کۆرۆنا و یاسای کار
جەنگی کۆرۆناو کاریگەریە نەرێنیەکانی ئەوەندە کوشندەیە لەگەڵ دەرکەوتنی باڕاڕو بازرگانی داتەپاند ، دامەزراوە پیشەسازیەکان و سەرجەم کەرتە ( وەبەرهێن ، خزمەتگوزاری ، کشتوکاڵی ، پیشەسازی ، گەشتیاری ) و کەرتەکانی دیکەی لەچالاکی ڕاگرت .
ئەووڵاتانەی کەپشتیان بەفرۆش و داهاتی نەوت بەستبوو کەرتەکانی دیکەیان فەرامۆشکردبوو ئێستا زەرەرمەندترین وڵاتن .
هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی دەوڵەتی فیدراڵی عێراقدا پشت بەستوو بەنەوت بەهۆی نەشیاوی بەڕێوەبردن و کەوتنەژێر باری قەرزێکی نادیار ، نوقمبوو لەلێڵاوی گەندەڵی ، بەهەدەردانی دارایی وڵات ، لەوەها دۆخێکدا حکومەتی هەرێم دەستی بەچڵە پوشەکەش ڕاناگا تادەربازیبێت .
باجی خراپ بەڕێوەبردنی وڵات هاوڵاتیان دەیدەن ڕێژەی هەژاری و بێکاری ڕوی لەهەڵکشانە ، کرێکار لەناو چین و توێژەکانیتر زیاتر ئەم دۆخەی پێوە دیار دەبێت .
یاسای کار ئەو هێزەیە کەبەتەواوی پاڵپشتی لەکرێکار دەکات مافە یاسایی و ئینسانیەکانی دەستەبەر دەکات ، یاسای کار پەیوەندی کریکارو خاوەنکار ڕێک دەخات .
لەهەرێمی کوردستان زیاتر لە ( ٨٤٠٠٠ ) کرێکاری دەستەبەر ( چمان ) کراون ، ئەوانەی لەسایەی خاوەنکارێکی دیاریکراودا کاردەکەن و بەپێی گرێبەستی نێوان کرێکارو خاوەنکار لەکارکردن بەردەوامن ، مافی کرێکار لەم کاتەدا کەڤایرۆسی کرۆنا سەرجەم وڵاتانی گرتۆتەوە پارێزراوە و لەچەند مادەیەکی یاسای کاری ئێراقی ژمارە ( ٧١ ) ساڵی ( ١٩٨٧ ) جێگیرکراوە پێویستە کاری پێبکرێت کەمافی کرێکاری لەکاتی مۆڵەتە فەرمیەکاندا پاراستووە.
مادەی ( ٧٥ ) دەقی یاساکە ئەڵێت :
کرێکار لەکاتی جەژن و ئەو پشووە فەرمیانەی بەپێی ئەم یاسایە بڕیاریان لەسەر داوە ، پشوو دەدات و کرێی تەواویش وەردەگرێت .
هەرەوەها مادەی ( ٣٣ ) دەقی یاساکە دیسان تەئکید دەکاتەوە لەسەر پێدانی مافە داراییەکانی کریکارو دەڵێت :
ئەگەر کریکار لەشوێنی کار ئامادەبوو بۆ ئەنجامدانی کارەکەی بەڵام چەند هۆکارێک بوونە ڕێگر لەبەردەم ئەنجامدانی کارەکە کەلەدەرەوەی دەسەڵاتی کریکارەکەبوو ، ئەوا وەکو ئەوە وایە کارەکەی ئەنجام دابێت بۆیە مافی وەرگرتنی کرێی کارەکەی هەیە .
بەپێی ئەم دوو مادەیە لەیاسای کاری ئێراقی ژمارە ( ٧١ ) ساڵی ( ١٩٨٧ ) ئەو کریکارەی لەکارەکەی ئامادەیەو بەڵام ڕێگریەکی نەخوازراو هەیە ، بەپێی یاسا کار پێکراوەکانی حکومەت ، کرێکار مافی پارێزراوەو خاوەنکار مافی زەوتکردنی کرێی کرێکاری نابێت و پێویستە کرێی کرێکار بدات ،لەکاتە کتوپڕو لەناکاوەکاندا یاخود لەپشووە فەرمیەکاندا .
ئەوەی پێویستە بگوترێت دەبێت وەزارەتی کارو کاروباری کۆمەڵایەتی وەک چۆن لەڕێگای لیژنەکانی پشکنین کرێکار دەستەبەر دەکات ، بەوجۆرەش پێویستە لەڕێگای جێبەجێکردنی یاسای کارەوە ماف بۆ کرێکار بگێڕێتەوە لەچوار چێوەی مادەو بڕگەکانی یاسای کارو یاسا کارپێکراوەکان ، تاکو بەشێوەیەکی داد پەروەرانە هاوسەنگی ژیانی کرێکار ڕاگرێت.
ئەرکی سەندیکاکانی کرێکارانیشە کرێکار بەیاسای کار ئاشنابکات و هەوڵ و تواناکانی بخاتەگەڕ تاکوو بەشێوەیەکی شایستە ببێتە نمایندەی کرێکارو هەوڵبدات بۆ جێبەجێکردنی ئەویاسایانەی کەمافی کرێکار دەستەبەر دەکات ، ئێستا کاتی ئەوەیە وشیاری زیاتر بەکرێکار بدەن تاکوو مافی ڕەوایان لەلایەن خاوەنکارەوە زەوت نەکرێت
ئەحمەد محەمەد سەعید
ئەندامی مەکتەبی تەنفیزی یەکێتی سەندیکاکانی کرێکارانی کوردستان