كتێبی گۆڕانی دیموكراسی بڵاودەکرێتەوە

رۆشنبیری 14/09/2021

چاودێر

ساڵح عوسمان ئەندامی سەرکردایەتیی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان لە ڕۆژی جیهانی دیموکراسیدا، نوێترین كتێبی خۆی لەسەر گۆڕانی دیموكراسی بڵاو دەكاتەوە، كە تیایدا باس لە گۆڕانی سیستەمێكی نادیموكراسی بۆ دیموكراسی لە وڵاتێكدا دەكات و پاشان لێكەوتەكانی گۆڕانەكە شی دەكاتەوە، كە دەكرێت ناسەقامگیری بەدوای خۆیدا بهێنێت، بۆ ئەمەش عێراقی وەك نموونە هێناوەتەوە.

عەمیدی مافپەروەر ساڵح عوسمان بەڕێوەبەری نشینگەی پارێزگای سلێمانی و ئەندامی سەرکردایەتیی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان، لە ڕۆژی (جیهانیی دیموکراسیی)دا کە دەکاتە15 ی سێپتەمبەری هەموو ساڵێک، سێیەمین كتێبی خۆی بە ناونیشانی "گۆڕانی دیموكراسی و سەقامگیری سیاسی (عێراق بەنمونە)"، لە دوو توێی 242 لاپەڕە و لە شەش بەشی جیاوازدا چاپ و بڵاودەکاتەوە.

ناوبراو لەکتێبەکەیدا گۆڕانی سیستمی نادیموكراسی بۆ سیستمێكی دیموكراسی ڕوون كردۆتەوە و هۆكارەكانی گۆڕانكارییەكانی و لێكەوتەكانی ئەم گۆڕانەی ئاماژە پێداوە، كە ئەگەر گۆڕانكارییەكە بە ئاشتی ئەنجام نەدرێت و پاشان پرەنسیپەكانی دیموكراسی نەچەسپێنرێت، ئەوا دەكرێت ناسەقامگیری سیاسی و ئابوری و كۆمەڵایەتی لێبكەوێتەوە، بۆ ئەمەش نموونەی بە عێراق هێناوەتەوە.

بەشی یەكەمی ئەم کتێبە بۆ سەرەتایەك بۆ ناساندنی دیموكراسی لەڕووی چەمك و پێناسەوە تەرخان كراوە، هەروەها مێژووی سەرهەڵدانی دیموكراسی بە پێی قۆناغە جیاوازەكان، هەر لەم بەشەدا ڕوونكراوەتەوە، ئەمە جگە لەوەی تایبەتمەندی سیستمی دیموكراسی و گرنگی سیستمەكەش باس كراووە.

لەبەشی دووەمدا، هاتۆتە سەر باسی سەرەكی كتێبەكە كە " گۆڕانی دیموكراسی و سەقامگیری سیاسییە"، لەم بەشەدا سەرباری پێناسەی گۆڕانی دیموكراسی و سەقامگیری سیاسی، باس لە هۆكار و تایبەتمەندیەكانی گۆڕانی دیموكراسی كراوە، هەروەها نیشانەكانی سەقامگیری سیاسی و هۆكارەكانی ناسەقامگیری سیاسی و پەیوەندی نێوان گۆڕانی دیموكراسی و سەقامگیری سیاسی بەشێكی دیكە پێكدەهێنێنن.

لەبەشی سێیەمدا ئاماژەی بە گۆڕانی دیموكراسی لە عێراق داوە، هەروەها لەڕووی مێژوویەوە و لەمپەرەكانی بەردەم گۆڕانی دیموكراسی لە عێراق شی كردۆتەوە، بەو پێیەی پەرلەمانیش بە یەكێك لە پایەكانی دیموكراسی دادەنرێت و ڕۆڵێكی گرنگ لە چەسپاندنی دیموكراسی دەبێنێت،ئەوا هەر لەم بەشەدا باسی لە ڕۆڵی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە چەسپاندنی دیموكراسی و ڕێزگرتن لە دیموكراسی تەوافوقی كردووە، چونكە دیموكراسی تەوافوقی باشترین جۆری دیموكراسیە، كە مافی هەموو پێكهاتەكان دەپارێزێت و ڕێگری لە دیكتاتۆری زۆرینە دەكات.

لەبەشی چوارەمدا، ناسەقامگیری سیاسی لە عێراق لەڕووی هۆكارەكانیەوە ڕوونكراوەتەوە، كە دابەش كراوە بەسەر هۆكاری ناوخۆیی و دەرەكی، ئەم هۆكارانەش چەندین بەشی دیكەیان لێ جیا كراوەتەوە، هەروەها لەم بەشەدا ئاماژە دراوە بە شێوازەكانی ناسەقامگیری سیاسی و هێنانەدی سەقامگیری.

بەشی پێنجەمی ئەم كتێبە بۆ دیموكراسی تەوافوقی و فیدراڵی تەرخانكراوە، چونكە تەوافوق لە بڕیارەكان و چەسپاندنی سیستمی فیدڕاڵی، باشترین ڕێگای سەقامگیری سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتین، بەڵام بەو مەرجەی هەموو لایەنەكان پابەندی دەستور بن و لە فشارەكانی سەر یەكتری دوور بكەونەوە.

بەشی شەشەم و كۆتایی بۆ سیناریۆكانی داهاتووی عێراق لە ڕووی دیموكراسی و سەقامگیری و فیدراڵیەوە تەرخانكردووە و بەسێ باسی جیاواز داهاتووی دیموكراسی و سەقامگیری و فیدراڵی شیكردۆتەوە، بۆ ئەم سیناریۆیانەش كۆمەڵێك ئەگەر و هۆكاری لەبەرچاو گرتووە.

هەرچی پەیوەست بە هۆكاری هەڵبژاردنی ئەم ناونیشانە، كە تاڕادەیەكی زۆر لای خوێنەر ئاشنان نیە، نوسەر لە پێشەكی كتێبەكەیدا دەڵێت:" ئەم جۆرە ناونیشانە یان لە كتێبخانەی كوردیدا بوونی نیە، یان زۆر كەمە، بۆیە بە گرنگم زانی ئەم سەرچاوەیە بكەمە دیارییەك بۆ كتێبخانەی كوردی و هەموو ئەو نوسەر و سیاسیانەی بەدوای پرۆسەی دیموكراسی لە عێراق و سەقامگیری سیاسی ئەو ووڵاتەدا وێڵن"

دەربارەی پشت بەستن بە جۆری سەرچاوەكانیش،دەڵێت:"بۆ نووسینی ئەم كتێبە سوودم لە زۆرترین سەرچاوەی ئەكادیمی و كتێبی مامۆستایانی زانكۆ و نامەی ماجستێر و دكتۆرا وەرگرتووە، هۆكاری گرنگیدان بەسەرچاوە ئەكادیمیەكانیش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، كە مەبەستم بوو كتێبێكی ئەكادیمی و تەواو زانستی بخەمە بەردەستی خوێنەرانی كورد".