مەلا بەختیار: خۆم بە چەپی نوێ دەزانم، لە یەکێتیش دورنەکەوتومەتەوە

کوردستان 03/08/2024

رۆژی شەممە، 3\8\2024 لە هۆڵی شەهید ئازاد هەورامی لە تۆڕی ناوەندی رۆشنگەریی چاودێر، سیمینارێک بەناونیشانی (ئەرکەکانی چەپی نوێ لەناو قەیرانەکاندا) بۆ سیاسەتمەدار و رۆشنگەر مەلا بەختیار بەڕێوەچوو، کە درێژەی زنجیرەیەک سیمینار بوو دەربارەی سەرکەوتنی چەپەکانی ئەوروپا و ئەرکە نوێکانی چەپ لە جیهان و کوردستان.
مەلا بەختیار لە سەرەتادا ئاماژەی بەوەکرد، دەبێت قەیرانەکان لە جیهان و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پاشان عێراق و کوردستان دیاری بکەین و باسیان بکەین پاشان باس لە ئەرکەکانی چەپی نوێ بکەین. لەسەر ئاستی جیهان پێویستە ئەوە بڵێم کە سەرمایەداری هێشتا لە شکستدا نیە، وەکو چۆن هەندێک لە چەپە توندڕەوەکان باوەڕیان وایە، وەکو چۆن لەسەردەمی مارکس و لینیندا دەوترا سەرمایەداری مۆتەکەیە، بەڵام ئەوە 150 ساڵە سەرمایەداری خۆی نوێ دەکاتەوە، بۆیە پێموایە سەرەڕای قەیرانەکانی سیستەمی سەرمایەداری بەڵام هەرەسی نەهێناوە. لەگەڵ ئەوەشدا هێندە قەیران زۆرن لەسەر ئاستی جیهان، وەکو قەیرانی دارایی، کێشەی یەکسانی ژن و پیاو، قەیرانی ژینگە، هەڵگیرسانی جەنگەکان... هتد. ئەمانە هەموو هۆکارن بۆ ئەوەی چەپی نوێ خەباتێکی دادپەروەر بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان بکات. ئەمە مانای وایە سەرمایەداری نەیتوانیوە کۆی کێشەکانی مرۆڤایەتی چارەسەر بکات. لەگەڵ هەموو ئەو قەیرانە جیهانیانەشدا دەبێت چەپی نوێ چەپێکی دیموکراسی بێت و خەمی دیموکراسی هەبێت، ئەو هەڵانەی رابردوو نەکاتەوە کە لەپێناو زوو سەپاندنی سۆشیالیزم، دیموکراسی نادیدە گیرا، مێژوش پێی وتین کە سۆشیالیزم بە زۆر و توندڕەوی نایەتەدی بەڵکو پرۆسەیەکە و بە قۆناغ دێتە دی، ئەوەبوو سەرئەنجامی بەزۆر سەپاندنی سۆشیالیزم و دورکەوتنەوە لە دیموکراسی، لە ساڵانی نەوەدەکان چەندین وڵات و سیستەمی سۆشیالیسم هەرەسیان هێنا، بۆیە دەبێت چەپی نوێ خوێندنەوەی بۆ ئەم سەردەمە هەبێت و بە چاوی رەخنەوە سەیری ئەو مێژوەی چەپ بکات. واتا ئەگەر بە شەوارەی تیۆری و بۆچونە کلاسیکیەکان بەردەوام بین ئەوە سەرکەوتوو نابین.
