لەوە زیاتر ناوی (یڵماز گونەی) مەشێوێنن!
هێژا دڵشاد
(یڵماز گونەی) سینەماكاری كۆچكردووی كورد، ئایكۆنی سینەمای كوردیی، وەك دەوترێت باوكی رۆحیی سینەمای كوردی.
لەپاش نزیكەی 40 ساڵی لە كۆچی دوایی ئەودا، هێشتا كتێب، نوسین و توێژینەوە لەسەری دەنوسرێت. هونەری سینەماكەی، توانای بیركردنەوەی نوسینی، ئەمانە هەمووی تائێستا كاریگەریی خۆی لەسەر ئێمە هەیە و كارەكانی جێی باس و نوسین و توێژینەوەن.
ئەوەی تێبینیم كردبێت، هەندێ كەس لە چینی نووسەر، هونەرمەند، مامۆستای زانكۆ و ئەوانیتر، بەهەڵە ناوی یڵماز گونەی دەنوسن! جۆرە شێواندنێك لە ناوەكەی دەبینرێت.
بێگومان كاتێك تۆ بابەتێك دەنوسیت، یان وەردەگێڕیت، دەبێت ئەوە بزانیت كە پێویستە ناو وەك خۆی بنوسرێتەوە، بەشێوازی دەربڕینە زمانە ئەسڵییەكەی خۆی بێت، ناوی كەس و شوێن وەرناگێڕدرێت واتە (تەرجەمە) ناكرێت، ناگۆڕدرێت، بە زمانێكیتر دەربڕینی بۆ ناكرێت و نانوسرێت، پێویستە وەك خۆی ناوەكە بە راستی بنوسرێت و بوترێت.
لێرە بە چەند جۆرێك ناوی سینەماكاری گەورەی كورد دەنوسن، بۆ نمونە لەبری یڵماز دەنوسن یەڵماز، یاخوود ێڵماس، لەبری گونەی دەنووسن، گۆنای یاخوود گیونەی! باشە ئەم هەموو تایپی ناوە بۆچی؟ ئەمە رەوایە؟
لەكاتێكدا ئەو كتێبانەی لەم ساڵانەی دواییدا لە باشووری كوردستان دەربارەی یڵماز گونەی چاپ كراون، زۆربەی هەرە زۆریان بە راستی و دروستی ناوی ئەو هونەرمەندەیان نوسیووە، ئەوە جێی دەستخۆشییە. هاوكات لە شارێكی وەك سلێمانی، لە چەند شوێنێك پەیكەری یڵماز گونەی دەبینین، یاخوود ناوی ئەو سینەماكارە لە شوێن نراوە. لەوانەش پەیكەری یڵماز گونەی لە باخی گشتی دانراوە، هەروەها پەیكەرێكیتری بۆ دروستكراوە لە بەردەم سكوڵی كۆلێجی هونەرە جوانەكانی زانكۆی سلێمانی، لە ئەمنە سوورەكە هۆڵێكی سینەمایی بەناوی ئەوەوە ناونراوە. ئەگەر سەرنج بدەین، هیچ كام لەو شوێنانە ناوی یڵماز گونەی هاوتا نییە! یڵماز، یەڵماز یاخوود گونەی، گۆنای، گیونەی نوسراون! هەریەك بە جۆرێك ناوەكەی نوسیوەو جۆرە شێواندنێك و سەرلێتێكچونێك هەیە.
پێویستە لەسەر ناوە دروستەكە رێكبكەوین و هەڵەكانیش چاك بكەینەوە، نوسینی ناوی سینەماكارێكی مەزن قبوڵ نییە و جێی داخە، نوسینی ناوەكەشی بە دروستی، كارێكی زۆر زەحمەت نییە.
(Yılmaz Pütün) دواتر بە ناوی (Yılmaz Güney) ناسێنرا، بە زمانی توركی بەم جۆرە دەهێنرێتە سەر زمان (یڵماز گونەی)، لە ئەدەبیاتی توركیشدا بە دوو مانا دێت، یەكەم ناوی یەك لە چوار ئاڕاستەیە، واتە بەرامبەر بەشی سەرەوەیە كە پێی دەڵێن باشوور.
دووەم، بەشوێنێك دەوترێت كە بەردەوام خۆر لێیبدات (ناوچەیەكی گەرم).
راو بۆچوونەكان لەسەر ئەوە دەوەستێتەوە، یڵماز ئەم نازناوە هونەرییەی لەوە وەرگرتبێت بەهۆی ئەوەی لە ئەدەنە هاتۆتە دنیاوە، كە جوگرافیاكەی دەكەوێتە بەشی خوارەوەی توركیا، هەروەها ناوچەیەكی گەرمە لە زۆربەی وەرزەكاندا پلەی گەرما تیا بەرزە.
من وەك رۆژنامەنوسێك، نووسەرێك و وەك وەرگێڕێكی زمانی توركی، كە نزیكەی 20 ساڵە زمانەكە دەزانم، دوو لە كتێبەكانم لە توركییەوە وەرگێڕاوەتە سەر زمانی كوردی و یەكیان لەسەر (یڵماز گونەی) یە، هەوڵمداوە ناوەكەی بەراستی بنوسرێت، بەتایبەت لە سۆسیال میدیا كاتێك نوسینێك یان پۆستێك دەبینم ناوەكەی بە هەڵە نوسراوە، زۆرجار لە رێگەی نامەوە یاخوود كۆمێنتەوە رونكردنەوەی پێویستم نوسیووە، بەداخەوە زۆربەیان بێ سوود بوون و زۆربەیان ئامادەنەبوون هەڵەكە راست بكەنەوە. لەم سۆنگەیەوە بە پێویستم زانی وتارێك لەسەر ئەم بابەتە بنوسم.
