خەونەکەی ئارسەر ڕامبۆ لە کتێبەکەی ئەنتۆنیۆ تابوکیدا
خەونەکەی ئارسەر ڕامبۆ لە کتێبەکەی ئەنتۆنیۆ تابوکیدا
ئەنتۆنیۆ
تابوکی
وەرگێڕانی:
شەماڵ وەلی
شەوی ٢٣ـی
جوڵای ١٨٩١، لە نەخۆشخانەی شاری مارسێی، ئارسەر ڕامبۆ، شاعیر و ماڵبەکۆڵ، خەونێکی
بینی.
خەونی بینی لە
ناوچەی ئاردن تێ دەپەڕی. قاچە بڕاوەکەی خستبووە ژێر باڵی و بە دارشەق ڕێی دەکرد.
قاچە بڕاوەکەی ڕۆژنامەی تێوە پێچرابوو و لەسەر ڕۆژنامەکەیش شیعرەکانی ئەویان بە
پیتی گەورە چاپ کردبوو.
هێندەی
نەمابوو بۆ نیوەشەو و مانگ پڕ بوو. مێرگوزارەکان زیوین بوون و ئارسەر گۆرانیی
دەگوت. پاشان گەیشتە نزیک ماڵێک کە یەکێک لە پەنجەرەکانی ڕووناک بوو. لەسەر
چیمەنەکە لەژێر دارچوالەیەکی گەورە ڕاکشا و درێژەی بە گۆرانیگوتنەکەی دا. گۆرانیی
شۆڕشگێڕانەی قەرەجەکانی دەگوت کە سەربوردەکانی ژنێکی چەکبەدەستی دەگێڕایەوە. پاش
قەیرێ دەرگای ماڵەکە کرایەوە، ژنێکی لێوە هاتە دەر و بەرەو لای چوو. ژنێکی گەنج بوو
بە قژی بەرەڵای بەر با. ژنە گوتی: ״ئەگەر تفەنگێکی وەکوو گۆرانییەکەتت دەوێت،
من دەتوانم پێتی بدەم، لە عەمباری خەلەکەدا هەڵم گرتووە.״ ڕامبۆ قاچە بڕاوەکەی بە سینگییەوە گوشی، پێکەنی و گوتی: ״خەریکم دەچم بۆ کۆمونی پاریس و هەر بە هەڵکەوت تفەنگێکیشم
پێویستە.״
ژنە تا
عەمباری خەلەکە لەگەڵی چوو. عەمبارەکە لە بینایەکی دوونهۆمیدا بوو. لە نهۆمی
خوارەوەدا چەند سەر مەڕێکیان بەخێو دەکردن و نهۆمی سەرەوە کە بە پەیژەیەک لەگەڵ
خوارەوە پەیوەست کرابووەوە، عەمباری خەلەکە بوو.
ڕامبۆ گوتی: ״ناتوانم بە پەیژەکەدا سەرکەوم، من هەر لێرە لەناو مەڕەکان چاوەڕێت
دەبم.״ پاشان لەسەر کایەکە ڕاکشا و بیجامەکەی داکەند. ژنەکە کە دابەزی،
ڕامبۆی ئامادەی سەرجێیی بینی.
ژنە گوتی: ״ئەگەر ژنێکی وەکوو ژنی گۆرانییەکەتت دەوێت، من دەتوانم بۆتی پەیدا
بکەم.״
ڕامبۆ لە
باوەشی گرت و لێی پرسیی: ״ئەو ژنە ناوی چییە؟״ ژنە وەڵامی دایەوە ״ئوورلیا، ژنێکی خەوناسایە״ و پاشان خۆی ڕووت کردەوە. ئەو دووانە لەناو مەڕەکاندا سێکسیان کرد
و ڕامبۆ قاچە بڕاوەکەی لە تەنیشت خۆیەوە دانابوو. پاش ئەو ڕووداوە ژنە داوای لێ
کرد هەر لەوێ بمێنێتەوە و ڕامبۆ وەڵامی دایەوە ناتوانێت و دەبێت بە ڕێ بکەوێت.
