دەقی دیبەیتە مێژوییەکەی مەلا بەختیار و ئالان تۆرێن

ڕاپۆرت 28/02/2019



مەلا بەختیار، سیاسەتمەدارو رۆشنگەر، لەگەڵ ئالان تۆرێن، بیرمەندی جیهانی‌و سۆسۆلۆگی گەورەی فەرەنسی، رۆژی (25/2/2019) لەپاریسی فەرەنسا‌و لەدیبەتێكی كراوەدا، كە دكتۆر عادل باخەوان، سۆسۆلۆگ‌و مامۆستای زانكۆ بەڕێوەیدەبرد، گفتوگۆیەكی كراوەیان لەسەر پرسە هەستیارەكان، روداوەكان‌و دیاردە تازەكان ئەنجامدا.
دكتۆر عادل باخەوان، لەچوارچێوەیەكی فەلسەفیدا، پێنج تەوەری وەك بابەتی سەرەكی بۆ دیبەیتەكەی مەلا بەختیار و ئالان تۆرێن، بەئامانجی شرۆڤەكردن‌و گفتوگۆكردن بەمشێوەیە دیاریكرد:
 ئایا ئێوە وەك كاراكتەری رۆژهەڵاتی و رۆژئاوایی، دنیا چۆن دەبینن؟ ئایا پۆپۆلیزم چۆن دەبینن؟ گرفت‌و كێشەكانی بەدوای خۆیاندا دەیهێنن چین؟ چۆن داهاتووی گلۆبالیزاسیۆن (جیهانگیری) دەبینن؟ ئایا ئێمە لەقۆناغی گەڕانەوەی دەوڵەتداین، یان نا؟
چۆن تیرۆریزم لەچەپی رادیكاڵەوە  پەڕییەوە بۆ بزوتنەوە ئیسلامیستەكان؟ چ داهاتوویەك بۆ تیرۆریزم هەیە؟ كە ئیسلام بەمەرجەعی خۆی دەزانێت. داهاتوی دیموكراسی لەجیهاندا چۆن دەخوێننەوە؟ بەتایبەتی ئایا ئیستسنایەكی ئیسلامی هەیە لەناو دیموكراسیدا، واتە ئیسلامی ناتوانێ‌ دیموكراسی بێ‌؟
نەتەوە بێ‌ دەوڵەكان، چ پێشینەیەكیان دەبێ‌ هەبێ‌؟ ئایا دەبێ‌ چ ململانێیەك كاری لەپێشینەیان بێ‌؟ دیموكراتیزەكردنی سەنتەرەكان وەكو پایتەختەكانی بەغدادو مەدرید و لەندەن، یاخود سەربەخۆیی خۆیان؟ چ پەیوەندییەك هەیە؟
هەریەك لە مەلا بەختیارو ئالان تۆرێن، شرۆڤەو تێڕوانینەكانی خۆیان لەبارەی هەریەك لەتەوەرەكانەوە، بەمشێوەیە خستەڕوو.

