فێمێنیزم و نه‌یاره‌كانی

کوردستان 01/10/2022


ئاوه‌ڕدانه‌وه‌یه‌ك له‌ فێمێنزمی ئیسلامی
نەوا كمال
   فێمێنیزم بریتیه‌ له‌ كۆمه‌ڵێك په‌ره‌سه‌ندنی هزری و فه‌له‌سه‌فی، هه‌وڵده‌دات بۆ تیگه‌یشتن له‌ ریشه‌ و هۆكاری جیاكاری نێوان ژن و پیاو، به‌ ئامانجی باشتركردنی ره‌وشی ژن و ره‌خساندنی هه‌لی یه‌كسان له‌هه‌موو بواره‌كانی ژیاندا.
فێمێنزم به‌ ته‌نها تیۆره‌ و فه‌لسه‌فه‌یه‌كی هزری نییه‌ به‌ ئه‌ندازه‌ی ئه‌وه‌ی كنه‌ی داتا و ئاماره‌كانی پێشیلكاریه‌كانی مافی ژن و ره‌وشی‌ ژن ده‌كات له‌ جیهاندا. فێمینزم خه‌باتی راسته‌قینه‌ی زه‌ینی و پراكتیكی ژنه‌ بۆ ده‌سه‌به‌ركردنی ماف و ئازادی و یه‌كسانی ژن و پیاو.
فێمینزم به‌رخودانه‌ و میتۆدی به‌رگری په‌یڕه‌و ده‌كات، له‌رووی تیۆریه‌وه‌ ژن پڕچه‌ك ده‌كات به‌ زانیاری و مه‌عریفه‌ و هۆشیارن ده‌كاته‌وه‌ به‌رانبه‌ر به‌ مافه‌كانیان، چونكه‌ له‌و باوه‌ڕه‌دایه‌ هۆشیاری ژن خاڵی به‌رگریكردنی ژنه‌ له‌و هه‌موو چه‌وسانه‌وه‌ی كه‌ ده‌كرێت، هۆشیاری ژن شاڕێگه‌ی به‌شداری سیاسی و كۆمه‌لایه‌تی و رۆشنبیری ژنه‌ له‌ دونیای هاوچه‌رخدا.
فێمێنزمی ئیسلامی:
 به‌ بڕوای  دكتۆر ئومه‌یمه‌ ئه‌بوبه‌كر مامۆستای ئه‌ده‌بی ئینگللیزی له‌ زانكۆی قاهره‌، فێمێنزمی ئیسلامی پرۆژه‌یه‌كی هزری توێژینه‌وه‌یییه‌ به‌ مه‌به‌ستی به‌ده‌ستهێنانی دادپه‌روه‌ری و پێگه‌ی مرۆڤانی بۆ ژن هه‌وڵده‌دات، له‌ ماوه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ سه‌رچاوه‌كانی ئیسلام و ئیلهام وه‌رگرتن له‌ قورئان و سونه‌تی پێغه‌مبه‌ر و وه‌رگرتنی به‌ها باڵاكان لێیانه‌وه‌.
به‌ بڕوای توێژ‌ره‌كان چه‌ندین هۆكار هه‌ن بۆ سه‌رهه‌ڵدانی فێمینزمی ئیسلامی وه‌ك سه‌روه‌ربوونی سیسته‌می باوكسالاری و كه‌مكردنه‌وه‌ و سنورداركردنی رۆڵی ژن له‌ كۆمه‌ڵگه‌دا، هه‌ره‌ها چه‌وساندنه‌وه‌ی ژن به‌ناوی ئاینه‌وه‌ كه‌ خودی ئاینه‌كه‌ ئه‌وه‌ی نه‌ویستووه‌.
به‌ بڕوای دكتۆر هند شه‌لقانی له‌به‌رئه‌وه‌ی ژن له‌ كۆمه‌ڵگه‌ ئیسلامیه‌كاندا نیگه‌رانه‌ له‌ ئازادی و شوناسی خۆی به‌ تایبه‌ت له‌ و گووتاره‌ توندڕه‌وانه‌ی ده‌رباره‌ی ژن هه‌یه‌ بۆیه‌ بوونی فێمینستی ئیسلامی گرنگ و پڕ بایه‌خه‌.
به‌ بڕوای دكتۆره‌ ئامانی عه‌بدولره‌حمان فێمینزمی ئیسلامی له‌سه‌ر دوو ئاست كار ده‌كات ، یه‌كه‌م راڤه‌كردنی تێكسته‌ پیرۆزه‌كانی ئیسلامه‌ به‌ دیدێكی پیاوانه‌ نا و دژ به‌ ژن نا، دووه‌م ره‌خنه‌گرتنی ئه‌و توراسه‌یه‌ لایه‌نداری ده‌كات و دژ به‌ژن دێته‌ گۆ.
هیڕش بۆسه‌ر  فێمێنیزمی رۆشنگه‌ری بۆ؟
گه‌ر بڕیار‌ بێت دونیای ئیسلامی له‌رێگه‌ی رێكخراوه‌كانی ژنان و هه‌ڵسوڕاوه‌كانی بواری ژنان، له‌رێگه‌ی ئه‌و ژنا ئازا و بویڕانه‌ی دونیای ئیسلامی كه‌ خۆیان په‌یڕه‌وكاری ئاینی پیرۆزی ئیسلامن و فێمێنیتیشن له‌ هه‌مان كاتدا... كاركردن بۆ ژن و فێمێنیزم شه‌رم و عه‌یبه‌ و له‌كه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی نه‌بێت بۆ ده‌كرێت فێمێنزمێكی كوردیانه‌ و هه‌بوونی فێمێنیزمێكی كوردی حه‌رام بێت و تانه‌ و ته‌شه‌ری به‌رده‌وامی له‌سه‌ر ربێت، كه‌ نوێنه‌رانی ئه‌و بواره‌ چه‌ندینجار ئه‌وه‌یان دووپاتكردۆته‌وه‌ كه‌ ئه‌وان دژی ئاین نین و ته‌نها و ته‌نها بۆ مافه‌ ره‌واكانی  ژن تیده‌كۆشن.
یان ئه‌وه‌تا ته‌واوی ئه‌و ژنه‌ هزرمه‌ند و مامۆستای زانكۆ و بیریاره‌ی ژن كه‌ ئیسلامن به‌هه‌ڵه‌دا چوون یا ئه‌وه‌تا ئه‌وه‌ی له‌م هه‌رێمه‌ ده‌گوزره‌ێ كۆمه‌ڵێك ده‌روون نه‌خۆش و بیرته‌سك و كۆنه‌په‌رستن كه‌ چاوییان به‌ژندا هه‌ڵنایه‌ت.