پایتەختی سەر کاغەز...

سۆران نەقشبەندی 16/06/2020


بۆ ئەوانەی من ناناسن، بەم سیفەتانە ئەم قسانە دەکەم:
ئەندامی کارای سەندیکای رۆژنامەنوسانی کوردستان و جیهان لە برۆکسل، ئەندامی کارای یەکیەتی فۆتۆگرافەرانی جیهان لە نیۆیۆرک. ئەندامی رێکخراوی جیهانی کاپا بۆ فۆتۆگرافی لە کەنەدا، ئەندامی یەکیەتی نوسەرانی کوردستان و عێراق، بەڕێوەبەری هونەریی فێستیڤاڵی نێودەوڵەتی گەلاوێژ، بەڕێوەبەری پەیوەندیەکان و بڵاوکردنەوەی زیاتر لە ٤ فیلمی سینەمایی، دواهەمینیان ٠٩، ئەندامی لیژنەی داوەرانی ڕوانگە، وەرگێڕی ٧ کتێب و سەدان وتار لە فارسی و ئینگلیزیەوە، شاعیر و نوسەر، ڕێکخەری دیداری نێوەوڵەتی سلێمانی، رێکخەری زیاتر لە دەیان دیداری نێودەوڵەتی و کۆڕبندی کلتوری و فەرهەنگی، بەڕێوەبەری میدیا و پەیوەندیەکان لە بەشی پەیوەندیەکانی زانکۆی ئەمریکی، راهێنەری هەرێمیی لە رێکخراوی میدیای سەربەخۆی هۆڵەندی... چەندین تایتڵی تریش.
من بە مەبەست ئەو هەموو کاتەم گرتن و بەو درێژدادڕیە جەسارەتمکرد هەندێک لە باکگراوندی خۆم ئاماژەپێبدەم، تاکو کەس جورئەت نەکات بڵێ لە خۆیەوە قسە دەکات. ئەم نوسینەم دەربڕی رای شەخسی خۆمە نەک ئەو ناوەندانەی ئاماژەم پێدان.
ئینجا با بێینە سەرباسی ئەو شارەی کە بە ئیمزا و تەنها لە سەر کاغەز پایتەختە.
بەدڵنیایەوە رەنگە پێشبینی ئەوەت کردبێت کە مەبەستم چ شارێکە، ئێستاش لەبیرمە ئەوکاتەی کە لە هەولێر بڕیاردرا سلێمانی بکرێتە پایتەختی ڕۆشنبیری و هونەر، کۆڵێ دڵمان خۆشبوو واماندەزانی کورد چاوی کراوەتەوە چەپوڕاستی خۆی دەبینێ دواجار. بە داخەوە کلمان کاڵ بۆوەو نەک نەبوو بە واقیع، بەڵکو ئەو ئیمزایە ڕێک وەک رۆژی ڕەشی ئیمزای فرۆشتنی نەوتی کوردستان و سەروەتی نەوەکانی داهاتومان بوە مۆتەکە بەسەر شانی ئەم شارەوە و نە رۆشنبیرانمان پێشکەوتن و نە هونەرمەندانمان دەستیانگیرا، بەڵکو بە پێچەوانەوە کۆمەڵێک پارەی هەوانتەو بێ بەرنامە فرێدرایە بانکی شارکەوەو لە بەر ڕیش، سمێڵیشمان نایە بانی، رۆشنبیر و هونەرمەندانی شار کران بە دز و گەندەڵ وەک قاچاخچی هونەر دادگایان لێگرتین.
بە لێشاو تۆمارکردنی (داهێنەر) لە سلێمانی یەکێکی تر بوو لەو گورزانەی کە لە داهێنان و ئەفراندنی ئەم شارە درا، داهێنەر بوو بە گڵۆپی بنێشتی هەرزەکاران لە کازیۆناکان و سۆشیاڵ میدیا، ئێستا دەبێ بگەڕێینەوە بۆ سفر و پێناسەی داهێنەر بکەینەوە بۆ نەوەکانی داهاتوومان.