ئالان تۆرێن:
 رەنگە بەشێوەیەكی چاوەڕواننەكراو  دەست بەقسەكردنەكانم بكەنم. بۆیە پێمخۆشە باسی ئەو گۆڕانكارییە گەورانە بكەم، لەسەر ئاستی جیهان، رووی كردۆتە كۆمەڵەكان.. كۆمەڵی نوێ‌ لەسەر ئاستی جیهاندا كە قسەی لەسەر دەكەین، حەزدەكەم بڵێم: ئێمە بە بەردەوامی لەسەر ئاستی جیهان قسە دەكەین. سێ‌ ئاستی سەرەكی هەیە كە دەستنیشانی ئەم كۆمەڵە دەكات.
حاڵەتی یەكەم ئەوەیە كە ئێمە كۆتایمان بەكۆمەڵگەیەك هێنا،  كە لەقۆناغێك لەقۆناغەكانا پێماندەوت: كۆمەڵی پیشەسازی، یاخود كۆمەڵی بەرهەمهێنەری پیشەسازی، ئەم تایپە لەكۆمەڵ كۆتایپێهاتووە. 
لەحاڵەتی یەكەمدا، ئێمە لەكۆمەڵی بەرهەمهێنەرەوە (كۆمەڵی پیشەسازییەوە) بەرەو كۆمەڵی كۆمۆنیكەیشن، پەڕینەوە.  لەناو كۆمۆنیكەیشنیشدا دوو ئاست هەیە، ئەویش كۆمەڵی كۆمۆنیكەیشن لەئاستێكداو كۆمەڵی زانیاریش لەئاستێكی تردا.. چونكە هەموو شتێك بووە بەزانیاریی‌و كۆمۆنیكەیشن. دەمەوێ‌ بڵێم: لەلایەكەوە روانینێكی جیا هەیە، كە لەڕووی زانیارییەوە، هەیمەنەی بەسەردا كراوە. كە پێیدەوترێت (تیۆری زانیاری).
ئەو دنیایەش كۆتایی پێهات، كە هەموو شتێكمان لەڕوانگەی پیشەسازییەوە دەبینی، ستراكتۆری پیشەسازیی‌و ژێرخانی پیشەسازیی. بەڵام لەمەودوا لەڕوانگەی پارادیگمی زانیارییەوە، هەموو دنیا دەبینی.
بەزمانێكی تر دەتوانین بڵێین هەموو ئەم شتانە بریتییە لەسیستەمێك كە لەدەرەوەی مرۆڤەكان‌و بەشێوەیەكی سەربەخۆ كاردەكەن. سیستەمەكە لەشوێنێكدایە، كە كۆمەڵێ‌ بنەماو پرەنسیپی هەیە، كە دەیجوڵێنێت. نەخشەی بۆ دادەنێت، سنوری جوڵانەوەی بۆ دەكێشێت، كە مەرج نییە سنورو جوڵانەوەو نەخشەی مرۆڤەكان خۆیان بن. لێرەوە جیهان خۆی دەشكێنێت، خۆی دابەشدەكات بەسەر دوو لادا، دوو بەرەدا. جیهانێكمان هەیە، كە دەبێ‌ بەجیهانێكی ئۆتۆماتیكی، وەكو رۆبۆت‌و هەموو شتێك بەشێوەی میكانیكی دەجوڵێتەوە، ئەمەش رەنگە ببێتە هۆی ئەوەی كە هەزاران هەزار هەلی كار، بسڕێتەوە. هەروەكو چۆن سەردەمی پیشەسازی هات‌و هەزاران كاری سڕییەوە، كە لەوەو پێش هەبوون.
ئاستی دووەمیش، بریتییە لەكۆمۆنیكەیشن (پەیوەندیكردن)، كە ئەمەش بریتییە لە:
دەستكاریكردن‌و داڕشتنەوەی جموجۆڵ‌و جوڵانەوەی مرۆڤەكانە، بەپێی سیستەمی زانیاریی. ئەوەی بۆ یەكەمینجار لەمێژووی مرۆڤایەتیدا روودەدات، ئەوەیە كە پێش ئەم رووداوە، پێش ئەم دیاردەیە، پێش ئەم فینۆمێنە، هەمیشە دیاردەیەك هەبووە لەنێوان مرۆڤ‌و ئامێرەكاندا، بەڵام بۆ یەكەمینجار لەمێژووی مرۆڤایەتیدا، ئەم سەبجەكتە لەیەكتر جیادەبنەوە، لەلایەک جیهانی ئامێرەكانمان هەیە، لەلایەكی تریشەوە، جیهانی مرۆڤەكان هەیە. بۆیە ئیتر ئەم پەیوەندییە، پەیوەندی نێوان مرۆڤ‌و ئامێرەكان نییە، بەڵكو مرۆڤ خۆی لەگەڵ خۆیدا پەیوەندی هەیە‌و لەلایەكی تریشەوە، ئامێرەكان دێن‌و دەستكاریی پەیوەندییەكانی مرۆڤ دەكەن.
بەزمانێكی تر قسە دەكەم، كە زمانی من ‌و سۆسۆلۆژیا نییە، بەڵكو زمانی ئەو زانایانەیە كە توێژینەوە لەسەر مێشك‌و دەماغ دەكەن.. ئەویش ئەوەیە: كتێبێكی زۆر بەناوبانگ هەیە، كە دە بۆ پانزە ساڵ لەمەوپێش بڵاوبۆتەوە، كە نوسەرەكەی پرتوگالییە‌و لەلۆسئەنجلس نوسیوێتی‌و هاوڕێی من‌و خوێندكارەكەشمە، كتێبەکە ناوی (هەڵەی دیكارت)ە، كە بەزمانێكی سادە دەیەوێت ئەمە بڵێت:
هەموو فكری مۆدێرنە، لەسەدەی حەڤدەهەمەوە لەلایەن ئەقڵانییەتەوە (ئەقڵگەرایی)ەوە، هەژموونی بەسەردا كراوە. هەموو ئەوەی كە ویستمان سەرخستنی ئەقڵ بوو بەسەر رۆحدا، بەسەر هەستدا، بەسەر سۆزدا، بەسەر هەڵچووندا. لەدەرەنجامی ئەو شۆڕشە گەورەیەی، كە بەناوی ئەقڵەوەو لەسەدەی حەڤەدەهەمدا كردمان، ئێستاش كە خەریكە پێنج سەدە دەخایەنێت، یەكێك لەدەرئەنجامەكان بریتی بوو لەهەژموونی پیاو، بەسەر كۆمەڵەكانداو وامان پیشاندا، كە پیاو ئاقڵتر، بەهێزتر، ئەقڵانیترەو پیاو بەشێوەیەكی ماتماتیكی دەتوانێت هەموو كارەكان بكات! تا وایلهێات ژن، لەپێنج سەدەی رابردوودا، بەپلەی دوو و سێ‌ مامەڵەی لەگەڵدا بكەین.
ئەقڵی  پیاو (مرۆڤ)، بەپێچەوانەوەی دیكارتەوە كە دەڵێت: جیایە لەهەست‌و سۆز! ئەو زانایانە سەلماندیان كە ئەقڵی مرۆڤ نەك جیا نییە لەهەست‌و سۆز، بەڵكو بەپێچەوانەوە لەژێر كارایی هەست‌و سۆزیشدایە. بۆیە ئەوانەی دەیانویست لەسەردەمی پیشەسازیگەرایدا، ئەم جیاوازییە تۆخ بكەنەوە، بەو واتایەی كە ئەقڵ سەربەخۆیە لەهەست‌و سۆز، تەنانەت تا ئاستێكیش دەیتوانی بەڵگە بۆ ئەم ئەرگیۆمێنتە (تێزە) بهێننەوە. بەڵام لەسەردەمی نوێدا، كە سەردەمی كۆمۆنیكەیشن‌و زانیارییە، بەهیچ شێوەیەك، هیچ زانایەك ناتوانێ‌ ئەم جیاوازییە بخانە نێوان ئەقڵ‌و سۆزەوە. بۆیە بەڕاشكاوی دەمەوێ‌ ئەوە بڵێم، كە بەڕاستی زۆر زۆر بەلامەوە گرنگە، چونكە ئەوە شەرحی ئەوە دەكات كە لەدنیادا روودەدات، ئەویش ئەوەیە: مۆدێرنەتەی یەكەم، كە لەسەدەی شانزەو حەڤدەهەمەوە دەستمانپێكردو تیایدا ژیان، لەسەر ئەمە بونیاد نراوە. ئەوانیش:
پەیوەندی مرۆڤ لەگەڵ سروشتدا.. هەموو ئەوەی كردمان، كاركردن بوو لەسەر پەیوەندی مرۆڤ بەسروشتەوە، كە مرۆڤ چۆن بتوانێت كۆنتڕۆڵی سروشت بكات‌و بەكاریبهَنێت‌و دایببڕێت لەهەموو هەستەكان. لێرەوە مۆدێلی هەژمونكاری مرۆڤایەتی بوو، بەمۆدیلی ئەقڵگەرایی‌و ئەقڵانییەت. ئەمەش لەداهێنان‌و دروستكردنی پارەوە، هەتا ئەم ئەمڕۆی نزیكی ئێمە، مۆدێرنەتە بەمشێوەیە كاری كردووە. بەڵام لە ئەمڕۆوە شتەكان دەگۆڕێت‌و گۆڕانیان بەسەردا دێت..!

