مەلا بەختیار: كێشەی مادەی (140)، كێشەی شۆڤێنێتی عەرەبی عیراقە، ناكرێ هەمووی بەشانزەی ئۆكتۆبەردا هەڵبواسین
مەلا بەختیار، ئەندامی ئەنجومەنی باڵای باڵاو بەرژەوەندییەكانی یەكێتی، پێشوازی لەژمارەیەك لاوانی كەركوك دەكات و بەگرنگیشەوە لەگفتوگۆی ئازادو كراوەی ئەم جۆرە دیدارانە روانی، بەتایبەت كە ئەو ژمارە لاوە لەكەركوكی گەمارۆدراو و حوكمەتێكی سەپێندراوی عەسكەرییەوە هاتونەتە دنیای ئازادی سلێمانی. هەروەك ئەو ئازادییەشی بەشەرەفێكی گەورە ناوبرد كە لەدوای راپەڕینەوە بەدیهاتووە.
لەو دیدارەدا كە (23/1/2021) بەڕێوەچوو، مەلا بەختیار، رونتر ئاماژەی بەو ئازادیی و دیموكراسییە كرد، كە ئەگەرچی ئەو ئازادییەی هەیە جوانە، بەڵام هێشتا هەم ئازادیی، هەم دیموكراسی و هەم دادپەروەریش هێشتا زۆریان ماوە، چونكە لەپاڵ ئەو ئازادیی و دیموكراسییەدا، كۆمەڵێ دیاردەو رووداوی خراپیش هاتونەتە پێشەوە، كە بەئەركی هەموانی زانی، ئەو دیاردەو رووداوانە لەكۆڵ بكەنەوە و وتی:
گەندەڵی، دزی و نادادپەروەری بۆ لەكوردستاندا هەبێت و كەركوك بۆ، لەشانزەی ئۆكتۆبەرەوە هەتا ئێستا ژێر دەستە بێت و حكومەتێكی عەسكەری تێدا سەپێنرابێت؟
هەموو ئەوانەشی بەهەڵەی سیاسی قورس ناوبردو رونیكردەوە، كە هەڵەكە یەكەم لەسەر حكومەتی عیراقە، چونكە ئەگەر حكومەتی عیراق، مادەی (140)ی لەپێش رووداوی شانزەی ئۆكتۆبەر جێبەجێ بكرایە، ئەوا شانزەی ئۆكتۆبەری پێویست نەدەبوو! رەنگە ریفراندۆمیش نەكرابا. ئەو قسەیە راست نییە كە دەوترێت بەهۆی ریفراندۆمەوە شانزەی ئۆكتۆبەر رویداوەو داگیركراوە. نەخێر، لەگەڵ ئەوەشدا بۆخۆم رەخنەم لەسەر ریفراندۆم هەیە، بەڵام پرسیار دەكەم:
ئایا بۆچی حكومەتی عیراق، مادەی (140)ی پێش شانزەی ئۆكتۆبەر جێبەجێ نەكرد؟ بۆچی ئامادەنەبوو بڕگەكانی مادەی (140) جێبەجێ بكات؟ بۆچی ئامارێكی نەكرد تا بزانێت كورد، یان عەرەب‌و توركمان زۆرینەن لەشارەكەدا؟ بۆچی زەوییە داگیراوەكانی نەدەدایەوە بەكورد؟ ئایا بۆچی كوردی كەمتر دادەمەزراند؟ مرۆڤ بەویژدانەوە قسە بكات، هەتا دكتۆر نەجمەدین نەببوو بە پارێزگار، هەم كورد كەمتر دادەمەزراو هەم كەمتر خزمەتگوزاری جێبەجێ دەكرا!
لەكاتێكدا پێشتر جەنابی مام جەلال، ئەو هەموو هاوكاریی و دەستگیرۆییەی شارەكەی دەكردو دەهات لەكەركوك دەمایەوەو سوڵح‌و برایەتی لەنێوان هەموو حزبەكاندا دروستكرد، چەندینجار تاوان و كێشەی گەورە لەشارەكانی تری عیراق رویدەداو مام چارەسەری دەكرد. هەر مام نێوانی عیراق و توركیا، سوریا، ئوردن و ئۆرۆپای چارەسەركرد، بەڵام بۆ حكومەتەكانی عیراق دوای صەدام، ئەوەندە خاتریان نەگرت، كە نیوەی مادەی (140) لەكەركوك جێبەجێ بكەن؟!
لەكاتێكدا هەر خودی سیستانی جەنابی مامی بەصەمامی ئەمانی عیراق دەزانی. هەموو ئەمانە نیشانەی ئەقڵی گەورەی مامە، بەڵام كە ئەوەیان دەزانی بۆ نیوەی ئەوە خاتری مامیان نەزانی و نیوەی مادەی (140)ی جێبەجێ نەكرد! یان هیچ نەبێ رێگەیان بگرتایە تەعریبی تازە نەیەتە كەركوك!