پاشان ژنە گوتی: ״بۆ بینینی هەڵهاتنی خۆر لەگەڵ مندا وەرە
دەرەوە.״ کاتێک دووبەدوو هاتنە گۆڕەپانی بەر دەم
ماڵەکە، دنیا ئیتر ڕووناک بووبووەوە. ڕامبۆ پرسیی: ״تۆ دەنگی هاوار نابیستی؟ بەڵام من دەیبیستم، خەریکن لە پاریسەوە
دێن و بانگم دەکەن، ئەو دەنگە دوورە ئازادییە، ئازادی.״
ژنە هێشتا
لەژێر دارچوالەکە ڕووت بوو. ڕامبۆ گوتی: ״قاچم بۆ تۆ بەجێ دەهێڵم، ئاگات لێی بێت.״
پاشان بەرەو
جادە سەرەکییەکە بە ڕێ کەوت. چەندە جوان بوو کە لەو کاتەدا چیتر نەدەشەلی. وەک
بڵێی هەردوو قاچی هەبوون و جادەکە لەژێر سۆڵە دارینەکانی بە دەنگ هاتبوو. ئاسۆ
سوورباو بوو، ئەو گۆرانیی دەگوت و سەرخۆش بوو.
سەرنج
کتێبی ״خەونی ناو خەون״، یان ״خەون لە خەوندا״، لە نووسینی تابووکییە. وەک لە
ناونیشانەکەیەوە دیارە کتێبێکی خەونئاسایە. تابووکی بیست نووسەر-هونەرمەند و
غەیرەی بە هەڵبژاردەی خۆی، دیاری کردوون و لە بارەی هەر یەکێکیانەوە چیرۆکێکی
نووسیوە. لەم چیرۆکانەدا نووسەرەکان-هونەرمەندەکان خەون دەبینن و ئەم خەونانە
تێکەڵ بە ژیان و ئەدەبیات و هونەری ئەوان دەبن. نووسەری خەونەکان تابووکییە، ئەو
هەم ئەدەبیاتنووس و هەمیش ڕێکخەری ئەم خەونانەیە، ڕێکخەر لەو ڕووەوە کە چۆن
چیرۆکێک لە نێوان ژیانی نووسەر و هونەرمەندەکان و ئەدەبیات و هونەرەکەیاندا دروست
دەکات.
تابووکی لە
لایەن ترێزای کچییەوە دەفتەرێک بە دیاری وەردەگرێت و ئەم کتێبەی تێدا دەنووسێت.
بۆیە کتێبەکەیشی هەر پێشکەش بەو کردووە. حەزی کردووە لە چۆناییی خەونبینینی ئەو
نووسەرانەی ناویان دەبات، ئاگەدار بێت. بێشک ئەو نازانێت چێخۆف، پێسوا، مایاکۆڤسکی
و مایکڵ ئانجیلۆ چۆن خەونیان بینیوە، یان بە چییەوە بینیویانە، بەڵام ئەدەبیات
دەتوانێت ئەو لەم ئەگەرانە نزیک بکاتەوە. هەڵبەت لە پێشەکییە کورتەکەی
کتێبەکەیشیدا داوای لێبوردن لە ڕۆحی کارەکتەرەکانی دەکات- بۆ کتێبێکی وەها- کە
ئێستاکە لەو دنیا خەریکن خەون دەبینن. لە کۆتاییی کتێبەکەیدا ژیانی ڕاستەقینەی
خەونبینەکانی داناوە. ئەو بێگومان لە کتێبەکەیدا زیگمۆند فرۆید لە بیر ناکا و
خۆیشی بە نووسینی کتێبێکی ئاوها بچکۆلە و جوان، دەشێ خەونبینە گەورەکە بێت.