مەلا بەختیار:
سوپاس كە خوێندنەوەكانی تێڕوانینی تازەی تێدابوو. لێرەوە دەمەوێ‌ بڵێم: لەم مانگە پێنج كۆڕم بۆ پێنج رێكخراو هەبووە، كە كۆی قسەكانم لەو كۆڕانەدا لەسەر ئەوەبوو، كە سەردەمی ئێستا، تەواو جیاوازە لەسەردەمەكانی پێش خۆی‌و رابردوو. قسەكانم بەچڕی لەسەر ئەو خاڵە بوو، كە كۆمەڵەكانی جیهان، سیستەمەكانی جیهان، مرۆڤەكانی جیهان وەكو رابردوو نەماون..!

ئالان تۆرێن:
بەدڵنییاییەوە، ئەوە راستە.. وایە.

مەلا بەختیار:
سەرەنجامی قسەكانیشم ڕەخنەم لەوە دەگرت، كە هەم حكومەتی كوردستان‌و رۆژهەڵات، هەم حزبە سیاسەكان، بە یەكێتییەكەی ئێمەشەوە، جارێ‌ لێكۆڵینەوەو توێژینەوەیەكی ستراتیجی زانستی هەمەلایەنەیان بۆ ئەم دیاردە جیهانیی، كۆمەڵایەتی، نەتەوەیی‌و حوكمڕانییە نییە..!

ئالان تۆرێن:
راستە، هەموویان وان، بەداخەوە..! تەنانەت رۆژئاواییەكانیش وان.. بەداخەوە.

مەلا بەختیار:
هەر لەو كۆڕانەدا، ئاماژەشم بەوە كردووە، كە لەرۆژئاوا ورد نەبوونەوە لەدیاردە تازەكانی جیهان، ئێستا پۆپۆلیزم‌و راسیزم، خەریكە پێكەوە هاوسەرگیری دەكەن! یان موتوربە دەبن بەیەكەوە. لەبەرامبەردا سۆسیال دیموكرات‌و موحافیزكارەكان، خەریكن بۆ دواوە دەڕۆن. بەرادەیەك لەچەندین وڵاتدا پۆپۆلیزم‌و راسیزم، لەگەشەكردندان.

ئالان تۆرێن:
بەڵی، بێگومان..

مەلا بەختیار:
ئێستا هەم گلۆبالیزاسیۆن هەیە، هەم گۆڕانكارییە گەورانەش. كە نە گلۆبالییەكان توانیویانە جیهانبینییەكی وردیان لەسەرئەو دیاردانە هەبێ‌، نە ئێمەی رۆژهەڵاتییەكانیش توانیومانە، لەدیاردەكان، لەگۆڕانكارییەكانی جیهان‌و لەكاریگەرییەكانی تەكنیك‌و كۆتایهاتنی قۆناغی مۆدێرنەتە، بەچەمكە كلاسیكییەكەی تێبگەین. یان دەمەوێ‌ بڵێم: ئێمە تێنەگەیشتووین لەدۆخەكە‌و هێشتا گلۆبالیش لێكدانەوەی زۆر هەڵدەگرێ‌.
ئەوەی تۆرێن خستییەڕوو و بۆخۆشم بەگشتی باوەڕم زۆرە بەو دیاردەو گۆڕانكارییانەی كە هەن، بۆیە پێموایە ئێمە لەكوردستان‌و حزبەكان لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، ئەگەر زوو فریای خۆمان نەكەوین بۆ ئەوەی لەم دیاردانە تێبگەین‌و بەرنامەی بۆ دابنێین. بەرنامەی گۆڕانكاری لەهەموو بوارەكاندا، بەتایبەتی لەبواری پەروەردەو سیستەمی حوكمڕانیدا، باوەڕموایە كە رووداوی زۆر خراپ‌و چاوەڕواننەكراو، لەرۆژهەڵاتدا، چاوەڕێمان دەكات..!  

ئالان تۆرێن:
دەمەوێ‌ دڵنیات بكەمەوە، كە هەموو وڵاتانی دنیا، هەموو شارستانییەتەكان، پێویستە لەم گۆڕانكارییە تێبگەن‌و خۆشیان رابهێنن لەگەڵیدا.

