راپۆرت
رێگا رەئوف، نووسەرو چالاكی بواری مافەكانی ژنان: لەكۆمەڵگای ئێمەدا ماڵ شوێنی ژنە نەك پیاو، بۆیە كە پیاو لەماڵەوە دەبێت هەست بەكەمی دەكات
20/04/2020
رێگا رەئوف یەكێكە لە نوسەرو چالاكە دیارەكانی بواری جێندەری و مەسەلەی ژنان كە لە تاراوگەو لە وڵاتی سوید دەژی، ئەو هەمیشە لەسەر ئەو بابەتە گرنگ و هەستیارانەی كە پەیوەندی بە بابەتی ژنان و فێمێنیزم و جێندەرەوە هەبێت رای تایبەتی خۆی هەبووەو رۆڵی بەرچاوی لەمبارەیەوە هەبێت، پێمان خۆش بوو لەسەردەمی كۆرۆنا كە ماوەیەكە بابەتی توندوتیژی بۆتە جێگەی باسوخواسی دنیاو میدیاكانیش، لەكاتی لەماڵەوەبوون و كەرەنتینەدا، هۆكارەكانی زیادبوونی ئێستای توندوتیژی، ژیان لەپاش كۆرۆناو هەندێ بابەتی تر لەگەڵ رێگاو رەئوف گفتوگۆ دەكەین.
- سەرەتا دەمەوێ پێناسەیەكی ئێوە بۆ سەردەمی كۆڕۆنا بزانم؟
*سەردەمی كڕۆنا، ڕووداوێكی سەیرو تازەبوو گەرچی لە مێژووی مرۆڤایەتیدا زۆرێك ڕووداوی لەوجۆرە واتە جۆرێك لە نەخۆشی كە مەترسی بۆ سەر كۆمەڵگاو مرۆڤەكان هەبووبێت. نەخۆشیەكانی ئەنفلۆنزای ئیسپانی و سیل و كۆلێرا چەند نموونەیەكن كە لە سەدەی ڕابردوودا خەڵكێكی زۆری لەناوبرد. بەڵام ئەوەی ئەم ڤایرۆسە لەوانی تر جیا دەكاتەوە ئەوەیە كە بە جیهانیكردن و پەرەسەندنێكی زۆر خێراتر لەجاران ڕوویدا. هۆكارەكانی گواستنەوە وەك كەشتی و فڕۆكە كە پێشتر تەنها خزمەتی بە مرۆڤایەتی كردبوو لەم دەورانەیا بووە بە هۆكاری بڵاوبوونەوەو پەرەسەندنی ڤایرۆسەكە لە دنیادا.
ئەگەر جاران واتە پەنجا ساڵ لەوەو پێش ڤایرۆسێك بڵاو ببوایەتەوە ڕەنگە ساڵانێكی پێویست بووبێت تا لە شارێكەوە بۆ شارێكی تر بگوێزرێتەوە، بەڵام ئێستا بەهۆی بوونی ئۆتۆمۆبیل و كەشتی و فڕۆكەوە لەماوەی تەنها چەند سەعاتێكدا گەیشت بەهەموو دنیا.
سەرباری ئەو هەموو پێشڕەویانەی تەكنۆلۆجیا كردوویەتی لەهەموو ڕوویەكەوە، ئەم ڤایرۆسە توانی كۆمەڵكوژی درووست بكات بەبێ ئەوەی بچێتە مەیدانی شەڕەوە. ئەگەر پێشكەوتن و تەكنۆلۆجیا دابەش دەكەین لەهەموو جیهاندا كەواتە نەخۆشی و كارەساتە مرۆییەكانیش دابەش دەكرێن.
- لەگەڵ هاتنی ڤایرۆسی كۆڕۆناو قسەوباسەكان لەسەری، بابەتی توندوتیژی خێزانیش بۆتە بابەتێكی گرنگی باسكردن، بەجۆرێك سكرتێری نەتەوەیەكگرتووەكان لە راپۆرتێكیدا باسی لەمەترسی هەڵكشانی توندوتیژی دژ بە ژنان كرد، بە بڕوای تۆ بارودۆخێكی لەمشێوەیەی ئێستا كە كۆڕۆنا هەموو ژیانی وەستاندووە، بۆچی توندوتیژی خێزانی و دژ بە ژنان ناتوانێت رابگرێت؟
*هۆكاری زیادبوونی توندووتیژی دژ بە ژنان خوودی ڤایرۆسەكە نەبووەو نیە، بەڵكو بیركردنەوەی پیاوسالاری و دواكەوتووییە، ئەم بیركردنەوەیە تازە نیەو پێش سەردەمی كڕۆناش هەر هەبوو.
