ڕاپۆرتی شیکاری.. هێرشی حەلەب لە 2024 و هاوسەنگی هێزەکان
حەسەن ئەحمەد مستەفا
لە 28/1/2018 هيئة تحرير الشام ( HTS ) لەگەڵ چەند ڕێکخراوێکی دیکەی ئیسلامی یەکیانگرت، کە ئەوانیش ، ئەحرارشام ، جبهەی فەتحی شام ، بەرەی ئەنسارودین ، جەیشی سوننە، لیوای حەق و جوڵانەوەی نورەدین ئەلزێنی و چەندێکی دیکەش بوون، بە پشتیووانی تورکیاو ڕۆڵی ئەبووجابر شێخ کە کەسی دووەمی ئەحرار شام بوو پڕۆسەکە بەڕێوەچوو.
لە دووڕۆژی ڕابردوودا 28 و 29ی مانگی 11ی 2024، ئەحرار شام و کوتلە ئۆپۆزسیۆنەکانی سوریا کە لەلایەن تورکیاوە پاڵپشتی دەکرێن، هێرشێکی بەرچاویان بۆ سەر حەلەب دەستپێکرد، ئەمەش توندترین هێرشی ئیسلامییەکانە بۆ سەر ئەو شارە لە ساڵی 2016ەوە، بەپێی زانیارییەکان پێشڕەوییەکانیان لە گەڕەکەکانی ڕۆژئاوای حەلەب ئەنجامداوە، تەنیا نەیانتوانیوە خۆیان لە گەڕەکە کوردییەکان بدەن ، هەرچەندە ئامانجێکی سەرەکی هێرشەکە بە غەزرەکردنی گەڕەکی شێخ مەقسودی حەلەبە ئەگەر خۆیان بەدەستەوە نەدەن، ئەگەر بەڕێکەوتن دەنا بەچەک زەحمەتە بتوانن بە ئاسانی بیگرن.
ئەم هێرشە هاوکاتە لەگەڵ کەمبوونەوەی بوونی هێزەکانی سەر بە ئێران، لەناویاندا، سوپای قودس، پاسداران، حزب اڵلەی لوبنانی و ملشیاکانی شیعەی عێراق لە سوریا کە سەرەڕای فراوان بونی بەرەکانی پێکدادان، بەشێکی دەگەڕێتەوە بۆ گرژییە بەردەوامەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەشێکیشی بۆ فشارو کەوکوژییەکانی ئیسڕائیل، بەتایبەتی لە سنوری حەلەب.
حکومەتی سوریا بانگەشەی ئەوە دەکات کە بە پاڵپشتی هێرشە ئاسمانییەکانی ڕووسیا، بەرپەرچی هێرشەکەی داوەتەوە.
لە ماوەی سێ ڕۆژی شەڕدا لانیکەم ٢٧ هاوڵاتی مەدەنی لە نێویاندا منداڵان کوژراون و بەشەناوخۆییەکانی زانکۆکانی شاری حەلەبیش کراوەتە ئامانج.
نەتەوە یەکگرتووەکان نیگەرانی خۆی لە کاریگەرییە مرۆییەکان دەربڕی و تورکیاش کە تێوەگلاوە لە پاڵپشتیکردنی هێرشەکە، سەرەڕای ئەوەی لایەنی سەربازی کاری خۆی دەکات، لێ وەک ئەرکی تاکتیکی دەوڵەت بە فەرمی داوای کەمکردنەوەی گرژییەکەی کرد. ڕوسیا ئەو هێرشانەی بە پێشێلکردنی سەروەری سوریا زانی و بەڵێنی زیادکردنی هاوکارییە سەربازییەکانی بۆ ڕژێمی ئەسەددا.
ئەم دۆخە ڕەنگدانەوەی ناسەقامگیری بەردەوامە لە باکوری سوریا، کە بەهۆی داینامیکی ململانێی لەمێژینەی نێوان کوتلە لایەنگرەکانی تورکیا و ڕژێمی ئەسەد و ئەکتەرە دەرەکییەکانی وەک ڕووسیا و تورکیا، ئەمریکاو ئەوروپییەکان تێژدەکرێت.