مەلا بەختیار:
جیاوازییەكەمان چییە؟ جیاوازییەكە ئەوەیە، كە ئێمەی رۆژهەڵاتی هێشتا لەچەمكەكانی پێش گلۆبالیزاسیۆن تێنەگەیشتووین، چ جای ئەم دیاردەو رووداوە نوێیانەشی بەسەردا هاتووە..!


ئالان تۆرێن:
پێمخۆشە، نمونەیەكت بدەمێ‌.. بۆ ئەوەی بزانین كە دنیا بەو شێوەیەش خراپ نییە كە تۆ باسی دەكەیتۆ دەمەوێ‌ دڵنیات بكەمەوە، كە ئەم گرفتە بەتەنها گرفتی رۆژهەڵات نییە، بەڵكو گرفتنی هەموو جیهانە، دەتوانم دیسانەوە نمونەی ژنت بۆ بهێنمەوە.. كە ئەوە بەتەنها لەرۆژهەڵاتدا نییە كە مامەڵە بەوشێوەی لەگەڵ ژندا كراوە، بەڵکو لەرۆژئاواشدا هەمان مامەڵەی لەگەڵدا كراوەو تەنها باشترین رێگەیەكیش بۆ دەرچوون لەم قەیرانەی كە باسمكرد، هیچ كەسێك نییە خودی ژن خۆی نەبێت‌و باوەڕموایە، داهاتووی مرۆڤایەتیش بریتییە لەژن.. هەروەكو ئەوەیە كە تۆش لەكۆنفرانسەكەتدا باستكرد..

مەلا بەختیار:
من هێشتا قسەكانم تەواو نەبوون، چونكە دەمەوێ‌ بڵێم: گەشەكردن لەئۆرۆپا، كە گەشەكردنێكی سروشتییە، هەتا دە بۆ پانزە ساڵیش لەمەوبەریش شۆڕشی تەكنەلۆجیا، مۆدێرنەتە، ئەقڵگەرایی، رۆشنگەری‌و رێنیسانس‌و هەموو ئەم وڵاتانە ئەو باكگراوندو ئەم گەشەكردنە سروشتیانەیان بەخۆیانەوە دیوە، بەڵام ئێستا توشی قەیران دەبنەوە بەدەست تەكنینك‌و شۆڕشی نوێی زانیارییەكانەوە! بەڵام ئێمە ئەو گەشەكردنانەمان نەدیووە، بۆیە قەیرانەكەمان زۆر قوڵترە لەرۆژئاوا.


ئالان تۆرێن:
بەڵی، بێگومان.. سەد لەسەد دڵنیام ئەمە وایە. بەڵام گرفتەكە لەوەدایە ئێوە پێنج سەدەتان لەدەست دەرچووە. بەڵام ئەمە مانای ئەوەنییە سەدەی شەشەم كە بەڕێوەیە، لەدەستتان دەردەچێت..

مەلا بەختیار:
منیش باسی ئەوەم كردووە كە رۆیشتووە‌و قسەش لەسەر ئەوە دەكەم كە ئێستا تێیكەوتووین، نەك باسی ئەوەی كە هێشتا نەهاتووە..!
ئێمە تایبەتمەندی خۆمان هەیە هەم لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست‌و هەم لەكوردستانیش، بۆیە ئەوەی ئێستا تێیكەوتووین، جیاوازە. چونكە ئێمە هێشتا قۆناغی سەلەفییەتمان تێنەپەڕاندووە‌و ئەمەش لەلای ئێمە تەواو نەبووە.

ئالان تۆرێن:
بەدڵنیاییەوە، ئەوە كارەساتە..!

مەلا بەختیار:
بەڵێ ئەوە كارەساتە، باش دەزانم. دەشمەوێ‌ بەدڵناییەوە ئەوەت پێبڵێم، كە لە وڵاتی ئێمە، ئێستاش هێزێكی فێندەمێنتالیزمی تازەی چەكداری پەیداببێ‌، دەتوانێ‌ وەكو داعش دەیان هەزار چەكدار كۆبكاتەوە‌و كارەساتی گەورەتر بخوڵقێنێ‌..!

ئالان تۆرێن:
بەڵێ‌ منیش هەمان بۆچوونم هەیە.. بەڵام باجارێ‌ لەو ئاستە بەرزەدا بمێنینەوەو وردە وردە دابەزینە خوارەوە. چونكە ئەوەی بەلای منەوەو لەئێستادا لەسەر ئاستی جیهان بۆ هەموو وڵاتێك گرنگە، ئەوەیە كە چۆن ئەم دووانە (ئەقڵ‌و سۆز) پێكەوە ئاشت بكەینەوە‌و نیوەی كتێبە تازەكەشم بۆ ئەمە تەرخان كردووە.
بەكورتی، من باوەڕموایە داهاتووی جیهان، تەنها و تەنها بریتیی لەو داهاتووەی كە كۆمەڵەكان دەتوانن، یان بتوانن ژنێك دروست بكەن، ژنێك بخوڵقێنن، كە: لەیەككاتدا هەم سۆز‌و هەست‌و خرۆشان بەرهەمبهێنێت‌و هەم خاوەنی ئەقڵ‌و ئەقڵانییەت‌و راسیۆنالیزمیش بێت. واتە هەموو ئەوانە پێكەوە كۆبكاتەوە.

مەلا بەختیار:
ئەگەر لەبیرت بێ‌، لەدانیشتنی رابردوودا باسمان لەوەكرد، كە لەئۆرۆپا بەهۆی تەكنەلۆجیاوە، سۆزیان كوشت! بەڵام لەڕۆژهەڵاتدا، هێشتا سۆز ماوە.

