پلانی به‌دیلی هەرێم بەرانبەر بەغدا

فەریق حەبیب 27/12/2020



لەئێستاوە دیارە کە پەرلەمانی عیراق بەئاسانی دەنگ لەسەر ئەو مادەو بڕگانەی پرۆژە یاسای بوودجەی 2021 نادات کە  پەیوەستن بە بەشە بوودجەی هەرێمی کوردستان و چەند رۆژێک لەمەوبەر ئەنجومەنی وەزیران ‌پەسەندی کرد، چونکە لە پرۆژە یاساکەدا هەمان قەوانە سواوەکەی ساڵانی رابردوو دووپات کراوەتەوە کە دەڵێت: لە بەرانبەر ناردنی بوودجەدا دەبێت هەرێم رۆژانە 250 هەزار بەرمیل نەوت بداتە کۆمپانیای سۆمۆی عیراق، هەروەها نیوەی داهاتە نانەوتییەکانیش رادەستی بەغدا بکات. لەڕاستیدا زۆربەی فراکسیۆنە سیاسییەکانی عیراق کێشەیان لەگەڵ ئەو رێککەوتنەی نێوان هەرێم و بەغدا هەیە و پێشوەختە جاڕیان داوە کە دەنگی پێ نادەن.
حکومەتی هەرێم وەک هەر قەوارە و رێکخراوێک دەبێت پلانی A و B و C بۆ هەر ئەگەر و پێشهاتێک هەبێت، لەم سۆنگەیەشەوە پێویستە جگە لە پلانی A کە خۆی لە رێککەوتن لەگەڵ بەغدا و رەزامەندی پەرلەماندا دەبینێت، هەرێم خۆی بۆ پلانی B ئامادەبکات، کە بریتیە لە رەتکردنەوەی رێککەوتنی بەغدا و هەولێر بەم فۆڕمەی ئێستای لەلایەن پەرلەمانەوە، کە ئەگەرێکی بەهێزە. جگە لەوەش سەردانە دوورو درێژەکەی وەفدی هەرێم بۆ بەغدا، ئەوەی دەرخست لەئێستادا بەهۆی ئەو تەنگەژه خنکێنەرە داراییەی بیناقاقای عیراقی گرتووە، هەروەها لەبەر بانگەشەی پێشوەختەی هەڵبژاردنی 2021 کە تێیدا زۆربەی لایەنە سیاسییەکانی عیراق خۆیان وەک پاڵەوانی دژ بە هەرێم نمایش دەکەن، ئەستەمە( ناڵێم مه‌حاڵه‌) عیراقییەکان بچنە ژێر باری ناردنی بوودجەی هەرێم، بۆیە دەبێت لە هەنوکەوە هەرێم خۆی بۆ پلانی B سازبکات‌و هه‌وڵ بدات ته‌نها پشت به‌داهاتی‌ خۆی‌ ببه‌ستێت وبڕیاری‌ سه‌خت‌و بوێرانه‌ بدات‌، ئه‌وه‌ش دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ لای‌ هێزو توانا و لێبورده‌یی‌ گه‌لی‌ كوردستان .
بۆ جێبەجێکردنی پلانی B، دەبێت حکومەت جگە لەو بەرنامەی چاکسازییەی بەنیازە جێبەجێی بکات، دەستبەجێ دەستبکات بە گرتنەبەری چەند رێوشوێنێکی خێرا، لەوانە؛ ناردنی چەند فەوجێکی پێشمەرگە بۆ دەروازە سنوورییەکان و کۆنترۆڵکردنی هەموو ئەو کەلێن و دەروازە نایاساییانەی کە لیژنەی دارایی پەرلەمانی کوردستان سەردانی کردوون و بۆی دەرکەوتووە کە پشێوییەکی زۆریان تێدایە و داهاتێکی زۆری هەرێمیان تێدا بەفیڕۆ دەڕوات، سەرجەم شارەزایانی بواری ئابووری باوه‌ڕیان وایە کۆنترۆڵکردنی سنوورەکان داهاتێکی باش بۆ حکومەت فەراهەم دەکات. دوای ئەوە دەبێت دەستکاریی کەرتی نەوت بکرێت، سەرجەم ئەو بیرە نەوتییانە هەمیشە باس دەکرێن گوایە لەلایەن بەشێک لە بەرپرسە دەستڕۆیشتووەکانەوە قۆرخ کراون، خۆماڵی بکرێن! تەواوی پرۆسەکانی دەرهێنان و هەناردەکردن و فرۆشتنی نەوت شەفاف بکرێن کە ساڵانێکە بۆتە وێردی سەر زمانی گەورەو بچووک.