تورکیا بە چەند هۆکارێکی ستراتیژی کە پەیوەست بوون بە هەردوو ڕەچاوکردنی ناوخۆیی و ناوچەییەوە هانی ئۆپۆزسیۆنی سوریای دا.
1- نیگەرانییە ناوخۆییەکان لەسەر پەنابەرانی سوری و پرسی ئاسایش، تورکیا هەوڵیدا قەیرانی پەنابەرانی سوریا لەگەڵ دیمەشق چارەسەر بکات، قەیرانێک،کە لە ئیستەدا ئابوری تورکیایی هێندەی دیکە تەپاندووە، بەچەشنێک ناڕەزایی ناوخۆیی لێکەوتەوەو پارتی دەسەڵاتداری ڕووبەڕووی دۆڕانێکی گەورەی شارەوانییەکان کردەوە، تەواوی تورکیا بە نزیکەی چوار ملیۆن پەنابەری سوری بەسەروەربووە، سەرەڕای ئەوەی تورکیا دەیەوێت بۆ ئەو دیزاینە نوێیەی سوریاو کۆی ناوچەکە کە پێی وایە دوای لوبنان لەدەستی جولەکەو ئەمریکادایە دەیەوێت لە ئێستەوە لەسوریا وەک لایەنێکی گەورەی حساب بۆکراو بوونی هەبێت، لە هەمانگاتدا پێش هەڵبژاردنی داهاتوو ئامانجی دروستکردنی "ناوچەیەکی ئارام"ە لە باکووری سوریا بۆ ئاسانکاری گەڕانەوەی سورییەکان.
2. گرنگتر لەوە نییە کە ئامانج لەم هەموو کەن وبەینە پرسی کورد ولاوازکردنی گروپە کوردییەکانە، تورکیا لەم ماوەیە هەوڵێکی زۆریدا لەگەڵ پرسی پەنابەرەکان لەسەر پرسی کوردی سوریاش لەگەڵ ئەسەد سەودایەک بکات بەتایبەتی کە تورکیا یەپەگەی کوردی سوریای وەک درێژکراوەی پەکەکە لەقەڵەم دەدات تۆی خوێنەریش دەزانی کەوایە، گروپێک کە لەلایەن ئەنقەرەوە وەک ڕێکخراوێکی تیرۆریستی دەستنیشانکراوە، ئەسەد بۆ ئەمەش ملی نەدا.
هاندانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا یارمەتی تورکیای دا بۆ دژایەتیکردنی دەسەڵاتی یەپەگە و تەنانەت تا ئێستەیش هێرشی هەوایی دەکاتە سەر ژێرخانی ناوچەکانی کوردی لەسوریا. ئەمەش بەشێک بوو لە ئامانجی فراوانتری ئەنقەرە بۆ کەمکردنەوەی کاریگەری و دەسەڵاتی پەکەکە، بەتایبەتی دوای داڕمانی دانوستانەکانی ئاشتی لەگەڵیاندا لە ساڵی ٢٠١٥ دا، گومانی تێدانییە، ئەگەر ڕوسیاو ئەمریکا زوو فریا نەکەون هەمان هێرش بۆسەر کوردەکان دەست پێ دەکەن.
3-پاڵپشتیکردنی ئۆپۆزسیۆنی سوریا ڕێگەی بە تورکیا دا خۆی وەک یاریزانێکی سەرەکی لە ململانێی سوریا و جیۆپۆلەتیکی فراوانتری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دووپات بکاتەوەو بە (ئەسەد)یش بڵێت مادامێکی ئامادەنێت وەڵامم بدەیتەوە ئەوا بەشێوەیەکی دیکە وڵامت بۆ دەنێرم، هەرچەندە دیاریش نییە باجەکەی چی دەبێت. بۆیە ئەمە ماناکەیەتی( تورکیا بە پاڵپشتیکردنی گروپە ئۆپۆزسیۆنەکان خۆی وەک بەرپەرچدانەوەیەک بۆ ڕژێمەکەی ئەسەد کە ئێران و ڕووسیا پشتیوانییان لێی کردو لەم دواییانەیش ئەسەد هەموو دەست پێشخەری و بانگەوازەکانی ئەردۆغانی بۆ دانوستاندن ڕەتکردەوت جێگیر کرد).
