دەوڵەتی کوردی لە دووربینی سیناتۆرەکانی ئەمەریکادا
نوسینی: ماجید خەلیل:
تویتەکەی مارکۆ ڕۆبیۆ، هەوەڵ دەربڕینی سیناتۆرە ئەمەریکییەکان نییە بۆ ووژاندنی پرسی دەوڵەتی کوردی، بەڵام تاوەکو ئێستە وەکو پرۆژەیەک لە ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمەریکادا گەڵاڵەی گەمەیەکی لەو شێوەیە نەخراوەتەڕوو، تاوەکو ئێستا هیچ سیناتۆرێک لەنێو پارتەکەیدا پەیامێکی بەپرۆپۆزەڵ نەستووەتەڕوو کە پەیوەستبێ بە پرسی چارەنوسسازی کوردەوە. بەدرێژەی سەدساڵ بندەستی کورد لە عێراقدا، بۆچوونی لەوجۆرەی مارکۆ فرە بیستراون، بەڵام نەخشەڕێگایەکی جدی و بەرچاوڕوون نەبیستراوە. خودی مارکۆ بۆ پرسی فەڵەستین، ئێران، کوبا پرۆژەی هەبووەو پەرلەمانی ئەمەریکایش بڕیاری ئەرێنیان لەسەرداوە. بۆنموونە نابراو ماڵباتەکەی کوبین و زمانی ئیسپانی و ئینگلیزی باش دەزانێ، لەسەردەمی ئۆبامادا پرۆژەی دایە ئەنجومەن و باشترین یاسا لەبەرژەوەندی کوبا خرایە بەردەستی وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا،بڕیارەکەیش پێداچونەوەبوو بەسیاسەتی ئەمریکا لەهەمبەر کوبا. هەروەها (کریس مۆرفی) کە ئێستا سیناتۆرێکی دیکەی ئەمەریکییە و سەر بە دیموکراتەکانی ئەمەریکایەو نەیاری کوشتنی جەنەڕاڵ قاسم سولەیمانی بوو، ئەو وتی ناوچەکە ئاڵۆزدەبێت، وەکو وایە ئێران وەزیری بەرگری ئەمەریکای کوشتبێ. نابراو لەبەرامبەر کوردەکان لێدوانی زۆرەو پشتیوانی دەوڵەتی کوردییە. بەڵام چی لە کۆمارییەکان و چ لە دیموکراتەکان هیچ پرۆژەیەک بۆ بەرچاوڕوونی دەوڵەتی کوردی نییە. ئەلیزابێس وارن کە خانمێکی سیناتۆرەو تەمەنی حەفتا ساڵە ئەو لە ئێستادا ئەندامی ئەنجومەنی پیرانەو سەر بەدیموکراتەکانە، ناوبراو لەهەمبەر رەوشی دژواری ناوچەکە هۆشداریی داوەتە ترامپ، بۆخۆی یاساییەو پێی وایە گرفتەکانی رۆژهەڵاتی ناوین و مافی کەمینەکان، گرفتی یاسایی و ئابورین، لە چەندین توێژینەوەیدا بێ پێچ پەنا نموونەی کوردی هیناوەتەوە کە بەیاسا دەکرێ دۆخەکەیان چارەبکرێ. نابراویش تا لە ئەنجومەندابوو، ئێستایش بە کردارەکی هەنگاوێکی نەناوە، لەکاتێکدا رۆڵێکی گرنگی لە رێکەوتنە ئەتۆمییەکەی ئێراندا لەگەڵ ئەمەریکا هەبوو. بەڵام پرسی کورد تاوەکو ئێستە نەبووەتە بابەتی پاکێج و پرۆژەو پرۆپۆزەڵ و نوسراو. تەنانەت هیچ لایەنێکی یاسایی لە ئەنجومەنی ئەمەریکیدا سەبارەت بەکورد بونی نییەو تەنها دۆسیەیەک هەیە کە دەکرێتەبڕیارو رەوانەی حکومەت دەکرێ، ئەویش دۆسیەی عێراقە. هەربۆیە هەموو ئەو سیناتۆرانەی پشتیوانی پرسی ئیسرائیلن، هیچکامیان نین کە پرۆژەی تۆکمەیان نەخستبێتەروو، بەدەگمەن سیناتۆرێکی ئەمەریکی هەیە لەلیژنەکانی ئەنجومەندا کە پرسەکانی ئیسرائیلیان نەکردبێتە پرۆژە، بەڵام ئەم بوارە بۆ کورد بڤەن.