ئەگەرچی مادەی (140) دەستورییەو هیچ حكومەت و دەوڵەتێك نەیاندەتوانی رێگە لەجێبەجێكردنی ئەو مادە دەستورییە بگرن! بەڵكو ئەوەی رێگەی گرت، ئەقڵییەتی شۆڤێنی و تائیفی عیراق بوو. كە هەم توندڕەوی نەتەوەیی عەرەب و هەم توندڕەوی مەزهەب بوو، كە نەیانهێشت دەستور لەخزمەتی ئازادیی و دیموكراسی جێبەجێ ببێت. بۆیە كەركوكییە ئازیزەكان، دەمەوێ بزانن كە:
ئەوەی ئێستا هەیە هۆكارەكەی تەنها شانزەی ئۆكتۆبەر نییە، چونكە ئەو رووداوە ئەوە بۆ چوار ساڵ دەچێت، بەڵام پرسیارە گەورەكە ئەوەیە ئەی بۆ لەساڵی (2003)ەوە كە (18) ساڵ دەكات، چوار ساڵی شانزەی ئۆكتۆبەری لێدەربكە، بەڵام ئەی بۆ لە(14) ساڵەكەی دیكەدا حكومەتەكان، سەرۆك وەزیرەكان‌و لەشەكرەكانی عیراق، تەنانەت پێش هەبوونی حەشدی شەعبیش، مادەی (140)یان جێبەجێ نەكرد؟! هۆكارەكەشی تەنها ئەوەیە هیچ كام لەوانە باوەڕیان بەدیموكراسی نەبووە تا مادەی (140) بۆ چارەسەری كێشەی دیموكراسی كورد جێبەجێ بكەن؟
لەو دیدەشەوە، مەلا بەختیار، وتی: هەرلایەك وای نیشانبدات، كە لەدوای شانزەی ئۆكتۆبەر كەركوك تێكچووەو مادەی (140) جێبەجێ نابێ، ئەوە شەفاعەت بۆ سوننەو شیعەی عەرەب دەكات!
راشیگەیاند: هەموو كێشەكانی عیراق، كێشەی مادەی (140)، كێشەی شۆڤێنێتی عەرەبی عیراق، ناكرێ هەمووی بەشانزەی ئۆكتۆبەردا هەڵبواسین! چونكە ناكرێ هەموو رووداوەكان و كێشەكان وەك خۆی نەبینین!. بۆیە دەبێ بشزانین كە لەدوای روخانی بەعسەوە، حكومەتە مەركەزییەكانی عیراق، سەرۆك وەزیرەكان، شیعەو سوننەكانی عیراق، زۆرینەی رەهای عیراق كە عەرەبە، یاری بە دەستورەوە دەكەن. لەكاتێكدا دەستوری عیراق، پێیدەوترێت دەستوری هەمیشەیی چونكە راپرسی لەسەر كراوەو بووە بەگەلپەسەند. دەستوری هەمیشەیش، خواردنی سەر سفرە نییە، بەدڵی خۆت كامە خواردن حەزت لێیە ئەوە هەڵبژێریت!
لەدرێژەی دیدارەكەدا، مەلا بەختیار، تێڕوانینی خۆی بۆ رووداوەكان خستەڕوو، تیایدا ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، كە: ئێمەی شۆڕشگێڕ، ئێمەی پێشمەرگەی دێرین، تێكۆشەری نوێی وەكو ئێوە، حزبەك سیاسییەكانی كۆن و تازەكان، سەركردەكانی شاخ و شار، لەدوای راپەڕین، نە شۆڕشی چەكداری تەواو بووە، نە راپەڕین! بەڵكو لەدوای راپەڕین‌و هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و حكومەت، سەرەتای راپەڕینێكی تر دەستیپێكردووە! چونكە شۆڕشی چەكداری بۆ راپەڕین بووە، دوای راپەڕینیش، راپەڕین بۆ بەدیهێنانی دیموكراسی، دادپەروەری، ئازادی، مافی ژن، سەروەری یاسا‌و ئەركەكانی دژایەتی گەندەڵی، ئازادی ئەقڵ، مەدەنییەت، ئاسودەیی، دابینكردنی ژیان، پێشكەوتن و زانكۆ ئامانجمانن. بەمەش دەوترێت راپەڕینی بەردەوام.
بۆیە هەركەس‌و لایەنێك لەدوای راپەڕین، دژی ئەوەبێ باقی ئەركەكانی راپەڕین بەدیبێت، ئەوا ئەولایە كۆسپە لەبەردەم بەدیهێنانی ئەركەكانی راپەڕین، ئەویش یان دژە یان دوژمنە! بۆیە دەبێ تێبگەین، كە ستراتیجی راپەڕین، لەدوای راپەڕین بەردەوامە! ئەركیشمانە ئەو ستراتیجە جێبەجێ بكەین.