4. تورکیا بێ درێغی پەنابەرانی سوریایی وەک کارتێک دژی یەکێتی ئەوروپا و هاوپەیمانەکانی ناتۆ بەکارهێناوە. هۆشداری داوە لە کردنەوەی ڕێگای کۆچ بۆ ئەوروپا و هەوڵی داوە هاوکارییەکانی لە سووریا بۆ کاریگەری لەسەر پەیوەندییە ئاڵۆزەکانی لەگەڵ زلهێزەکانی ڕۆژئاوا کەڵک وەربگرێت، لەم چەند ڕۆژەی بێتدا ئەوروپا ناچارە سەبارەت بەهەمان پرس خۆیان بگەێننە تورکیا.
بۆیە پێم وایە، هاندانی تورکیا بۆ ئۆپۆزسیۆنی سوریا ستراتیژییەکی فرەڕەهەندی هەیە، کە ئامانجە ئەمنی و دیمۆگرافی و جیۆپۆلەتیکی و سیاسییە ناوخۆیی و دەرەکییەکانی لە پشتەوەیە.
حەلەب کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر داینامیکی نێوان هێزەکانی ڕوسیا، ئەمریکا و کورد لە سوریا هەیە و تەحەدای نوێ بۆ ڕۆڵ و کاریگەری سێ قۆڵییان لە ناوچەکەدا دروست دەکات. لێرەدا کاریگەرییە سەرەکییەکان دەخەینەڕوو
ڕوسیا لە سوریا وهێرشی حەلەب
سەرتا٫ ڕوسیا وەک هاوپەیمانێکی سەرەکی ڕژێمی ئەسەد ڕووبەڕووی فشاری زیاتر دەبێتەوە سەرەڕای تەنگ دەستیەکەی ناچارە هەوڵی پاراستنی ناوچەکانی ژێردەستی حکومەتی سوریا بدات. هێرشەکان ڕووسیا ناچار دەکەن کە سەرچاوەی سەربازی زیاتر بۆ بەرەنگاربوونەوەی یاخیبووانی سەر بە تورکیا بەتایبەتی بۆ حەڵەب تەرخان بکات، ئەمەش گریمانەی ئاڵۆزی زیاتری بۆ تەواوی هەرێمی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لێ دەکرێت، ڕوسیا مافییەتی گومان لە تورکیایی هاوپەیمانی ناتۆ بکاتەوە کە بەرەیەکی دیکەی لە زیانی ڕوس و بەرژەوەندی ئیسرائیل کردۆتەوە.
بۆیە ئەم هێرشانە پیوەندی هەستیاری نێوان ڕووسیا و تورکیا دەرحەق بە بەڕێوەبردنی (ناوچەی کەمکردنەوەی ململانێکان- ئیدلب) جارێکی دیکە بەجۆرێکی دیکە ئاڕاستە دەکەنەوە کە بۆ ئەمە دەبێ تەماشای کاردانەوەی سەرۆک پوتین بین کە ڕەنگە مۆسکۆ هاندانی تورکیا بۆ هێزەکانی ئۆپۆزسیۆن وەک پێشێلکردنی ڕێککەوتنەکانی پێشوو، بەتایبەتی سەبارەت بە ئیدلب سەیر بکات.
ئەمریکا لە سوریا وهێرشی حەلەب
بۆ ڕۆڵی ئەمریکا دەبێتبە کوردەکان یان هێزەکانی سوریای دیموکرات دەست پێ بکەین کە هاوپەیمانی ئەمریکان ولەبەردەم مەترسی نوێدان، ئەگەر بێت و هێزەکانی سەر بە تورکیا زیاتر زاڵ بن ڕەنگە کوردەکان بکەونە بەردەم هێرشی ئیسلامییەکان. ئەمریکا ئەمە بەمەترسی دەزانێت و پێی وایە محەمەد جۆلانی کە لە 29ی مانگ وڕۆژێک دوای هێرشەکە چووە ناوحەلەبەوەو پێشتر سەرکردیەکی قاعیدەو دواتی داعش بوە ولە مانادا هەرداعشەو دەبێتە مەترسی سەر باکووری ڕۆژهه ڵاتی سوریا و لەوێوە بۆ عێراق و دواتر وەک پێشو بۆ سەر جیهان.