ئالان تۆرێن:
پێمخۆشە لێرەدا پرسیارێك لە تۆ بكەم كاك بەختیار، ئایا دەزانی چ وڵاتێك كەمترین بەشداری لەم بوارەدا كردووە؟! بێگومان وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكایە! هەرچەند ئەم هەموو زانایانەیان هەیە، بۆیە زۆر جێگەی پارادۆكساڵ‌و بەراوردكردنە، كە دواكەوتووترین وڵات لەم بوارەدا ئەمریكایە‌و بەپێچەوانەشەوە پێشكەوتووترین ناوچە، بەپێی ئە داتایانەی لەبەردەستماندایە، كە توانوێتی زۆرترین ژن بنێرنە زانكۆكان بۆ ئەوەی لەیەككاتدا لەبوارە زانستییەكاندا، لەبواری زانستی سروشتیدا بخوێنن، نەك لەبواری كۆمەڵناسی، دنیای عەرەب‌و ئیسلامییە..!
نامەوێ‌ بڵێم: دنیای عەرەب زۆر پێشكەوتووەو كەوتونەتە ناو مۆدێرنەتەوە، بەڵكو دەمەوێ‌ بڵێم ئەمە یەكێكە لەو هێمایانەی كە بەرەو داهاتوو دەمانبات‌و داهاتووش زۆر جیاواز دەبێت، لەرابردوو.
ئێوە بەشداری دەكەن لەوەی كە ژنی سوپەرمۆدێرن دروست بكەن. ئێوەش وەكو كورد كە ئەو هەموو ژنەتان بەچەكەوە ناردووەتە ناو ململانێكان، ئەوە بەشدارییەكە. 

مەلا بەختیار:
هیچ لارییەكم لەو بۆچوونە گشتیانە نییە، تەنانەت بەرامبەر بە سۆزو ئەقڵیش كە ئێستا وتتان، بەڵكو باوەڕموایە ئەو دیاردانەی باسكران‌و ئاماژەشم پێدا، یەكێك لەو گۆڕانكارییانە، یەكێك لەلایەنە پۆزەتیڤەكانی ئەوەدەبێ‌ كە مرۆڤەكان كاتیان دەبێ‌ بۆ سۆزو سۆزیش، جارێكی تر دیسانەوە تێكەڵ بەكۆمەڵە نوێیەكەی جیهان دەبێتەوە بەشێوەیەك لەشێوەكان. تەنانەت لەسەر ئاستی جیهانیش.
سەبارەت بەوڵاتانی ئیسلامی (حەزدەكەم ئەو ئامارە بزانم، كە ئاماژەت پێكرد)، بۆزانیاریش، لەسەر ئاستی عیراق، زانكۆكانی كوردستان زۆرترین رێژەی كچان‌و ژنان بوونیان هەیە (وەك مامۆستا و وەك خوێندكاریش).
هەروەها باوەڕموایە سەردەمی ئایدۆلۆجییەت‌و ئەوەی كە حوكمڕانی هەموو شتێك بكات، تەواو بووە. ئێستا زانست‌و زانیاریی ئیكۆنۆمی، گۆڕانكارییەكی ئێجگار فراوانتری كۆمەڵایەتی بەدیدەهێنێت‌و هەمو‌و بەربەستەكانی ئایدۆلۆجییەت‌و مەزهەبی، وردە وردە لاواز دەكات.  ئەمەش لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ئەگەرچی ماوەیەكی دەوێ‌، بەڵام هەر دێتەدی.

ئالان تۆرێن:
تێگەیشتم لەوەی جەنابت دەتوێ‌ بیڵێیت، بەڵام دەمەوێ‌ سەرنجێك یان ئیزافەیەك بكەم، ئەویش ئەوەیە: ئەم شۆڕشە لەڕۆژهەڵاتەوە دەستیپێكردووە، بەڵام وڵاتەكەی ئێوەنا، بەڵكو لەوڵاتێكەوە دەستیپێكردووە، كە پێیدەوترێت ئیسرائیل..!

مەلا بەختیار:
بەڵێ‌، دەزانم كە ئیسرائیل پێشكەوتوترین وڵاتی ناوچەكەیە، لەڕووی زانستەوە، لەڕووی تەكنیكەوە، لەڕووی پەروەردەوەو زانكۆی (ئۆرشەلیم)یش، یەكێكە لەزانكۆ پێشكەوتووەكانی دنیا.. بەڵام حەزدەكەم ئەو زانیارییەشت پێبدەم، كە ئێستا وڵاتێكی وەكو ئیمارات‌و قەتەر، لەگەشەكردن، زانست، زانیاریی، كۆمەڵێك تایبەتمەندیان هەیە، كە جیایان دەكاتەوە لەوڵاتە گەورەكانی عەرەب..

عادل باخەوان:
دەمەوێ‌ بگوازینەوە بۆ ئاستی دووەم، یان تەوەری دووەمی ئەم دیبەیتە، كە ئاستی گەڕانەوەی دەوڵەتە، لەناو گلۆبالیزاسیۆن، ئەگەرنا ئەم چیرۆكە لێرەدا كۆتایی پێنایەت...

ئالان تۆرێن:
دەمەوێ‌ بۆچونێكت لەسەر گلۆبالیزاسیۆن بدەمێ‌.. ئەویش سەركەوتنی گلۆبالیزاسیۆنە، كە خۆی تەرجەمە دەكات بەشێوەیەكی گشتی. چونكە سەركەوتنی گلۆبالیزاسیۆن، پەیوەندی بەكۆمەڵی سەبجەكتەوە هەیە، یەكێك لەوانە دەوڵەتی نەتەوەیە. كە ئەویش بەرهەمی شكستی دەوڵەتی نەتەوەیە، بەرهەمی شكستی كارو كۆمپانیاو ژێرخانی ئابورییە، بەرهەمی شكستی ئایینە، بەوشێوە ترادسیۆنانەی بینیومانە.. كە هەموو ئەو شكستانە پێكەوە وایكردووە، گلۆبالیزاسیۆن دروست ببێت..