بینینی وێنەی لەتیف هەڵمەت (کە هۆنراوەکانی لە قۆناغەکانی خوێندندا دەخوێنرێن)، لە سەرەی وەرگرتنی ٢٠٠ هەزار دیناری خانەنشینی لە نۆرەیەکی ٥٠٠ کەسیدا و لەبەر خۆر و لەناو تۆز و سەر کز سەرکز، بەتەنها بۆ خۆمان و ئەم نەوەیە جەرگبڕ نەبوو، بەڵکو مێژوی پڕشکۆی چاپ و ئەدەب و شیعر و عەرشی داهێنانی پێوە لەرزی.
هەر رێک دوا بەدوای ئەو ئیمزا نەگریسە، ئیدی سلێمانی خرایە سەبەتەی موهمەلاتی حکومەت و سەرجەم فێستیڤاڵەکان ئیفلیجکران و بە بیانوی جیا جیا، زۆرینەی بۆنەو فێستڤاڵەکان گوازرانەوە بۆ هەولێر و کراشن بە نێودەوڵەتی، (بۆ زانیاریتان رێژەی ئامادەبوون لە بۆنەکانی سلێمانی ١٠ بەرانبەری ئەوانەی هەولێربوون) لێرەدا پێش ئەوەی کەس تۆمەتم بەسەرا بپاشێ، بە هیچ شێوەیەک مەبەست لە شارچێتی و جیاوازیکردن لە نێوان شارەکانی کوردستاندا نیە، بۆ من شانازیە هەولێر گەورەترین بۆنە نێودەوڵەتیەکانی تیابکرێت بەڵام بیرمان نەچێت هەولێر پایتەختی سیاسی و ئابورییە، من تەنها هەندێ مێژووی ئەم سەردەمەو راستی تەڵختان بۆ دەخەمە ڕوو، کە چی روویدا، چۆن رویدا!
هەندێک نمونەی دیکە، کاتی خۆی داواکاری زۆرمان لەسەربوو کە لەگەڵ هاوکارە فۆتۆگرافەرەکانم بانکێکی گەورەی فۆتۆگرافی ئەرشیڤی و هونەری بۆ کوردستان دابمەزرێنین، ناوەندێک بێت بۆ پێگەیاندنی کادری میدیایی بینراو و بیستراو، دوای ٢ ساڵ هەوڵو کۆشش وەزارەتی رۆشنبیری ئەوکات رەزامەندی نەدا کە لە سلێمانی دروستبکرێت، بە پێچەوانەوە هەموو شتێکیان بۆ دەکردین لە هەولێر، ئێمەش بەبۆنەی ئەوەی کادرەکانمان زۆربەیان لە سلێمانی بوون نەمانتوانی کارەکە بە ئەنجام بگەیەنین، تاکو ئێستاش ئەم بۆشاییە گەورەیەمان پڕنەکردەوەو ناوەندێکی لەوبابەتەمان نیە.
لەگەڵ کامەران نەجم (یادی بەخێر) و چەند ئەندام پەڕلەمانێک و چەندین هونەرمەند، کۆمیتەیەکمان دروستکرد بۆ داڕشتنی پرۆژە یاسایەکی پێشنیارکراو لەسەر مەسەلەی کۆپیڕایت، هونەرمەندانی کورد هیچ مافێکیان نەپارێزراوە لەم هەرێمە، بۆیە نەیانتوانیوە لەسەر پێی خۆیان بوەستن و وەک هەر پیشەوەرێکی دیکە لەسەر پیشەکەی خۆیان بژین کە هونەرە، بەڵکو بەردەوام هونەرمەند دەبینی لەبەردەم ئەم مەسول و ئەو مەسول دانیشتوەو پرۆژەکانی بۆ شەرحدەکات و داوای هاوکاریی دەکات. دوای دوو ساڵ و دوو کۆنفرانس کە لە سلێمانی ئەنجامدران، و چەندین بەدواداچون نەمانتوانی ئەوە بگەینینە ئەنجام، چونکە ئەوکات نێوانی پارتی و یەکیەتی وەک هەمیشە باش نەبوو لە پەرلەمان، مەسەلەکە بە حزبیکرا و لەبارچوو.
