی ڕێبەری فێمینیزمی رۆشنگەری بە هەند وەرگیران و كاریان لەسەر دەكرێت.