ئەوەی كە بۆتە هۆكاری زیادبوونی توندووتیژی ئاكامەكانی ڤایرۆسەكەیە، بۆ نموونە پێشتر لەخێزانێكدا كە تووندووتیژی هەبووبێت لەم كاتەیا زیادبوونەكەی لەوەدایە كە هەردوو كەسەكە واتە ژن و پیاویش بە زۆرە ملێ لەماڵەوەن شەوو ڕۆژ كە ئەبێتە هۆی بەریەككەوتن و لێكەوتنەوەی توندوتیژیەكە. خاڵێكی تر ئەوەیە كە ستەمكار هەلپەرستەو سوود لەو بێدەنگیەو زۆرە ملێیە دەبینێت كە دوور لەچاوی دەرەوە تووندووتیژی زیاد بكات.
داخستنی خەستەخانەو شوێنە تەندرووستیەكان و تەرخانكردنیان زیاتر بۆ حاڵەتی كڕۆنا وایكردووە كە لێدان و تووندووتیژی نەچێتە دەرەوەی ماڵەكان و لەناو چواچێوەی ماڵدا قەتیس ئەمێنێتەوە. بەردەوامبوونی ئەم تووندووتیژیە بە كپی بۆتە هۆكاری زیادبوونی كوشتن لە ئەنجامی تووندووتیژی.
ئەوەی كە منی زۆر نیگەران كردووەو ئەكات ئەوەیە كە خودی ڤایرۆسەكەش لەكۆمەڵگای ئێمەدا بۆتە هۆی تووندووتیژی، واتە ئەگەر ژنێك تووشبووبێت نابرێت بۆ خەستەخانەو لەئەنجامدا ئەمرێت یاخوود كووشتنی ڕاستەوخۆ بەهۆی ئەوەی تووشبووە، چونكە هەمیشە نەبوونی زانیاری و ڕۆشنبیری گشتی پایەیەكی بنەڕەتیە بۆ تووندووتیژی.
- تا چەند كێشە كەڵەكەبووەكانی پێش كۆڕۆنا هۆكارن بۆ تەقینەوەی كێشە خێزانییەكان؟
*كێشە كۆنەكانی ناو خێزانەكان لەوەوە دەتەقێتەوە كە بەهۆی مانەوەی پیاو لەماڵەوە بەریەككەوتنەكان زیاد دەكات و هەر بەریەككەوتنێك هۆكارێكە بۆ پیاوسالاری كە بیەوێت تووندووتیژی بەكار بهێنێت. لەڕووی دەروونیشەوە دەتوانین ئەو دەرئەنجامە ببینین كە تەنانەت مەرج نیە خێزانێك كە پێشتر تووندووتیژی تیا نەبووبێت ئێستاش هەروابێت بگرە ئەگەری زۆری هەیە كە لەم ماوەی كڕۆنایەدا ڕووبدات. فشاری دەروونی وەك ترس لە تووشبوون، نەچوونە دەرەوەو تێكەڵاوبوون لەگەڵ خەڵكی تردا، نەبوونی كات بۆ خوود و نەبوونی و زۆر وردەكاری تر دەتوانن ببنە هۆكاری تووندووتیژی. بێگوومان ئەمانە پاساو نین بۆ بەكارهێنانی، بەڵام دەتوانن ببنە پاساو لەمێشكی پیاوسالارێكدا كە بۆی ئەلوێت و فرسەت دێنێت.
- پێش كۆڕۆنا خێزانەكان زۆربەی كاتەكانیان لەدەرەوە بەسەر بردووە، بەبڕوای تۆ تا چەند ئەمە هۆكارەبۆ ئەوەی خێزانەكان نەتوانن بەرگەی لەماڵەوە بوون بگرن؟
*بێگومان دووری لەیەك لەنێو خێزاندا ڕاگرتنی ئەو پارسەنگەیە كە بەریەككەوتن كەم دەكاتەوە، ماندوێتی و گەڕانەوە بۆماڵ بۆ حەوانەوە، نەبوونی كات، سەرقاڵی هۆكارن بۆ كەمتر ڕوودانی تووندووتیژی. چونكە تۆ بەجەستە لەماڵ نەبیت تووندووتیژیش ڕوونادات یاخوود كەمترە.