لەمەش بوگزەرین وەک فارس دەڵێن، یەکەمین و جوانترین ئەزموونی فێستیڤاڵی فیلمی کوردی لە سلێمانیەوە دەستیپێکرد، ناوی نرا فێستیڤاڵی فیلمی کوردی سلێمانی، ماوەی چەند ساڵێک بەردەوام بوو، لە هەرچوار پارچەوە هونەرمەندان بە شەوقەوە رویانتێکرد بە هی خۆیان زانی، تەنها پلاتفۆرمێک بوو کە هونەرمەندانی سینەماکاری کۆدەکردەوە، وەک ئێستا بیرمە لە دواهەمین خولیدا، هاوپیشەی ئازیزم کاکە ئازاد سەوزە، بە چاوی پڕگریانەوە لەسەر بڵندگۆکانەوەو بە ئامادەبوونی وەزیر و بەڕێوەبەرەکان وهەموومان، رایگەیاند کە ئیدی فێستیڤاڵی کورتەفیلمی سلێمانی ساڵی داهاتوو بەڕێوە ناچێت، چونکە وەک خۆی وتی خانوەکەی فرۆشتوە تاکو تەواوی کات و چیدیکە خانووی تری نیە بیفرۆشێت و خەرجیبکات لە فێستیڤاڵی داهاتوودا و حکومەتیش هیچ هەنگاوێکی نەنا، . ڕێک وابوو، ئیتر ئەو فێستیڤاڵە نەکرایەوەو تیاچوو.
هەر لەسەر مەسەلەی فیلم و سینەما. دوای چەندین ساڵ کە دەکاتە پێنج ساڵ لەمەوبەر، کۆمەڵێک هەناسەی نوێ هاتنەوەو شانیاندایە بەر ئەرکی سازدانی فێستیڤاڵی نێودەوڵەتی سلێمانی بۆ فیلم کە دیسان هونەرمەندانی کۆکردوەو درگای نوێکرانەوە، هەموو ساڵێ بە نقە نق ئەم فێستیڤاڵە بەڕێوەبرا، ئەوەتا چاویان پێیهەڵنایەت و لەبەر دیارنەمانی هەندێ پارە، نیوەی سلێمانیان کردە گەندەڵ و داوای داخستنی دەکەن و دەیانەوێت نەمێنێ. ئیتر بیر لەوە ناکەنەوە کابرای گەندەڵ (هەرکەسێکە) بیدەنە دادگا و فێستیڤاڵەکە پەرە پێبدەن.