لە بەدواداچونێكی خۆم لە چەند رۆژی رابردوودا، پەیوەندیم بە كەسێكی خانەوادەی یڵماز گونەی-یەوە كرد، دەربارەی نازناوی (گونەی) چەند زانیارییەكی پێدام، ئەو ئاماژەی بەوە كرد كاتی خۆی عاتیف یڵماز دەرهێنەری ناوداری توركیا و بە ڕەچەڵەك كورد، پێشنیاری نازناوی (گونەی) وەك نازناوێكی سینەمایی بۆ ژیانی هونەری یڵماز دەكات، ئەمەش لەبری ناوی پوتون.
مەسەلەی ئەم نازناوە لە ساڵانی 1965 دێتەئاراوە. واتە لەدوای ئەوەی یڵماز دووردەخرێتەوە (رادەگوازرێت) بۆ زیندانی قۆنیە، لە پاش ئازادكردنی لە زیندان، قۆناغێكی نوێ لە ژیانی هونەری دەستپێدەكات لەو سەردەمەدا بوو ئەو نازناوەی پێبەخشراوە
زۆر جار گۆنای یاخوود گیونەی دەنوسرێت، بە راستی ئەوە شێواندنی ناوەكەیە، پێویستە بە راستی و دروستی ناوەكە بنوسرێت، دەبێت بە (گونەی) بنوسرێت. من بۆ ئەو كەسانەی لە سۆشیال میدیا ناوەكە بە هەڵە دەنوسن، رونكردنەوەی تەواوم بۆ نوسیون، تاكوو بگەنە ئەو قەناعەتەی ناوەكەی وەك دەربڕین و نوسین بە (یڵماز گونەی) دروستە، زۆرێك لەوانە ئامادەنەبوون هەڵەكەیان چاك بكەنەوە!
من وەك خۆم سەرسامم بە مەزنی سینەمای یڵماز گونەی، پیشەكەم وەك رۆژنامەنوسێك، نووسەرێك و وەرگێڕێكی زمانی توركی، بە ئەركی خۆمی دەزانم لە هەر كوێیەك بێت ناوە راستییەكەی بنوسم.
لە دوا پەرەگرافم خاڵێكی گرنگە لەسەر ژیاننامەی یڵماز گونەی دەنوسرێت و دەوترێت، ئەویش ئەوەیە دەوترێت یڵماز لە زیندان هەڵهاتووە! ئەمە ناڕەوایە؟
یڵماز گونەی لەساڵی 1981 لە دەست رژێمێكی عەسكەرتاریی هەڵهات، واتە ساڵێك لەپاش كودەتا خوێناوییەكەی رژێمی سەربازیی لە توركیا كردی، هەرچەندە لەمڕۆدا لە توركیا دۆخەكە زۆر نەگۆڕاوە، پاكتاوی سیاسیی، نەژادیی و چینایەتی هەیە، ئازادی رادەربڕین بونی نییە، ئازادی و كاری هونەر و سینەما لەقاڵبێك دراوە، پرسی كلتور و شوناس بۆ كورد وەك خۆی ماوەتەوە، هونەرمەندی ئازادیخواز، رۆژنامەنوس و نووسەر تەنها لەسەر نوسین و بیروبۆچونیانەوە دەخرێنە زیندانەوە و بە تیرۆریست دەیانناسێنن .
یڵماز گونەی لە زیندان هەڵنەهاتووە، بەڵكو لە توركیا لەدەست رژێمێكی فاشیست هەڵهات، بۆ ئەوەی ئازادانەتر بنوسێت، قسە بكات، كاری سینەمایی بكات.
یڵماز گونەی لەكاتی دەرهێنانی فیلمی (دیوار) لەساڵی 1983 لە فەڕەنسا، كە باس لە خراپی ژیانی زیندانەكانی توركیا و مافی مرۆڤ دەكات و وێنای توركیا-مان نیشان دەدات، ژیانی خۆی وەك نمونە دەهێنێتەوە، شیكردنەوە بۆ خراپی رەوشی توركیا دەكات، كاتێك ئاكتەرانی فیلمەكە لە گونەی دەپرسن بۆچی لە توركیا هەڵهاتیت؟ گونەی لە وەڵامدا دەڵێت "پیاوی ناو زیندان، دەتوانێت شەڕ بكات، بجەنگێت بۆ ئامانجێك، من دەمتوانی پێشتر لە زیندان هەڵبێم. پێشتریش ئاماژەم بەوە كردبوو كە هەركات بمەوێ لە زیندان هەڵدێم، وتم چاوەڕێی كاتی خۆی دەكەم، هەر واش بوو كاتی خۆی هات و هەڵهاتم. تاكە رێگەیەك هەیە بۆ گەڕانەوەم بۆ توركیا، ئەویش ئەو كاتەیە كە هەلومەرجی ژیان كردن و رەوشی مرۆڤەكان باشتر ببێت، بە تایبەتی مرۆڤە گەنجەكان، ئەگەر بێت و ئەو هەلومەرجە لەئارادا نەبێت، هەمووتان توشی شێرپەنجە دەبن، 20 ساڵ یان 30 ساڵ لە زینداندا ژیانتان دەفەوتێت، یان دەمرن یان ئەوەتا بەر فیشەك دەدرێن، دەبنە قوربانی، تەنها یەك رێگەمان لەپێشە، ئەویش شۆڕش كردنە".
بەهیوام لەوە زیاتر (یڵماز گونەی) نەشێوێنرێت، هەموو لایەك بەو جۆرە ئاماژە بەناوەكەی بكەن، هەروەها كاریش بكرێت بۆ ئەوەی لەو هۆڵ و پەیكەرانەی بۆی دروستكراوە، ناوە هەڵەكانی راست بكرێتەوە.