کۆبونەوەی پوتین و کیم جۆن ئون
جیهان پێش 3 هەفتە
بڕیارە ئەم هەفتەیە ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی ڕوسیا سەردانی کۆریای باکور بکات بە سەردانێکی دوو ڕۆژە..
سەروەر بەرزنجی
ئەمڕۆ دووشەممە هەردوو وڵات دوای چەند مانگێک لە قسە و باسەکان و لە نێو نیگەرانییە نێودەوڵەتییەکان سەبارەت بە هاریکاری سەربازییان ڕایانگەیاند.
ساڵی ڕابردوو کیم جۆنگ ئون سەرۆکی کۆریای باکور گەشتێکی کرد بۆ شوێنێکی دوورەدەستی هەڵدانی موشەکەکانی سیبیریا بۆ ئەوەی لەگەڵ پوتین کۆببێتەوە. دوای ئەو لووتکەیە کیم بانگهێشتی سەرۆکی ڕووسیای کرد بۆ سەردانی پیۆنگیانگ.
ئاژانسی هەواڵی ناوەندی کۆریای فەڕمی کۆریای باکور ڕایگەیاند، ڕۆژی سێشەممە و چوارشەممە پوتین سەردانێکی فەڕمی دەکات بۆ وڵاتەکەیان، ڕووسیا لە ڕاگەیاندراوێکی هاوکاتدا سەردانەکەی پشتڕاستکردەوە.
ئەمە یەکەم گەشتی پوتین دەبێت بۆ کۆریای باکوور لە ماوەی ٢٤ ساڵدا. بۆ یەکەمجار لە مانگی تەمموزی ساڵی ٢٠٠٠ سەردانی پیۆنگیانگی کرد، دوای چەند مانگێک لە یەکەم هەڵبژاردنی، کاتێک لەگەڵ کیم جۆنگ ئیل باوکی کیم کۆبووەوە کە ئەوکات فەرمانڕەوایی وڵاتەکەی دەکرد.
نیگەرانییەکان لە پەرەسەندندان سەبارەت بە ڕێکخستنی چەک کە تیایدا پیۆنگ یانگ تەقەمەنی زۆر پێویست بۆ مۆسکۆ دابین دەکات بۆ ئەوەی سووتەمەنی شەڕی پوتین لە ئۆکرانیا لە بەرامبەردا هاوکاری ئابووری و گواستنەوەی تەکنەلۆجیا بکات کە هەڕەشەی چەکی ئەتۆمی و بەرنامەی مووشەکی کیم زیاتر دەکات.
لە دوای ئەوەی کیم لە مانگی ئەیلولدا سەردانی ڕۆژهەڵاتی دووری ڕووسیای کرد بۆ دیدار لەگەڵ پوتین، هاوکارییە سەربازی و ئابووری و هاوکارییەکانی دیکەی نێوان کۆریای باکوور و ڕووسیا بە شێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە، ئەمەش یەکەمجارە لە ساڵی ٢٠١٩ەوە.
بەرپرسانی ئەمریکا و کۆریای باشوور باکووریان تۆمەتبار کردووە بەوەی کە تۆپ و مووشەک و ئامێری سەربازی دیکەی بۆ ڕووسیا دابین کردووە بۆ یارمەتیدانی درێژکردنەوەی شەڕەکانی لە ئۆکرانیا، لەوانەیە لە بەرامبەر تەکنەلۆژیا و یارمەتییە سەربازییە سەرەکییەکان. هەردوو وڵاتی پیۆنگ یانگ و مۆسکۆ تۆمەتەکانیان سەبارەت بە گواستنەوەی چەکی کۆریای باکوور ڕەتکردەوە.
هەر جۆرە بازرگانییەکی چەک لەگەڵ کۆریای باکوور پێشێلکردنی چەندین بڕیارنامەی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان دەبێت کە پێشتر ڕووسیا کە ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکانە پشتگیری لێکردوون.