فێستیڤاڵی گەلاوێژ، یەکێک لە شانازیە درەوشاوەکانی ئاسمانی ئەم شارەیە، ٢٢ ساڵە وەک فێستیڤاڵێکی سەرتاسەری بەڕێوەدەچێت، ٢٢ ساڵە ئەدیب وهونەرمەند و رەخنەگر و فەرهەنگارانی دنیا لەم گەلاوێژوە بە یەکدی ئاشنا دەبن، ٢٢ ساڵە ئەم توێژانەی ناویانهات، هەست دەکەن میمبەرێک و پلاتفۆرمێکیان هەیە لانیکەم خۆیانی تیا بەیانبکەن، رەخنە لە بەرهەمەکانی یەکدی بگرن، تاکو ئەم ساتەی ئەم نوسینەی تیا دەنوسم، نەمانتوانیوە ئەم حکومەتە تێبگەیەنین کە ئەم فێستیڤاڵ چەند جدیە و چەند پێویستە و چەند گرنگە هەبێت، تاکو ئێستا بودجەیەکی نیە، سەرپەرشتیارەکەی ساڵانە بە هەوڵی تاکە کەسی فەندی بۆ پەیدا دەکات. بۆ زانیاریتان ئەم فێستیڤاڵە بەشدارییەکەی راستەوخۆی هەبوو لە دەستنیشانکردنی سلێمانی بە شاری ئەدەب و داهێنانی فەرهەنگی لە جیهاندا، کە پارساڵ لە لایەن ڕێکخراوی یونسکۆوە دەستنیشانکرا، بە شانازیوە دەتوانم ناوی هەریەک لە د. هەڤاڵ ئەبوبەکر و کاک بابەکر دڕەیی و هەردوو مامۆستایانی زانکۆی ئەمریکی ماری و دەیڤد بهێنم، کە ژیلەمۆی ئەو دەستکەوتەبوون، بەندەش هاوکاریان بووم.
لە هەموو دنیادا گەر شارێک ناونیشانێکی نوێ وەربگرێت لەسەر ئاستی جیهان، بودجەو پلان و ستراتیژی بۆ دادەڕێژرێت بۆ بەردەوامیدان بە هێشتنەوەی نازناوەکە، چونکە تا هەتا نیە، لێرە بە پێچەوانەوە، یەکسەر بڕیاری فریزکردن واتە راگرتنی هەموو جۆرە سەرفێکی بودجە لە وەزارەتی رۆشنبیریەوە دەرچوو، کە چیتر سلێمانی بۆیان نیە یەک دینار لە هونەر ئەدەب و فەرهەنگدا خەرجبکەن، تاکو ئەوکاتەی وەزیری نوێ تێدەگات لەوەی کێ دزەو کێ گەندەڵە، تێدەگات لەوەی کێ پارەی بردوەو بۆچێ سەرفکراوە، نەوەک کێ هونەرمەندەو کێ هونەرمەند نیە، کێ ئەدیبە کێ نا، بەداخەوە پێدەچێت تاکو ئێستا بۆی رون نوبووبێتەوە، چونکە ئەوەی بودجەبێت سەرفناکرێت بۆ ئەو بوارانە.
سەرنجتان ڕادەکێشم بۆ ناو شارەکەو بۆ کلتوری ناو نان لەم شارە، کەمترین شەقام بەناوی شاعییرانیەوەیەتی (کە خاڵێکی سەرنجراکێشی نێو پرۆسەی نازناوی یۆنسکۆبوو لە کاتی رکابەریەکاندا بۆ نازناوەکەی)، باقیەکەی هەموی شەهیدان و سیاسەتمەدارانن سەرەڕای ڕێزی فراوان بۆیان، چەند پەیکەری شاعیرمان هەیە ئەوەندەش سیاسی و خەڵكی ترمان هەیە. ئەوەی کە زۆر ئازاربەخشە، بونی ئەو هەموو دۆشاوی تەماتە زەبەلاحانەو ئەو هەموو دەبەی ئاوانەو فەردە برنجانەیە کە لەسەر بکوار و جادەکان دانراوەن، کەچی هونەرمەندان دەبێ پارەیەکی خەیاڵی بدەن تاکو پۆستەری کارەکان و کۆنسێرت و فیلمەکانیان بۆ چەند رۆژێک هەڵواسن. ئەمێستا کردویانە بە شاری دۆشاوی تەماتەی ئئرانی و برنجی یانزە بیستو یەکی تورکی.