لەو روانگەیەشەوە، مەلا بەختیار، جەختیكردەوە: مەرجی یەكەمی بەردەوامی خەبات، پەروەردەكردنە، هۆشیاربونەوەیە. بۆ ئەوەی باقی ئەركەكانی راپەڕین بەدیبهێنیت.
بۆ؟ چونكە هیچ كاتێك نە دژەكان و نە دوژمنەكان ناوەستن لەهاڕینمان! بۆیە ئیتر چۆن دەبێ بوەستین؟! هەرئەمەش وادەكات ئەم نەوەیەی ئێوە، لەگەڵ ئەو نەوەیەی ئێمە، رایەڵەكەمان تێكەڵ بكەین لەپێناو بە بەردەوامی پەروەردەكردنی ئێوە، تا هەم هۆشیارتر و هەم زیاتر تێبگەن. قۆناغ بەقۆناغ، كەی دژومن و دژەكان دێنە مەیدان، بەرامبەریان بوەستین.
وتیشی: بەشبەحاڵی خۆم، وا تێدەگەم، هەتا ئەو رۆژەی هەر چوار پارچەی كوردستان داگیرو دابەشكراوبێ، هەروەها هەتا ئەوكاتەی هەر چوار پارچەكە ئازاد دەبێ و دیموكراسی بەتەواوەتی لەكوردستان دێتەدی، لەناو دیموكراسیدا هەتا دادپەروەری دێتەدی و سەروەری یاسا لەكوردستاندا دەچەسپێ، خەبات بەردەوامە. هەروەك چۆن دژ و دوژمنیش بەردەوامن.
لەكۆتایی وتەكانیشیدا، لەبارەی ناوچە كێشە لەسەرەكانەوە، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، كە: ئێستا پیلانمان لەسەرە! لەوچوارچێوەیەشدا لاپەڕەكانی مێژووی (103) ساڵەی دژایەتی كەركوك ناوچە كێشە لەسەرەكانی هەر لەساڵی (1918) هەڵدایەوەو رایگەیاند: ئەو مێژووە بەڵگەیە لەسەر ئەوەی كە لەساڵی (1918)ەوە هەتا ئەمڕۆ باسی كەركوك‌و دژایەتی دەكرێت، واتا: (103) ساڵە كەركوك كێشەی سیاسی و سەرەكی باشوری كوردستانە و نەمانتوانیوە هێشتا ئەو كێشەیە چارەسەری بكەین. چونكە بەشێك لەشكستەی شۆڕشەكەی شێخ مەحمود، شۆڕشی ئەیلول هەر بۆكەركوك دەگەڕێتەوە. هەروەك چۆن دانوستانی شۆڕشی نوێ لەگەڵ حكومەتی عیراق، كە خۆم ئەندامی وەفدەكە بوون، لەسەدا پەنجا زیاتری لەسەر كەركوك، خانەقین، ئاكرێ، مەخمورو ناوچە كێشە لەسەرەكان بووەو رەنجی خۆمان لەسەر داناوە، لەدوای راپەڕینیش ئەمریكاو بەریتانیا نەیانهێشت كەركوك بگەڕێتەوە سەر كوردستان، ئەگەرنا حكومەتی مەركەزی نەمابوو، دەمانتوانی كەركوك و ئەو ناوچانە بگەڕێنینەوە. لەدوای ئەوەش كە دەستور دانراوەو مادەی (140) چەسپێنراوە، شۆڤێنێت و تائیفییەتی شیعەو سوننەیە ناهێڵن كەركوك بگەڕێتەوە هەتا ئێستاش، ئەمە لەگەڵ ئەوەی وڵاتانی هەرێمایەتیش رۆڵیان هەیە لەو پرسەدا، بەتایبەتی توركیا.
راشیگەیاند: هەموو ئەمانە وادەكات، كە: ئەركمانە تێبگەین كەركوك، دژو دوژمنانەكانمان تیایدا زاڵن! ئەم ئەركەش قورسەو شەرەفێكی گەورەشە ئەم ئەركە رابپەڕێنین. بۆیە ئێوەی تیكۆشەری نوێش هەمان ئەو ئەرك و لێپرسراوێتیەتان لەسەرشانە، كە لەشۆڕشدا، لەسەر شەهیدە سەربەرز وكێل بەرزەكانی شارەكەتان بوو، كە سەرقافڵەكەیان شەهیدان عەلی عەسكەریی و ئازاد هەورامین و بە هەمانشێوە مێژوو چاوەڕێی ئێوەش دەكات، ئەگەرچی سەختە. وتیشی: تو خوێنی شەهیدەكانتان، ئەركتانە، دڵسۆزبن، كۆڵمەدەن، نائومێتان نەكەن‌و نائومێدمەبن! چونكە دڵنیابن بەتێكۆشان ئەو بارودۆخە دەگۆڕین.