بۆیه هەر لە ئێستەوە هێرشەکە کردەوەی هاوسەنگی ئەمریکا سەبارەت بە پشتیوانیکردن لە کوردی سوریا ئاڵۆزتر دەکات، لە هەمان کاتدا پەیوەندییەکانی لەگەڵ تورکیا کە هاوپەیمانێکی ناتۆیە دەخاتە بەردەم پیاچونەوەو هەڵسەنگاندن و میکانیزمی نوێ. ئەمەش دەتوانێت کاریگەری ئەمریکا لەسەر داینامیکی ململانێکان لە سوریا لاواز بکات.
کورد لەسوریا وهێرشی حەلەب
جارێکی دیکە لە سوریا بارودۆخێک دروست بوو کە هێزە کوردییەکان ناچار دەکات سەرنج و هەوڵ وتوانایان بۆ جەبهەیەک بڕوات کە لەزیان زیاتر هیچ دەرفەتێکی بۆ کوردو چەسپاندنی دەسکەوتەکانی تێدا نییە. کوردی سوریا بەردەوام ڕووبەڕووی هەڕەشەی بەردەوامی داعش و لەشکرکێشیەکانی تورکیا دەبنەوە. مەترسی پارچە پارچەکردنی کۆنترۆڵی کوردی بەسەر بوارە ستراتیژییەکان و کەمکردنەوەی توانای دانوستاندنیان بۆ بەدەستهێنانی مافەکانیانی لێ دەکرێت.
بۆ کوردەکان برسییەتی زیاتر، زیانی گیانی و ئاوارەبوونی مەدەنی بەهۆی هێرشەکانەوە دەتوانێت متمانەی ناوخۆیی بەحوکمڕانی کوردی لەسوریا لەناوببات، بە ئەگەرێکی زۆرەوە شەرعیەت وکۆنترۆڵی سیاسییان لە ناوچەکەدا تێکبدات.
کاریگەری فراوانتر
- پەرەسەندنی ئەم دواییەی توندوتیژیەکان لە سوریا، ئاسۆیەک بۆ ئاگربەستێکی سەقامگیر لانی کەم لە ئێستەدا ناهێڵێتەوە.
- هەڵوێستی تورکیاو هێزەکانی تەحریر شام، ڕەنگە پاڵ بە ڕووسیا و ئەمریکا و گروپە کوردییەکانەوە بنێن کە هاوبەشی و هاوپەیمانییە ستراتیژییەکانیان لە سوریادا جارێکی دیکە پێدابچنەوە.
- هێرشی کتوپڕی سەر(حەلەب)، جەخت لەسەر نابووتی و لێکهەڵوەشاوەیی هێزی سەربازی سوریا دەکاتەوە، هێزێک کە ساڵانێک لەدوای مسڕ لە ئاستی عێراقدا حسابی عەرەبی و هەرێمی لەسەردەکرا.
ئیسڕائیل و هێرشی سەر حەلەب
١- گریمانەی سودمەند بوونی ئیسرائیل و زیانی ئێران و بەرەی بەرەنگاری دەکرێت، ئیسرائیل هەوڵ دەدات پێگەی ئێران لە سوریا سنووردار بکات، بەتایبەتی بوونی سەربازی و گواستنەوەی چەک بۆ حزبوڵڵا، کە تەنانەت دوای ئاگربەستیش بە هەڕەشەیەکی ڕاستەوخۆ بۆ سەر ئاسایشی وڵاتەکەی دەزانێت.
٢- سەرەڕای ئەوەی ئیسڕائیل سوودمەندە لەو ئاژاوەگێڕییە بەردەوامەی لە سوریادا هەیە، بەو پێیەی ڕێگری لە سەرهەڵدانی ڕژێمێکی دژە جولەکەی بەهێز دەکات. بۆ ئیسرائیل مانەوەی حکومەتێکی لاوازی ئەسەدی پێ باشترە کە نەتوانێت مەترسی سەربازی بۆ ئیسرائیل دروست بکات.