ئاندرێ لانکۆڤ، پسپۆڕی کۆریای باکوور لە زانکۆی کووکمین لە سیئۆل ئاماژەی بەوەدا کە لە بەرامبەر دابینکردنی تەقەمەنی تۆپخانە و مووشەکی بالیستیکی کورت مەودا، پیۆنگ یانگ هیوادارە چەکی ئاست بەرزتری لە مۆسکۆوە دەستبکەوێت.
ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕوسیا ئۆتۆمبێلە لیمۆزینەکەی ئاوروس کە لە ڕووسیا دروستکراوە، پێشاندانی کیم جۆنگ ئون، سەرۆکی کۆریای باکوور، لە دەرەوەی کۆسمۆدرۆمی ڤۆستۆچنی لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی دووری ڕووسیا، پێش کۆبوونەوەی لوتکەیان.
کیم جۆن خۆی ئامادە کردوە بۆ ئەوەی ئاهەنگێکی گەورە بۆ پوتین ساز بکات، لەکاتێکدا هەوڵدەدات بینینی پەیوەندییەکانیان بۆ بینەرانی ناوخۆیی بەرزبکاتەوە. ماڵپەڕی ئێن کەی نیوز کە سەرنجی لەسەر کۆریای باکوورە، ئەمڕۆ دووشەممە ڕایگەیاند، شیکارییەکانی بۆ وێنە مانگی دەستکردە بازرگانییەکان ئەوە دەردەخەن کە ئەگەری هەیە کۆریای باکوور نمایشێکی گەورە لە گۆڕەپانێکی پیۆنگیانگی پایتەختی ئەو وڵاتە ئامادە بکات. کیم لە چەند مانگی ڕابردوودا ڕووسیای کردووە بە سەرنجی سەرەکی خۆی، لەکاتێکدا هەوڵدەدات پێگەی ناوچەیی خۆی بەهێز بکات و هاوکارییەکانی لەگەڵ ئەو وڵاتانە فراوانتر بکات کە ڕووبەڕووی ئەمریکا دەبنەوە، بیرۆکەی ئەوەی کە وەک "جەنگی ساردی نوێ" وێنا دەکات، لە باوەش دەگرێت.
ئەم سەردانە سەرکەوتنێکە
لە میانی وتووێژە تەلەفۆنییەکانی لەگەڵ جێگری وەزیری دەرەوەی کۆریای باشوور ڕۆژی هەینی، کورت کامپبێل جێگری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا نیگەرانی خۆی دەربڕی لەوەی کە سەردانەکەی پوتین بۆ باکوور دەبێتە هۆی هاوکاری سەربازی زیاتری نێوان ئەو وڵاتانە کە ئەگەری تێکدانی سەقامگیری لە ناوچەکەدا هەیە،لیف ئێریک ئیزلی، مامۆستای زانکۆی ئیوها لە سیئۆل دەڵێت ئەوە سەرکەوتنێکی گەورەیە بۆ کۆریای باکور ئەو سەردانە
پێگەی کۆریای باکوور بەرز دەکاتەوە لەنێو ئەو وڵاتانەی کە دژی نەزمی نێودەوڵەتی بە سەرۆکایەتی ئەمریکا وەستاون، بەڵکو یارمەتیدەرە بۆ بەهێزکردنی شەرعیەتی ناوخۆیی کیم. ڕوسیا ناتوانێت لەڕووی ئابوورییەوە جێگەی چین بگرێتەوە، بەڵام زیادبوونی هاوکاری لەگەڵ مۆسکۆ نیشاندەدات کە پیۆنگ یانگ بژاردەی هەیە.
مۆسکۆ ڕایگەیاندووە کە پشتیوانی پیۆنگ یانگ بۆ چالاکییە سەربازییەکانی ڕووسیا لە ئۆکرانیا زۆر بەرز دەنرخێنێت و باسی لە هاوکارییە نزیک و بەرهەمدارەکانی، لە نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی دیکە کردووە.