عادل باخەوان:
ئایا دڵنیایت، كە گلۆبالیزاسیۆن بەرهەمی شكستی دەوڵەتی نەتەوەو نەتەوەی دەوڵەتە، چونكە ئێستا بەشێوەیەكی زۆر بەهێزو لەهەموو جیهاندا، خەریكە دەگەڕێتەوە..

ئالان تۆرێن:
ئێستا بەم ڕێگەیە بۆت باستدەكەم.. من مناڵی وڵاتێكم، كە هەمیشە وتراوە، زیاتر دەوڵەتە وەک لەكۆمەڵ.. ژاپۆن‌و ئەڵمانیاش دەتوانین بەهەمانشێوە ناوبەرین.. چەندین وڵاتی تریش هەن، كە زیاتر كۆمەڵ بن لەوەی دەوڵەتبن. بۆ نمونە بەریتانیاو ئەمریكا..
چین-یش دەتوانین بڵێین: هەمیشە بەوە بەناوبانگە، ئیمپراتۆریەتی ناوەندە. دەزگای فەرمی بریتییە لەئیمپراتۆر، كە دەوڵەت بووە. واتە زیاتر دەوڵەتە وەك كۆمەڵ..


عادل باخەوان:
ئەمە چی پەیوەندییەكی بە گلۆبالیزاسیۆنەوە، هەیە؟

ئالان تۆرێن:
لەئۆرۆپا، دەوڵەت تاكە هۆكارێك بووە، بۆئەوەی گەشەپێدان‌و پێشكەوتن لەئاستی كۆمەڵایەتی رووبدات. كەپیتاڵیزم‌و سەرمایەداری، پێشكەوتنی كۆمەڵایەتی دروستنەكردووە، بەڵكو ئەوە دەوڵەتە كە دروستیكردووە، چونكە دەوڵەت ئەكتەری یەكەم بووە.
گەورەترین پێشكەوتنی كۆمەڵایەتی كە لەدنیادا رویداوە، بریتییە لەو وەرگۆڕان‌و گۆڕانكارییە گەورانەی كە لەساڵی (1945) دا بەسەر ئۆرۆپا هات. ئەوەش كۆمەڵ‌و كەپیتاڵیزم نییە، كە دێت ئەو گۆڕانكارییە گەورانە دروستدەكات، بەڵكو ئەوە دەوڵەتە ئۆرۆپییەكانن كە دێن‌و ئەم گۆڕانكارییە كۆمەڵایەتییە گەورەیە دروستدەكەن، كە سیستەمی سكوریتی سیۆسیال- سكوریتی كۆمەڵایەتی دروستدەكەن، واتە كارتی سكیوریتی كۆمەڵایەتی، سیستمی كۆمەڵایەتی دروستدەكەن. ئەو وڵاتەی كە سەرۆكی ئەم گەشەی كۆمەڵایەتییەش بوو، بەریتانیا بوو! كە هەموو پرۆگرامەكانی ئاسایشی كۆمەڵایەتی، سەرەتا بەریتانیا دروستیكردووە..
دوای مۆدێلی بەریتانی، راستەوخۆ لەساڵی (1945) مۆدێلی فەرەنسی دێت، لەئاسایشی كۆمەڵایەتیدا. ئەو ئاسایشی كۆمەڵایەتییەی كە فەرەنسا لەساڵی (1945)دا دایدەنێت، وردە وردە خۆی دەسەپێنێت- دەگشتێنێت بەسەر هەموو ئۆرۆپادا.. ئەمەش دەوڵەت كردوێتی، نەك سەرمایەدار، نەك كۆمەڵی مەدەنی، بەڵكو تەنها دەوڵەت كردوێتی دەوڵەت سەپاندویەتی...


عادل باخەوان:
ئەی ئەمە چ پەیوەندییەكی بەگلۆبالیزاسیۆنەوە، هەیە؟ ئەمەی تۆ دەیڵێت گرنگە، بەڵام من دەمەوێ‌ وەڵامی تۆ بزانم، كە ئایا لەناو گلۆبالیزاسیۆندا، كە ئێستا هەقیقەقەتێكە، فینۆمینێكە، كۆنكرێتییە‌و هەموو دەستی لێدەدەین، بەڵام ئایا شتێك نییە بەناوی گەڕانەوەی دەوڵەتی نەتەوە؟ هەروەها گلۆبالیزاسیۆن، چ پەیوەندییەكی بەدەوڵەتی نەتەوەوە هەیە؟

ئالان تۆرێن:
پەیوەندییەكە، ئەوەیە كە بێگومان دەزانیت نازیزم، چی كرد! ستالینیزم چی كرد! جەنگەگانی یەكەم و دووەمی جیهانی چیان كرد! دەوڵەتی نەتەوە كۆمەڵی كارەساتی زۆر گەورەی دروستكرد. بۆیە یەكێك لەهۆكارەكانی دروستبوونی گلۆبالیزاسیۆن، ئەمەیە.

عادل باخەوان:
بەڵام ئێستا ئێمە ئایا لەسەردەمی، گەڕانەوەی دەوڵەتداین، یان نا؟

ئالان تۆرێن..
نەخێر.. بەهیچ شێوەیەك لەسەردەمی گەڕانەوەی دەوڵەتی نەتەوەدانین! تەنانەت ئەگەر رادیكاڵانە قسەش بكەم، ئەوا پێتدەڵێم، رەنگە ئەو پرسیارە هەرە نەكەیت..!