هاوکات پێویستە دەستکاریی مووچەش بکرێت، چونکە ناعەدالەتییەکی گەورە لەو بوارەدا هەس، بەجۆرێک هیچ مووچەیەک لە 3 ملیۆن دینار زیاتر نەبێت، بەڵام دەستکاریی مووچەی ئەو کەسانە نەکرێت کە مووچەکانیان لەخوار یەک ملیۆن دینارەوەیە.  لەلایەکی ترەوە هەرێم سەدان هەزار چەکداری هەیە، لە پێشمەرگەو بەرگری و فریاکەوتن و زێرەڤانی و ئاسایش و پۆلیس، چ پێویست دەکات کۆمپانیای ئەمنی پاسەوانی دامەزراوە نەوتییەکان بکات؟ پێویستە حکومەت بەو هێزانە ئەو دامەزراوانە بپارێزێت، ئه‌م گۆڕانكاریه‌ش دیسانه‌وه‌ داهاتێكی‌ باش بۆ گه‌نجینه‌ی‌ به‌تاڵی‌ حكومه‌ت ده‌گێڕێته‌وه‌.
ئەگەر لەماوەی سێ مانگدا حکومەت بتوانێت  بەشێکی زۆری ئەو هەنگاوانە بهاوێت( ئەگەرچی مەعلومە کە چەند سەختن و چۆن لەمپەڕیان لەبەردەمدا دادەنرێت)، ئەوا بەتێڕوانینی ئابووریناسان دەتوانێت مووچەی مانگانەی مووچەخۆران بدات و چیتر لەبەردەم دەسەڵاتدارانی بەغدا بەلاوازی داوای پارە نەکات، هەیبەت و شکۆی کوردانەی خۆی بەدەستبهێنێتەوە و چاوەڕێی رەحمەتی شوڤێنییەکان نەکات کە وه‌ك له‌گه‌ڵمان رێكناكه‌ون، بەئاره‌زووی‌ خۆشیان یاری بەهەستمان دەکەن و تانەو تەشەرمان لێدەدەن.
ئەگەریش بوترێت باسکردنی ئەو خاڵانەی سەرەرەوە خەیاڵ پڵاویی و خۆش باوەڕییە و شیاوی پراکتیزەکردن نین، ئەوا دەبێت خۆمان بۆ ئەگەرە هەرە خراپەکان ئامادەبکەین، لەوانەش ئەگەری بەرپابوونی خۆپیشاندانی لەوەی چەند هەفتەی رابردوو تووندوتیژتر و تەنانەت راپەڕینی چەکداریش، لەپای دابین نەکردنی مووچەو بژێویی خەڵکی کوردستان، چونکە خەڵک چیتر توانای بەرگەگرتنی چاوەڕوانیی و بەڵێنی بێ کرداری بەرپرسانیان نەماوە، به‌تایبه‌تی‌ ئێستا‌ دابه‌زینی‌ به‌های‌ دیناریشی‌ هاتووه‌ته‌سه‌ر و باری‌ سه‌رشانی‌ خه‌ڵكی‌ هه‌ژار هێنده‌ی‌ تر قورس بوه‌، لەولاشەوە روون نییە دۆخی عیراق بەرەو کوێ ملدەنێت و هیچ کەس و لایەنێکیش ناتوانێت گەرەنتی ئەوە بکات کە بەغدا بژێویی خەڵکی کوردستان دەستەبەر دەکات.