لەكۆمەڵگای ئێمەدا ماڵ شوێنی ژنە نەك پیاو، بۆیە كە پیاو لەماڵەوە دەبێت هەست بەكەمی دەكات یاخوود بە ماڵی خۆی نازانێت و خۆشەویستی دەروونی نیە بۆ ماڵەكەی، بۆیە خۆی وەك زیندانی ئەبینێت. هیچ كەس پێی خۆش نیە لە زینداندا بژی، بۆیە لەزیندانەكەی ماڵەوە پیاو دەبێت بە زیندانەوان و ئەكەوێتە گیانی ئەو زیندانانەی كەلەبەر دەستیان.
لێرە لە ئەوروپا پەیوەندی پیاو بە ماڵەوە تاڕادەیەكی زۆر جیاوازە لەو جۆرەی كۆمەڵگا شەرقیەكان بەچەند هۆكارێك، یەكەم لێرە لەلایەن حكومەتەوە خانوو دەدرێت بەهەر كەسێك كە تەمەنی هەژدە ساڵ بەرەو ژوور بێت چ كچ چ كوڕ ئەمە وادەكات كە كوڕو كچەكە شوێنی ژیانەكەی خۆی خۆشبوێت و هەموو هەوڵێك دەدات كەلە دەستی نەچێت، ئیش دەكات بۆ ئەوەی كرێ بدات بۆئەوەی كەلوپەلی ناوماڵی بەدڵی خۆی بكڕێ و..تد ئەمە ئەو پەیوەندیە دروست دەكات كە لە وڵاتی ئێمەدا نیە. لای ئێمە كوڕی تەنیا ناتوانێ خانوو بگرێت بەكرێ، مەجبوورە ژن بهێنێت بۆئەوەی ئەو كارە بكات كەواتە ژن وەسیلەیەكە بۆ گەیشتن بە هەندێ ئازادی لەوانەش خانوو.
- سەردەمی دوای كۆڕۆنا تا چەند پێشبینی ئەوە دەكرێت كە سەردەمێك بێت دوور بێت لە توندوتیژی؟
*تووندووتیژی بە تەواوبوونی سەردەمی كۆڕۆنا كۆتایی نایەت، بەڵكو وەكو جاران دەبێت كاربكەین بۆ نەهێشتن یان ڕێگرتن لەڕوودانی تووندووتیژی.
من لە شوێنێك كار دەكەم ئێستا كە شوێنی پاراستنی ژنانە لە تونووتیژی و لەكاتی دەركەوتنی كۆڕۆنا ئەوە لەلامان ڕۆشن بوو كە وەك زۆرێك لە شوێنەكانی تری كۆمەڵگا داناخرێت، چونكە تووندووتیژی و هەڕەشە ناچێتە كەرەنتینەوە، بەڵكو بەردەوام دەبێت بۆیە ئێمەش ئەبێت ئامادەو بەردەوام بین.
- تۆ پێتوایە لەماڵەوەبوون و كەرەنتینە راستی مرۆڤەكانی بۆ ژیانی كۆمەڵایەتی و خێزانی دەرخستبێت؟
*بێگوومان بۆ ئەوانەی كە دەمامكیان هەبووە ڕاستیان دەردەكەوێت، بەڵام ئەوەشمان بیر نەچێت كە پیاوانێكی زۆر بەخۆیاندا دەچنەوە كاتێك بە واقعی ئەبینن ژن و هاوسەرەكانیان چەند ماندوو دەبن بەكارێكەوە كە لە هیچ شوێنێكەوە دیار نیەو حساب ناكرێت. زۆرێك لە پیاوانیش ئەم ماوەیە كاری ناوماڵ و لەهەمووی گرنگتر نزیكبوونەوەیان لە مناڵ و بەشداربوونیانە لە وردەكاری ژیانیاندا، لە چالاكی و جمووجۆڵی ڕۆژانەی مناڵیان بە مانایەكی تر وردە ئاڵوگۆڕێكی باشیشی پێوەبوو.
