هەر بەتەنێ‌ قەتەر؟

ماجد حەسەن 08/07/2017

لە كاتێكدا كە جیهان بە گشتی ‌و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە تایبەتی، لە بەردەم هەڕەشەیەكی گەورەو لە مێژودا نەبوی تیرۆر دەبێتەوە، لە نێو مەیدانی روبەڕووبونەوەی ئەو هەڕەشە گەورەیەداو لە نێو كانگای بەرهەمهێنانی ئەو هەڕەشەیەدان وڵاتێكی بە روبەر بچوك ‌و دانیشتوان كەم بۆ یەكەم جارو بە شێوەیەكی راستەوخۆ دەكرێتە پاڵپشت و بەرهەمهێنەری تیرۆر. دۆسیەی پاڵپشتیكردنی قەتەر لە تیرۆر هێزگەلێك كردویانەتەوە كە لە روی سیستەمی سیاسی ‌و ئابوری ‌و كلتوریەوە جیاوازیەكی ئەوتۆیان نییە، لە هەمانكاتدا هاوشێوەی قەتەر هەمان میراتی ئاینی ‌و سیاسی ‌و كلتوری لە نێویاندا زاڵ ‌و حوكمڕانە، كە یەك تێگەشتنی بۆ خودی تیرۆرو دژە تیرۆریزمیش هەیە. هەڵاوێركردنی قەتەر وەك داینەمۆی شاراوەی تیرۆر لە ناوچەكەدا لە دوای سەردانیكردنی ترامپەوە دێت بۆ سعودیە هەر پاش گەڕانەوەی ترامپ بۆ ئەمریكا وڵاتانی دراوسێ‌ ‌و هاو نەتەوەو هاوزمان ‌و هاوئاینی قەتەریان وەك سامانی ئابوری ‌و باوەشی شاراوەی هێزە پەڕگیرو توندڕەوەكانی ناوچەكە ناساند. ئەو پرسیارگەلەی لێرەدا دێتە پێش ئەوەیە ئایا هەر بە راستی قەتەر لە بەرهەمهێنانی تیرۆردا تەنیایەو هەر بەتەنێ‌ قەتەر پاڵپشتیكەرو هێزی بەردەوامی تیرۆرە. ئایا ئەو هێزگەلەی قەتەریان وەك شوناس ‌و باوكی رۆحی توندوتیژی ناساندوە چ خەمێكیان لە كۆڵكردوە؟ ئایا پرسی قەتەر پرسی چارەسەری تیرۆرە یان قوڵبونەوەیەتی؟ پرسیاری یەكەم وەڵامێكی حازر بەدەستی هەیە، چونكە گەر لە ئاستە سیاسیەكەیدا وڵاتانی دژە قەتەر پاڵپشت ‌و هێزی بەرهەمهێنەری تیرۆر نەبن، كە ئەمەش هەڵگری جۆرەها گومانی نەبڕاوەیە لە ئاستە كلتوری ‌و فەزا كۆمەڵایەتی ‌و ئاینیەكەیدا زیاتر لە قەتەر داخراوترو لەبارترن بۆ ژینگەی گەشەسەندن ‌و بەرهەمهێنان ‌و ئاینیەكەیدا زیاتر لە قەتەر لەگەڵ تیرۆر و تۆقاندندا دێتەوەو هەردو بەرە كۆی ژیانی سیاسی ‌و كۆمەڵایەتیان لەسەر دژایەتیكردنی هیومانیزمی سیكولاری ‌و فەلسەفەی رۆشنگەری ‌و مۆدێرنە درێژە دەدەن، كەوایە هەردو بەرە بەرهەمهێنان ‌و پاڵپشتیكردنی تیرۆر كۆیان دەكاتەوە نەك لێكیان داببڕێت. پرسیاری دوەم وەڵامێكی ئاسان ‌و سادەی هەیە، بەوەی بەرەی دژە قەتەر هەڵگری خەمێكی قوڵ نیە كە زادەی تۆلێرانس ‌و پێكەوە ژیان ‌و ئاشتی ‌و هیومانیزم بێت لە ناوچەكەدا، خەمی ئاسایش ‌و ئارامی ‌و گیان ‌و ژیانی مرۆڤی بێت، كە تیرۆر خنكاندویەتی، بەڵكو ئەوەی لە زەین ‌و سیاسەتی حوكمڕانانی بەرەی دژە قەتەردایە ئەوەیە، كە ئەمڕۆ قەتەر چیتر قەتەرە لاوازو بچوكەكەی جاران نییەو سەرەڕای پێشكەوتنە ئابوریەكەی هەوڵدەدات بێتە میرانگری راستەقینەی بەرەی سونی ‌و خۆی وەك تاكە نوێنەری میراتی هەزار ساڵەی عەرەبی بناسێنێت، ئەمە جگە لە پەیڕەوكردنی سیاسەتێكی دژ یەك ‌و بەیەكداچو لەگەڵ دۆست ‌و دوژمنانی.