زۆر بە وردی دانیشتم بەدیار وتاری پێش بونە سەرۆکوەزیرانی کاک مەسرور و دوای بونە سەرۆکی وەزیرانیشی، گوێم لێنەبوو باسی ئەم شارەو باسی ناوبانگی ئەم شارەو پلانی فەرهەنگی و رۆشنبیری هەرێم بکات (گەر هەڵەم راستم کەنەوە)، کە ئایا پلانیان بۆ پێشخستنی ئەو بوارە فەرهەنگی و ئەدەبی و هونەریانە چیە، بودجەی ڕۆشنبیری و فەرهەنگ و هونەریان کرد بە سفر. هاوڕێم شوان عەتوف، ئەوکاتەی دەستی لە بەڕێوەبەری هونەری سینەما کێشایەوە. لە پرێس کۆنفرانسێک لە ڕامادا رایگەیاند، کە هیچ جۆرە دەسەڵات و بودجەیەکی لەبەردەست دانەنراوە تاکو هونەری سینەمای پێ پێشبخات، سینەما بە کۆبونەوە و کۆڕ و سێمینار و بەیاننامە پێشناکەوێت ئەزیزان.
دواهەمین سەرنج و فاکت، کە ئەم شارە و سەرجەم بوارە کلتورییەکان پەراوێزخراون ئەوەیە کە بۆ یەکەمجار فیلمێکی سینەمایی بە ستانداردی نێودەوڵەتی سینەماکانی جیهان، فیلمێکی کوردی بە توانای خۆماڵی بە باشترین شێوەو بەرزترین ئاست بەرهەمدەهێنرێت، دوای دانیشتن و راوێژی زۆر لەگەڵ حکومەت، لە سەر ئاستی چێگری سەرۆک وەزیران بەڕێز قوباد تاڵەبانی، دوای چاوەڕێکردن بۆ ماوەی زیاتر لە ساڵێک، ئیتر ئەم برادەرەمان نەبینیەوە، هیچمان لێنەبینیەوە، بە مەرجێک داواکارییەکانمان زۆر سادەبوون، دروستکردنی فیلم کۆمیشنێک، هاوکاری وەرگرتنی فەندی بەرهەمهێنان، داگرتنی نرخی کرێی سینەماکان لە کاتی نیشاندانی فیلمەکاندا لە هۆڵی سینەماکان، کە دیارە حسابی بۆکس ئۆفیس بۆ فیلمەکانمان دەکرێت و بڕی لە سەدا چل لە بلیتی فیلمەکان دەبەن بۆ خۆیان کە ئەمەش دەکاتە نیوەی داهاتی فیلمەکە.
بابەتەکە کۆکەینەوە، لەوەی دڵنیاین دەسەڵاتدارانی کورد سەریان ناپەرژێتە سەر بواری کلتوریی، ئەوان ئێستا سەرمەستی بۆنی نەوتن، چ کارێکیان بە فەرهەنگ و کلتوەر، بێ ئاگا لەوەی فیلمێکی یەک ملیۆن دۆلاری دەتوانێ پەیامەکانمان بە جیهانیبکات، داهاتێکی خەیاڵی بۆ خەڵک و خاکەکەمان بێنێت، چ لە کاتی دروستکردنی چ لە کاتی فرۆشتن و نیشاندانی، بۆ نمونە، فیلمی (پاراسایت) توانی چیرۆکێکی کۆریا بە هەموو سەر زەوی بناسێنێت. بەڵام خۆ ئەم مەشغوڵی و سەرقاڵیەی ئەوان قابیلی تەواوبون و بڕانەوەی نیە، ئێستا باو باوی ملیاردە، ئینجا بێنەرە بەچاوەی خۆت ملیاردێک پارە بژمێری چەند کاتی دەوێ.
بەمجۆرە سلێمانی لە خشتەبرا و لە هەرچی شتە داماڵرا، ئاخر پێمناڵێن ئێوە بە چ مافێک ئەم هەموو ناهەقیە بەرانبەر شارێک دەکەن کە بە کەمتر لە ٢٠٠ ساڵ تەمەنەوە نازناوی ٢٠٠٠ ساڵی بۆ هێناون، ئیتر منیش هاتمەوەو هیچیان نەدامێ.

وتاری زیاتر