ئابوورییەکانی فێرکردن لەهەرێمی کوردستان

ئابوری 05/12/2021

نوسینی:  ئەحمەد دەروێش

  ئابوورییەکانی فێرکردن ( اقتصادیات التعلیم ) وەک بیرۆکە ریشەیەکی مێژوویی هەیە و پاشان بەدیاریکراوی چەندان فەیلەسوف و زانای  ئابووری لەسەری وەستاون وەک ؛ ئادەم سمیس ٫ ریکاردۆ ٫ دایڤد هیوم ٫ ماڵتۆس و ...... هتد ٫  بەڵام لەسەرەتای شەستەکانی سەدەی رابردوو وەک لقێکی زانستی ئابووری هاتە ناساندن و بوو بەدیفاکتۆ ۰
بێگومان پرسی ئابووری لەنێو سیستمی فێرکردنی وڵاتانی پێشکەوتو و هەموو ئەو وڵاتانەش کەهەنگاوی جدیان هەڵگرتووە و کاروانی گەشەپێدانیان سەرڕێ خستووە ٫ پلە و پێگەی گرنگی گرتووە و ٫ ئەویش لەسۆنگەی تێگەیشتن لەگرنگیی سەرمایەی مرۆیی  سەرچاوەی گرتووە ۰
 لەسەردەمی شۆڕشی زانیاریی و ئابووری مەعریفەدا ؛ ئەوە یەکلابووەتەوە کە وەبەرهێنان لەسەرمایەی مرۆییدا، سێ بەرانبەر و زیاتر، لەوەبەرهێنان لەسەرمایەی ماددیدا گرنگترە ٫ روونتر بڵێیین تەکنەلۆژیای زانیاریی و ڤاکسینی کۆرۆنا نەزەوی بەپییت و نەکەشوهەواوی گونجاو و نەسەرچاوەی ئاوی شیرین و نەهەبوونی پەتڕۆڵ و  نەکانزای گرانبەهای گەرەکە ۰
خوێندن بەئامانجی رۆشنبیریی و پێگەی کۆمەڵایەتی ٫ دەیان فرسەخ لەدوای ئامانجی ئابوورییەوە دێت ٫ بۆیە ئەم پرسە وەک فاکت خۆی دەسەپێنێ : گەر بڕوانامەیەک یان پسپۆریی و رشتەیەک لەگەڵ بازاڕی کاردا یەکانگیر نەبێت ٫ بەمانایەکی دیکە خاوەنەکەی کاری پێوەگیرنەکەوێ ٫ چ بەهایەکی هەیە ؟
ئابوورییەکانی فێرکردن گرنگی دەدات بە هەریەک لە : سوود و تێچوونی ئابووریانەی فێرکردن ٫ پوختتر بڵێیین هەڵدەستێ بەلێکۆڵینەوە لە هاوکێشەی تێهاویشتە و دەرهاویشتەکان ( المدخلات و المخرجات ) ٫ بەزمانێکی سادەتر ؛ هەڵدەستێ بەلێکۆڵینەوە لەخەرجییەکانی خوێندن لەلایەک و ٫ لەلایەکی دیکەوە کادر و پسپۆرییەکان کەتاچەند تەریب و هەماهەنگی بازاڕی کارن ۰
بەو پێودانگەو هەروەها پشتبەستن بەپرەنسیپی کەڵکی ئابووری بۆ فێرکردن ( دراسە الجدوی الاقتصادیە للتعلییم ) ٫ ئایا سیستمی فێرکردن لەزانکۆ و پەیمانگاکاندا ٫ لۆژیکیی و دروستن ؟
وەڵامی پرسیارەکە تەنانەت لای خەڵکی ئاسایی و عەوامیش وەگیردەکەوێ کە ؛ حکومەت و دایک و باوکی خوێندکار خەرجییەکی زۆر وەئەستۆ دەگرن و لەبەرانبەریشدا لەشکرێکی بێکار و بەتاڵ لەخوێندکار خوێندن تەواو دەکەن ۰
   ساڵانە لەشکرێک بۆخوێندن روودەکەنە زانکۆ و پەیمانگاکان و پاش تەواوکردنی خوێندن و دەرچوونیان ٫ حکومەت دایاننامەزرێنێ و ٫ فەزا و پانتایی کەرتی تایبەتیش بەجۆرێک بەرتەسکە ٫ ژمارەیەکی زۆرکەم وەخۆدەگرێ ٫ ئەوە باسی ئەو رشتەو پسۆرییانە هەرناکەیین کەهەواییە و ئەسڵەن بازاڕی کار پێویستی پێی نییە ٫ بۆیە روودەکەینە بڕیارسازانی هەرێم و دەپرسین ؛ ئەو هەموو خەرجیی و بەفیڕۆدانە بۆچیی و لەپای چی ؟ 
بۆیە بەدیاریکراوی ئەرکی هەریەک لەوەزیری خوێندنی باڵا و پەروەردەیە کەئەم کەیسە ببەنە سەرمێزی کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران و  پاشان بڕیاری دروستی پێدەرچێ ۰
     ئەزموون و وانەکانی وڵاتانی پێشکەوتوو پێمان دەڵێن ؛ دوای تەواوکردنی نۆساڵ خوێندن لەقۆناغی بنەڕەتیی  ٫ خوێندنی پیشەیی ( پیشەسازیی ٫ بازرگانیی ٫ کشتوکاڵ ٫ تەندروستیی و ....... هتد ) دەبێتە پێشەنگ ٫ نەک خوێندنی ئامادەیی ئەکادیمیی ٫ دواجار لەشکری زۆر و بۆری زانکۆ و پەیمانگاکان دەبێتە لەشکرێکی کەم و پوخت و ٫ هەروەها کەمکردنەوەی ئەو بەش و پسپۆریانەی کەهەماهەنگ و تەریبی بازاڕی کار نین ۰
    گرنگیدان بەخوێندنی پیشەیی و کوالیتییەکەی ٫ وێڕای ئەوەی دەچێتە خانەی وەبەرهێنانی دروست لەسەرمایەی مرۆییدا لەلایەک و ٫ لەلایەکی دیکەوە بەفیڕۆدانی تەمەنی کار و خەرجییە زۆر و زەوەندەکانی سەرشانی حکومەت و کەسوکاری خوێندکار کەمدەکاتەوە ۰ بۆیە پێویستە حکومەت کۆتایی بەرۆڵی پاسیڤانەی خۆی لەمەڕ ئەوپرسە بهێنێ و  بەپلانێکی مەدروس و تۆکمە ٫ بەمیکانیزمی دروست و گونجاو ٫ ئامادەکاریی بۆ خوێندنی پیشەیی بکات ٫ هەر لەبینای گونجاو  ٫ کەرەستەکانی راهێنان ٫ وانەکانی کرداریی ( عملی ) ، دەرماڵەی خوێندکاران و ........... هتد .