پاش ئەوەی یەک شەمەی رابردوو، لە کۆبوونەوەی نائاسایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا، بە کۆی دەنگی نوێنەرانی سەربەڕەوتە سیاسییەکانی شیعە، بڕیاردرا تەواوی هێزە دەرەکییەکان عێراق جێبهێڵن. هاوکات هەموو ئەو ڕێکەوتنانەی لەگەڵ هاوپەیمانان کرابوو، بڕیاری هەڵوەشانەوەیان درا. لەم کۆبوونەوەیەدا پێکهاتەی کوردو عەرەبی سوننە بەشدار نەبوون. لەراستیدا سەرۆکی پەرلەمان (موحەمەد حەلبوسی) پێداگریی زۆریکرد تاوەکو بڕیارەکە تێنەپەڕێنرێ، ئەو وەک سیاسییەکی بەئەزموون، پێشهاتی ترسناکی تیرۆرو دابەشبوونی عێراقی پێشچاوخست، وەلێ دروشمە پڕ هەیەجان و پەرۆشەکانی تۆڵەکردنەوەو هاواری بڵندی پەرلەمانتارانی داکۆکیکار لە سەندنەوەی خوێنی سولەیمانی و مەهدی موهەندیس و کوژراوانی حەشد لە چەندڕۆژی رابردوودا، بواری مشتومڕو دیالۆگی لەنێوپەرلەماندا نەهێشتەوە. لەکاردانەوەی بڕیارێکی لەوجۆرەدا، راستەوخۆ پرسی یەکپارچەیی عێراق و ئاسۆی تاریکی ئایندەی عێراق بوویە پرسێکی زاڵ. ئەم پرسە هەوەڵجار دەزگاکانی توێژینەوەو نوسەران و بەشێ لەسیاسییە بەرچاوەکانی پەیوەست بە پرسی عێراقی وروژاند.
دیارترینی ئەوکاردانەوانە، زیندوکردنەوەی پرسی سەربەخۆیی کوردستان بوو.
لەراستیدا مارکۆ رۆبیۆ، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا، کە سیناتۆری کۆمارییەکانەو لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ۲۰۱٦ی ئەمەریکادا، یەکێکبوو لە کاندیدی کۆماریخوازەکان بۆ سەرۆکایەتی ئەمەریکا. بەڕاشکاوی رایگەیاند کە ئیتر کاتی راگەیاندنی دەوڵەتی کوردییە. ئەو ئێستا تەمەنی چلونۆ ساڵەو لە ۲۰۱۱ وە ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکایە. ئەوان لە ماڵباتێکی کوبییەوە هاتوون و بۆخۆی لە میامی فلۆریدا لەدایک بووە. یەکێک بووە لە پارێزەرە بزێو و بەباوەڕەکانی نێوکایەی سیاسەت و هەر بەلاوی بووەتە ژمارەیەکی دیاری ناو سیاسەتی کۆمارییەکانی ئەمەریکا. ناوبراو زۆر بەوردی ئاگاداری مافی کەمینەو جوڵانەوە جوداخوازەکانی دنیایەو لە چەند توێژینەوەیەکیدا جوداخوازەکانی ئەمریکای لاتینی بەراورد بە گرفتی ئیتنی و ئاینی رۆژهەڵاتی ناوین کردووە.