عادل باخەوان:
بۆ..؟
ئالان تۆرێن:
چونكە ئێوە كە لەدنیای عەرەبی‌و ئیسلامییەوە دێن، شتێك لەو دنیایە داهێنراوە كە پێدەوترێت، جیهاد..! كۆنسێپتی جیهادیش بریتییە، لە: كۆنسێپتێك كە دەوڵەتی نەتەوە تێدەپەڕێنێت، ترانسناسیونالەو كۆتایی بەهەموو ئەمانە دەهێنێت‌و بەهەموو شوێنەكاندا دەڕوات، تا بە یانزەی سێپتێمبەر دەگات. بۆیە شتێك نەماوە بەناوی دەوڵەتی نەتەوە.

مەلا بەختیار:
وا دیارە ئەمڕۆ من و مسیۆ تۆرێن، لەهەندێكدا خاڵدا، كەمێك جیاوازتر لەیەكتر بیردەكەینەوە.
یەكەم، سەبارەت بەگلۆبالیزاسیۆن، یەكێكم لەو كەسانەی كە زۆرترین، كۆڕو نوسینم لەسەر ئەم چەمكە هەیە، لەكوردستاندا. تەنانەت دەستەواژەی جیهانیگری، بۆ گلۆبالیزاسیۆن، لەئەدەبیاتی كوردیدا، من دامڕشتووە.
تەنانەت لەدووەمین كۆنگرەی یەكێتی، كە سەرۆك مام جەلال،  راپۆرتی سیاسی نوسی، بۆ منی ناردو منیش شەش كتێبم لەسەر جیهانگیری بۆ نارد، چونكە دەیزانی كە زۆر بایەخ بەم چەمكە دەدەم.
بۆیە، باوەڕموایە جیهانگیری، لەدوا ئەنجامدا سەركەوتن بەدەستدەهێنێت. بەڵام لەئێستادا، لەڕێڕەوی سەپاندنی جیهانگیریدا، توشی قەیران‌و شكستی گەورە گەورە بووە. بۆنمونە ئەگەر دە بۆ پانزە ساڵ لەمەوبەر بیربخەینەوە، هیچ تیۆرسینێكی گلۆبالی یان بیرمەندێكی گەورە لەئەمریكا و وڵاتان، هیچیان پێشبینییەكی وردیان بۆ ئەو رووداوە گەورانە نەبووە، كە ئێستا لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا روودەدەن‌و ئاسایشی هەموو جیهان دەكەوێتە مەترسییەوە، نەك هەر سوریا و لیبیا‌و.. تد.
ئێستا مەترسی گەورەتر لەئارادایە، هەموو ئەو رقە سەدان ساڵەیەی شیعەو سوننە، ئێستا لەدوو جەمسەردا بەرجەستە بووە. ئەویش جەمسەری، دەوڵەتانی سوننەو ئێران‌و دەوروبەریان، ئەمریكا‌و ئەو دەوڵەتانەشی لەگەڵ ئەمریكا كۆبوونەوەتەوە، لەناو ئەم جەمسەرەدان. گەمە یان ستراتیجێكی نوێی هەیە بۆ چۆنێتی كۆتایی پێهێنانی ئەم دۆخە لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
قەیرانی كەنداو لەشەستەكاندا قسەی لەسەر كراوە، ئێستاش لە(25) ساڵی یەكەمی گلۆبالدا، خەریكە دەگاتە لوتكەی تەقینەوە!.

ئالان تۆرێن:
هەمان بۆچوونی تۆم هەیە..

مەلا بەختیار:
ئەم قەیرانە بتەقێتەوە، لەپانزە بۆ بیست ساڵی رابردوو، رۆژئاواو ئەمریكا، هەر قسەیەكیان كرد بەناوی پرۆژەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گەورە، دیموكراتیزەكردنی رۆژهەڵات‌و..تد، كاتێك هەموو ئەوانە شكستیانخوارد، ئەگەر ئەم قەیرانەی كە ئێستا لەنێوان شیعەو سوننە هەیە‌و ئاراستەكانی دەستی ئەمریكا بتەقێتەوە، باوەڕموایە شەڕەكە یان قەیرانەكە ئەوەندە كارەساتبار دەبێت، ئاسەوارەكەی هەتا پانزە ساڵی ئاییندەش لەسەر ناوچەكە بوونی دەمێنێت.
چوار سەد ساڵ، ئیمپراتۆرەتەكانی ئۆرۆپا ناكۆك بوون و شەڕیان دەكرد. چل ساڵ كاسۆلیك‌و پرۆتستانت، هەژمونیان هەبوو لە شەڕو بەدبەختییەكان، لەو چوار سەد ساڵ‌و چل ساڵەشدا، قەت بەقەدەر چوار مانگی ئەم شەڕە، كارەساتی گەورە نەخوڵقاوە.
دەمەوێ‌ لێرەدا بڵێم: ئەمە چییە روودەدات؟ ئایا ئەمە تراجیدیای عەقڵە؟ تراجیدیای مەزهەبە؟ تراجیدیای ئایدۆلۆجییەتە؟ تراجیدیای دەوڵەتە؟ یان ئەمە تراجیدیای چییە؟ كە خەریكە دەمانبەنە سەر شانۆیەكی خوێناوی..!
ئێستا ئەم قەیرانە، خەریكە دەمانباتە ناو تەقینەوە! ئایا ئەمە شكستی چ لایەكە، شكستی رۆژئاوایە، یان دەوڵەتانی عەرەبی، یان شكستی شیعەیە یان سوننەیە؟ بۆیە دەبێ‌ جارێ‌ ئەمە لێكبدەینەوە..

