ڤاڵسی ماڵئاوایی ميلان كۆندێرا

ڕەخنەی چاودێر 13/03/2019

ڤاڵسی ماڵئاوایی


شوان ئه‌حمه‌د


ژیانی ناو سستمە تۆتالیتاریەكان، ڕێك‌و ڕاست بە دۆزەخ دەچێت. ئەگەرچی توانای زۆری ئەو ڕژێمانە بۆئەوە بەخەرج دەدرێت، تابەخەڵكو بەجیهانی دەرەوە بڵێن:

(بەهەشت لێرەیە)، بەڵام هەرزوو ئەو دروشم‌و ئەو لاف‌و گەزافە درۆزنانە ئاشكرادەبن ‌و حەقیقەت خۆی بەیان دەكات.
ڕەنگە لەدەرەوە زۆر باس لەو دۆزەخانە بكرێت‌و ماجەرا سەیرو سەمەرەكانی لەڕێی كتێب‌ و میدیاكانەوە نیشان بدرێت، بەڵام هەرگیز كەس ناتوانێت وەك ئەوانە باس لەجەوهەری ئەو واقیعە تاڵە بكات‌و بەسەرهاتی ئەو ژینگانە وەكی خۆی‌و بێ‌ ڕتوش بگێڕێتەوە، كەخۆیان تێیدا ژیاون‌و بەئاگرەكەی داخكراون.
لەدوای دووەم جەنگی جیهانی‌و دوای ئەوەی گەلانی دنیا، دوو بەڵای گەورەی وەك نازیزم‌ و فاشیزمیان لەكۆڵ بوەوە، بەشێكی ئەوروپا كەوتە بندەستی شۆرەوی‌ و سەروەختێكیش (ستالین) دەستی بەكرملین گەیشت، تەوقێكی ئاسنینی كردە گەردنی گەلانی ئەوروپای خۆرهەڵات.
لێرەوە چەندین نووسەر و ئەدیب‌ و هونەرمەند و ئەكتیڤستی سیاسی، دەكەونە بەرخودو شكاندنی ئەو بێدەنگییەی، سانسۆر و دەزگا نهێنیەكانی (هۆنیكەر‌و چاوچیسكۆ) ‌و دەسەڵاتدارە دیسپۆتیزمەكانی دیكە دروستیان كردبوو.
لەم سەروبەندەدا ئێمە بەدەنگی ناڕازی (ئەلیكسەندەر سۆلژێنستن‌و ئەندرێ‌ تاركۆفسكی‌و بۆریس باسترناک و ڤاسلاڤ هاڤڵ‌و جۆزیف برۆدسكی‌و میلان كۆندێرا)، ئاشنا دەبین.
ڕۆمانی(ڤاڵسی ماڵئاوایی)، یەكێك لەو دەنگە ناڕازیانەی وڵاتی چیكۆسلۆڤاكیای جاران (میلان كۆندێرا) ساڵی 1٩72 نوسیویەتی کە خاوەنی چەندین ڕۆمانی دیکەیە، وەك: (ژیان لەشوێنێكی ترە، پێكەنین‌و بیرچونەوە، جەهل‌و شوناس و سوکەڵەیی لەتاقەت بەدەری بوون و.... هتد).
ئەگەر لەو ڕۆمانانەدا باسی دەورانی (ستالین) ‌و بەهاری پراگ ‌و داگیركردنی چیكۆسلۆڤاكیای كردبێت لەلایەن یەكیەتی سۆڤیەتی جارانەوە، ئەوا لەم ڕۆمانەیدا (ڤاڵسی ماڵئاوایی)، باس لەسستمێكی سیاسی دیاریكراو ناكات، ئەوەندەی دەست لەسەر تراژیدیا ئینسانیەكان دادەنێت.
ئەم ڕۆمانە بەچێژترین و سەرنج ڕاكێشترین كارە ئەدەبیەكانی (كۆندێرا) دادەنرێت، چونكە ئەو توانیویەتی بەشێوەیەكی سوك ‌و ئاسان، بەزمانێكی سادە و بێ گرێ، باس لەبابەتە هەرەگرنگەكان بكات.
ئەم ڕۆمانە پێمان دەڵێت سستمی تۆتالیتار و مەرگ دۆست ‌و داخراو، بەردەوام مرۆڤی دەرون نەخۆش‌ و شەڕانگێز و ترسناك بەرهەم دێنێت.