ساڵی ۲۰۰۳ لە نیۆرک تایمزدا ستونێکی نوسی، لەوێدا پێشنیاری دابڕینی کوردستانی کردبوو، ئەو پێیوابوو پێکهاتەی نەتەوەیی کورد جیاوازە لە عێراق و تایبەتمەندی کۆمەڵایەتی وفەرهەنگی و بیرکردنەوەی کوردیش ناتوانرێ والێبکرێ کە درێژەبە عێرقیبونیان بدرێ. مارکۆ پێی وابوو کوردستان بۆنی ئیسرائیل دەدا، لەسۆنگەی بیروئەندێشەو نامۆییان لە مێژووی دەوڵەتە عەرەبییەکانەوە. بۆیە بەردەوام دژی ئێران و رەوتە فەندەمێنتاڵەکان بووە. ئەو یەکێک بوو لەدیارتریین ئەو کەسانەی کەرەخنەی لە ئۆباما دەگرت و بەڕاشکاوی دژی رێکەوتنە ئەتۆمییەکەی واشنتۆن و تاران بوو. هاوکات لەوەختی گشتپرسییەکەی ۲۰۱۷ دا یەکێک بوو لەو سیناتۆرانەی پشتیوانی پرسی کوردبوو. لەپاش بڕیارەکانی پەرلەمانی عێراقیش، دڕدۆنگی خۆی لە ئێران ناشارێتەوەو پێی وایە ئەم هەنگاوە هێمایە بۆ سەرکەوتنی ئێران. هاوکات داوادەکات رێگە بە کورد بدرێت سەربەخۆیی رابگەیەنن، داوایش دەکات لەبری بەغداد مامەڵە لەگەڵ هەرێمی کوردستان و هەولێر بکرێت. لەسۆنگەی گەلێ لە سیاسی و سیناتۆرو کاربەدەستانی ئەمریکاوە بۆچونێکی وا پشتیوانی دەکرێت. بەپێچەوانەشەوە واقیعی ناوچەکەو بوونی کورد وەک پێکهاتەیەکی نەتەوەیی ناخوێنێتەوە. بۆیە ناکرێت روانگەو هەست و هێمای دەوڵەتی کوردی،لە چوارچێوەی پۆستێکی تویتیدا بکرێتە بنەمای سیاسیەتی کوردو بەلێکدانەوەی دۆخەکە هێزە سیاسیەکانی کورد، ئەزموونی تاڵ و هەژیوی وەک گشتپرسی کوردستان دوبارەکەنەوە کە جگە لەوەی هیچ پشتیوانێک بۆ کورد جۆرنەبوو، بەڵکو وەخت بوو دەستمان لە بنی هەمبانەکەوە دەربچێت. پرۆسەی دروستبوونی دەوڵەتی کوردی، لەپڕێکدا پەیجور ناکرێ. پرۆژەی دەوڵەت بەشێکە ئەجێندای نونەتەوەیی و هەرێمی، نوسینی تۆڕی کۆمەڵایەتی و باوەڕی خەیاپڵاوانەی خانەنشینە سیاسییەکانی ئەمەریکاو ئەوروپا نییە. پرۆژەکە ژەنگو ژەهری سەدساڵ تەعریب و تیرۆرو تێڕامانی ئایدیۆلۆژی و نالەباریی جیۆپۆلەتیکی بەسەرەوەیە، بەپلان و پشتیوانی جدی و پرۆژەی یاسایی و بڕیاریی مێژوویی چارەدەکرێ، نەک لە دووربینی سیناتۆرەکانی ئەمەریکاوە دیسانەوە سەرابی دەوڵەتی کوردیمان لێبکەنە واقیع و ئەزموونەکەمان بهاوینە ناویەوە. بۆیە سەرهەڵدانەوەی بابەتی دەوڵەتی کوردی،لەگەڵ ئەوەی پێناوی راستەقینەی پارتەنیشتیمانپەروەرەکانی کوردو خەونی هەموو مرۆڤێکی ئازدیخوازە، بەڵام ئەزموونی شکست و هەرەس و بێبەڵێنییەکانی رابردوو، دەبێت هێند نرخیان هەبێت ببنەریڤیۆنیزمێک لە سیاسەتی هەوڵ و خەباتی دەوڵەتداریی داهاتووی کوردستاندا و نابێت چارەنوسی نەتەوەیەک پەیوەندیداربێت بە موزایەدەو قومارو قەیرانی مانەوەی کەسانێک لەپۆست و پلەی سیاسیی و ئابووریدا.