ڕووسیا و چین چەندین جار ڕێگرییان لە هەوڵەکانی ئەمریکا و هاوبەشەکانی کردووە بۆ سەپاندنی سزای نوێی نەتەوە یەکگرتووەکان بەسەر کۆریای باکووردا بەهۆی ئەو هێرشە قەدەغەکراوانەی تاقیکردنەوە موشەکی بالیستیەکانی لە مانگی ئازاردا، ڤیتۆی ڕووسیا لە نەتەوە یەکگرتووەکان کۆتایی بە چاودێریکردنی سزاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان هێنا بۆ سەر کۆریای باکوور بەهۆی بەرنامە ئەتۆمییەکەیەوە، ئەمەش بووە هۆی ئەوەی ڕۆژئاوا تۆمەتبار بکرێت بەوەی مۆسکۆ هەوڵدەدات خۆی لە لێکۆڵینەوەکان بەدوور بگرێت، چونکە گوایە سزاکانی کڕینی چەک لە پیۆنگیانگ پێشێل دەکات بۆ بەکارهێنان لە ئۆکرانیا.
لە میانی کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە مانگی ئازاردا، وەزیری بەرگری کۆریای باشوور، شین وۆنسیک ڕایگەیاند، کۆریای باکوور پێشتر نزیکەی حەوت هەزار کۆنتێنەری پڕ لە تەقەمەنی و کەرەستەی سەربازیی دیکەی ڕەوانەی ڕووسیا کردووە. لە بەرامبەردا شین ڕایگەیاند کە کۆریای باکوور زیاتر لە ٩ هەزار کۆنتێنەری ڕووسی وەرگرتووە کە پێدەچێت پڕکرابن لە یارمەتییەکان. هەروەها کیم شەڕی ڕووسیای لە ئۆکرانیا وەکو سەرقاڵکردنێک بەکارهێناوە بۆ پەیوەندیکردن بە پەرەپێدانی چەکەکانی لەکاتێکدا بەدوای جبەخانەی ئەتۆمیدا دەگەڕێت کە دەتوانێت بە شێوەیەکی بژاردە هەڕەشە لە ئەمریکا و هاوپەیمانە ئاسیاییەکانی بکات. ئەمەش وایکرد ئەمریکا و کۆریای باشوور مانۆڕە سەربازییە هاوبەشەکانیان فراوانتر بکەن و ستراتیژییەکانی خۆپارێزی ئەتۆمی خۆیان تیژتر بکەنەوە کە لە دەوری سەروەت و سامانی ستراتیژی ئەمریکا دروستکراون.
سەرەتای ئەمساڵ پوتین لیمۆزینێکی ئاست بەرزی ئۆروس سیناتی بۆ کیم نارد، کە ئەو لیمۆزینەکەی پیشانی سەرۆکی کۆریای باکووری دابوو کاتێک لە مانگی ئەیلولدا بۆ لوتکەیەک کۆبوونەوە. چاودێران ڕایانگەیاندووە، ئەو بارکردنە پێشێلکردنی بڕیارنامەی نەتەوە یەکگرتووەکانە کە ئامانج لێی فشارخستنە سەر باکوورە بۆ ئەوەی دەستبەرداری بەرنامەی چەکی ئەتۆمی بێت بە قەدەغەکردنی دابینکردنی کەلوپەلی لوکس بۆ کۆریای باکوور.
پوتین بەردەوام هەوڵی دووبارە بونیادنانەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ پیۆنگ یانگ دەدات لە چوارچێوەی هەوڵەکانی بۆ گەڕاندنەوەی کاریگەریی جیهانی وڵاتەکەی و هاوپەیمانییەکانی سەردەمی سۆڤیەت. پەیوەندییەکانی مۆسکۆ لەگەڵ کۆریای باکور دوای داڕمانی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٩١ لاواز بوو. کیم جۆنگ ئون بۆ یەکەمجار لە ساڵی ٢٠١٩ لە بەندەری ڤلادیڤۆستۆکی ڕۆژهەڵاتی ڕووسیا لەگەڵ پوتین کۆبووەوە و ڕۆژی سێ شەمە دووەم کۆبوونەوایان ئەنجام دەدەن..