لەبارەی قەیرانەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و عێراق و کوردستان، مەلا بەختیار ئاماژەی بەوەکرد، ئێستا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە لێواری جەنگێکی خوێناوین، ئەگەر بویسترێ بە زەبری هێز و سەربازی خۆیان  بسەپێنن، قوربانیەکانی هێندەی جەنگی جیهانی دەبێت، بەڵام ناتوانن، چونکە هاوسەنگی تەکنەلۆژی هەیە، چونکە هێزی دیکەی دیموکراسی و چەپ هەیە.  ئەم پێشهاتانەی ناوچەکە سەرئەنجامی چارەسەرنەکردنی کۆمەڵێک قەیرانی ئابوری و دیموکراسیە، بۆ نمونە وڵاتێکی وەکو ئیسرائیل کە دەڵێت دیموکراسیم، بەڵام ئامادە نیە مافی فەلەستین بدات، بۆیە هیچ وڵاتێک ناتوانێت بڵێ من دیموکراسیم ئەگەر مافی نەتەوەیی و ژن و کرێکارو ژینگە، جێبەجێ نەکات.  عێراقیش پڕە لەهێزی چەکداری جۆراوجۆر، دەولەتی سێبەر هەیە، گەندەڵی زۆرە، تا ئێستا 400 ملیار دۆلار دزراوە، دەستور جێبەجێ ناکرێت، لە کوردستانیش متمانەی سیاسی لەنێوان حیزبەکاندا نیە، پێشمەرگە یەکی نەگرتۆتەوە ئێمە لە دوو ئیدارەداین، سی ملیار دۆلار قەرزارین. جاران بەغداد خواخوای بوو سەرکردەیەکی کورد بچێتە بەغداد تا کیشەیەکیان بۆ چارەسەر بکات، ئێستا ناتوانرێت کێشەی موچە چارەسەر بکرێت.
سەبارەت بە ئەرکەکانی چەپی نوێ لەناو ئەم قەیرانانەدا، مەلا بەختیار رایگەیاند: سەرەتا پێموایە ئەوەی گورزی لە چەپ داوە خودی چەپ خۆی بوە، بزانە چەند جۆر چەپ هەیە؟ چەپیش قەیرانی هەیە، بۆیە پێش چارەسەرکردنی کێشەکانی خەڵک و مرۆڤایەتی، پێویستە قەیرانەکانی خۆی چاک بکات، دەبێت خۆمان لە چەپی کلاسیکی رزگار بکەین، بزوتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی و سیاسی و سایکۆلۆژی دادپەروەر بەدیبهێنین کە قەیران چارەس بکات نەک خۆی لە قەیراندا لەناوبچێت، ئەمەش بە چەپی نوێ دەکرێت. وتیشی: دیموکراسی لە کوردستاندا لە قەیراندایە، حزبە کلاسیکیەکانی کوردستان ناتوانن ئەرکەکانی دیموکراسی بەدیبهێنن، ئایا حزبەکانی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن، بیریان لە رۆشنگەری کردۆتەوە؟ حزبەکان عەقڵیان داخراوە، چۆن دەتوانێت دیموکراسی بێت؟ بۆیە پێموایە لە کوردستان، دیموکراسی، رۆشنگەری، سیکۆلاری لە ئەرکە گرنگ و لەپێشینەکانی چەپی نوێن، جگە لەوەش ئەرکی رۆژانەی هەیە چەپی نوێ، کە خۆی لە مافی ژن و مرۆڤ، بێکاری و هەژاری، کێشەی چینایەتی، کێشەی موچە و چەندین کێشەی تر دەبینێتەوە.
لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، مەلا بەختیار باسی لە هەڵبژاردن و کێشەکانی کوردستان کردو وتی هەڵبژاردنی ئەمجارە ئەگەری هەیە نزیکەی 20 لیست بگاتە پەرلەمانی کوردستان، کە ئەمە بە کێشە دەزانم و رەنگە بەهۆیەوە دیاردەی نەخوازراویش روبدات. وتیشی: کاتی خۆی قسەیەکم کرد لێیانکردم بە هەڵا، وتم یەکێتی کورسیەکیش بێنێت هەر یەکێتیە، ئێستاش دەڵێم پارتی و یەکێتی یەک کورسیش بهێنن مادام هێزیان هەیە بەبێ ئەوان حکومەت پێکنایەت.
ناوبراو ئاماژەی بەوەشکرد، خۆم بە چەپی نوێ دەزانم، لە یەکێتیش دور نەکەوتومەتەوە، من لەگەڵ سیاسەتی ئێستای یەکێتی نیم، یەکێتی قەیرانی ستراکچەری هەیە، پیشتریش باسم کردوە، یەکێتی  دوو رێگای لەبەردەمدایە، یان دیالۆگ و  بونی فرە مینبەری، ئەگەر نا ئایندەیەکی خراپتر چاوەڕێی دەکات، یەکێتی دەبێت مینبەری جیاوازی هەبێت، تەنانەت پێویستە دەرگای گفتوگۆ لەگەڵ (بەرەی گەل) بکرێتەوە.