٣- ئامانجی ئیسرائیلە سەبارەت بە بەرزاییەکانی جۆلان شەرعیەت بە سوریا نەدات ، جۆلان لە ڕووی ستراتیژییەوە خاکێکی گرنگە و لەلایەن ئیسرائیلەوە داگیر کراوە، بەمەش کۆنترۆڵی خۆی بەسەر ناوچەکەدا زیاتر چەسپاندووە.
٤- هەرچەندە ئیسرائیل هەماهەنگی لەگەڵ ڕوسیا دەکات بۆ دوورکەوتنەوە لە ململانێی ڕاستەوخۆ، بەڵام ئاگاداری پشتیوانی مۆسکۆیە بۆ ڕژێمی ئەسەد کە ناڕاستەوخۆ ئێران و بەرەی مقاوەمە بەهێز دەکات.
ئامانجی ئیسرائیل لە سوریا ئەمەیە، کردەی سەربازی ئەنجام دەدات، لە ڕووی دیپلۆماسیش ڕۆڵێک بەخۆی دەدات، ئەمانەیش لە چوارچێوەی ئاسایش و بەرژەوەندییەکەیدا،بێ ئەوەی بەتەواوی بگلێتە جەنگەکەوە.
لە مڕۆدا توانای ڕوسیا، ئێران و بەرەکەی بۆ پشتیوانیکردن لە ڕژێمی ئەسەد لە سوریا بەراورد بە نۆ ساڵ لەمەوبەر پتر سنووردارە، ئەمەش بەهۆی هەردوو جەنگی ڕوس و ئۆکراینا، ئیران و ئیسڕائیل.
سنووردارکردنی ڕووسیا
یەکەم: ڕوسیا بە هۆی جەنگە قورسەکەی لە ئۆکراینا فشارێکی گەورەی ئابوری و سەربازی لەسەرە. هەرچەندە پوتین سەرکردەیەکە و پێشبنی نەکراوە چی دەکات! لەگەڵ ئەوەشدا، توانای ڕوسیا بۆجێگیرکردنی هێزەکانی یان پێشکەشکردنی پشتیوانییەکی بەرچاو بۆ ئەسەد کەمدەکاتەوە بەراورد بەوەی لە لوتکەی شەڕی ناوخۆی سوریادا بۆ ئەسەدی کرد.
دووەم: تێچوی جەنگی ئۆکراینا، گەمارۆ و تەحەددای ئابووری توانای ڕووسیای سنووردار کردووە بۆ دابینکردنی بودجە بۆ ئۆپەراسیۆنە سەربازییە بەرفراوانەکان لەسوریادا.
ئەمەش کاریگەری لەسەر توانای پاڵپشتی بۆ سوریا بە هەمان ئاستی پشتگیری ئاسمانی و لۆجستیکی هەیە.
سنوردارکردنی ئێران
یەکەم: ئێران بەچەشنێک لە ژێر باری گەمارۆکان و داڕزان و داڕووخانەی ئابورییەکەیدایە، توانای هاوکاری لۆجستیکی فراوانی بە سوریا بە ئاستی پێشوو نییە.
دووەم:ْ بەراورد بە دوانزە ساڵی پێشوو، ئێستە ئێران لە عێراق، یەمەن، لوبنان و غەزە تێوەگلاوە، بەمەش گرنگیدانی بە سوریا کەم بووەتەوە. بەتایبەتی لەسوریاو بەدیاریکراوی لە حەلەب ڕووبەڕووی زیادبوونی هێرشەکانی ئیسرائیل ببوو، تەنانەت دواین هەڕەشەی نەتەنیاهۆ لە بەشار ئەسەد کە گوایە یاری بە ئاگردەکات جورئەتی زۆری بە تورکیاو محەمەد جۆلانیدا ئۆپەراسێۆنەکە پێش بخەن.
سێیەم: ڕۆڵی ئێران لە سووریا تا دێت لە ئاستی ناوخۆ و ناوچەییدا ناشیرین دەبێت، ڕوسیاش جەنگی ئیدێۆلۆژی ئێران و ڕووبەڕووبوونەوەی ئیسڕائیل بە پەسند نازانێت، بۆیە دەرفەت نەماوە ئێران بتوانێت وەبەرهێنانی گەورە لە ئەسەددا بکات.
کۆتایی ڕاپۆرتی شیکاری یەکەم