 پرسیاری كۆتایی پرسیاری راستەقینەو جدی بابەتەكەیە بەوەی تۆمەتباركردنی هەردو بەرە لەلایەن یەكترەوە، چارەسەرو كۆتایی پرسی تیرۆرە یاخود قوڵبونەوەو درێژەپێدانیەتی بۆ داهاتویەكی دور؟ ئەوەی لەم پرسەدا تازەیە پێشتر گەر لە ئاستە سیاسیەكەدا بە رونی نەگوترابێت، بەڵام لە ئاستە كۆمەڵایەتی ‌و كلتوریەكەدا گوتراوە، كە كۆی كێشەو نالەباری دۆخ ‌و ژیان بەگشتی ‌و تیرۆر بەتایبەتی لە وڵاتانی ئیسلامی ‌و عەرەبی خۆرئاوا لێی بەرپرسیارەو هەر ئەویش پاڵپشتی ‌و هێزی مانەوەیەتی لە ناوچەكەدا، واتە پێشتر تیرۆر لە ناوچەكەدا یاری ‌و گەمەی هێزە دەرەكی ‌و خۆرئاواییەكان بو، بەڵام ئێستا ئەو هێزانەی هەڵگری ئەم بیانو خۆدزینەوە مێژویەن یەكتر لەنێو خۆیاندا بەتیرۆریست ‌و پاڵپشتی تیرۆر تۆمەتبار دەكەن! كە ئەمەش دیسانەوە خۆدزینەوەو راكردنێكی دیكەی ئەم هێزانەیە لە چارەسەری پرسی تیرۆرو تۆقاندن لە ناوچەكەداو ئەمجۆرە لە تێگەشتن بۆ پرسەكە بە هیچ ئەنجامێكی چارەسەری شادیان ناكات. چارەسەركردنی پرسی تیرۆرو تۆقاندن لە جوگرافیای هەردو بەرەدا، پێویستی بە دەسكاریكردنی كۆی ئەو فەزا سیاسی ‌و كلتوری ‌و كۆمەڵایەتیە هەیە كە بۆتە مۆڵگەی سەرهەڵدان ‌و گەشەسەندنی، پێویستی بە لاوازكردن ‌و پەراوێزخستنی ئەو وزە مێژوییە هەیە، كە بزاوتە ئسوڵییەكان ژیانی سیاسی ‌و كۆمەڵایەتی هەردو بەرەی تێدا ئاڕاستە دەكەن، پێویستی بەوەیە ئەم هێزانە كۆتایی بە تێكەڵكردنی ئاین ‌و دەسەڵات ‌و خێڵ ‌و حوكمڕانی بهێنن ‌و كۆتایی بە هەژمونی ئەو میراتە خنكێنەرە بهێنن كە دژی دیموكراسی ‌و رۆشنگەریەو پایەكانی لەسەر پەڕگیری ‌و فێندەمێنتاڵیزم جێگیر بوە جگە لەمەش رێگەیەكی دیكەیان بۆ رزگار بون لەم تەنگەژەیە نیە.