ئالان تۆرێن:
پێویستە دەستپێبكەین، لەخاڵی دەستپێكەرەوە. دوو رووداوی زۆر گەورە روویاندا، یەكەمیان بریتییە لەشكستی یەكێتی سۆڤییەت، یەكێتی شورەویی. دووەمیشیان بریتییە لەو گۆڕانكارییە گەورەیەی بەسەر چیندا هاتووە‌و (تین سیاو پین) لەهەموو كەس زیاتر، كاری بۆ دروستكردنی جیهانگیری كردووە. ئەو یەكێك بوو لەو كەسانەی كە وایكرد، خەڵكی وەكو من بیر بكاتەوە لەوەی كە بەوردی كار لەسەر رووداوەكانی ساڵی (1989)ی چین بكەین، ئەوەی كە راپەڕینە گەورەكە روویدا..




عادل باخەوان:
كاك بەختیار، دەمەوێ‌ لەتۆ بپرسم، ئایا باوەڕت وایە كە لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەوڵەت دەگەڕێتەوە، یان نا؟


مەلا بەختیار:
ئەوەی مسیۆ تۆرێن، كە وتی: ئەگەر ئیكۆنۆمی سەرمایەداری نەبوایە، ئەم دەوڵەتانە نەیاندەتوانی ئەو ئاسایشە كۆمەڵایەتییە دروستبكەن، ئەمە خاڵێكی گرنگە. چونكە نەدەوڵەتەكە بەبێ‌ ئیكۆنۆمییەكە، نە ئیكۆنۆمییكەش بەبێ‌ دەوڵەتەكە ئەو گەشەكردنەی دەكردو نە كۆمەڵیش، لەدەوری ئەو سیستەمانە بەوجۆرە دەمایەوە. چونكە دەوڵەت پاڵپشت بەئابورییەكی بەهێز‌و پێشكەوتوو، توانی هەموو ئەوانە بەدیبهێنێت.
خاڵی دووەمیش، ئەوەیە كە ئەم ئابورییە، پشتی بەئابوری هاوردەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست‌و بەهەرزانی، توانی ئەوكارە بكات. لەبارەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیشەوە، بەداخەوە، سەلەفییەكان، هێزە فێندەمینتالیستەكان، نەك بوون بەمایەی كارەسات‌و ئەوەی كە راپەڕینی بەهاری عەرەبی لەناوبچێت، بەڵكو بوونە هۆی ئەوەی حكومەتە دژە دیموكراتەكانیش، وەکو خۆیان بمێننەوەو هەم پشتیوانی نێودەوڵەتیشیان بۆ پەیدابۆوەو ئێستاش كۆنگرە نێودەوڵەتییەكان دەبەسترێ‌، بۆ ئەوەی كە بمێننەوە.!


ئالان تۆرێن:
بێگومان، لەسەر خاڵی یەكەم، هەمان رام هەیە.. ئەوەی تۆ دەیڵێیت راستە، بۆنموونە لەبەریتانیا و ئەمریكا، كۆمەڵ بەهێزترە لەدەوڵەت، هەموو ئەو گۆڕانكارییانەش كۆمەڵەكان كردوویانە. بەڵام لەفەڕەنسا، دەوڵەت كردوێتی.

مەلا بەختیار:
ئێستا كۆمەڵێك دیاردە دەبینین، كە سەبارەت بەڕۆژهەڵات تازەیە.. ئەمەش بەو مانایە نییە كە دەسەڵات یان دەوڵەت تەواو بوو! دەبێ‌ بزانین بازاڕ، ئازادی بازاڕ، لیبراڵیەتی بازاڕی ئابوری، قەت لەمێژووی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ئەمەی بەخۆیەوە نەبینیوە. بەڵام دیسانەوە، ئەم بازاڕە كۆنتڕۆڵەكەی درایەوە دەست دەوڵەت، درایەوە دەست حاكمەكان. ئێستاش بەتایبەتی ئەمریكا و هەندێك وڵاتی ئۆرۆپی، دوو خاڵیان لەلا گرنگە، یەكەم: ئاسایش بپارێزرێت، چۆن سەرچاوەكانی تیرۆر لەرۆژهەڵاتدا كوێر ببێتەوە بۆ ئەوەی ئاسایشی خۆیان بپارێزن. دووەمیش: دیسانەوە چۆن بەرژەوەندییە ئابورییەكانیان بپارێزن. بۆیە لەلایەكەوە هەوڵدەدەن بازاڕە ئازادەكەیان بهێڵنەوە‌و هەموو ئەو كۆمپانیانە لەبازاڕەكاندا ئیش بكەن، لەلایەكی تریشەوە، دەزانن ئەلتەرناتیڤ لەرۆژهەڵاتدا نییە، بۆیە هاتونەتەوە سەر ئەوەی وردە وردە حكومەتەكان بەهێز دەكەنەوە.

عادل باخەوان:
ئایە پێتانوایە ئیستسنایەكی ئیسلامی هەیە لەناو دیموكراسیدا؟ ئایا ئیسلام دەگونجێ‌ لەگەڵ دیموكراسیدا؟ بەو مانایەی هەموو دنیا دەتوانێ‌ خۆی لەگەڵ دیموكراسیدا رابهێنێ‌، تەنها ئیسلام نەبێ‌..! ئیسلام وەك ئایین، چونكە ئیسلام ناتوانێ‌ خۆی لەگەڵ دیموكراسیدا رابهێنێ‌..
 ئالان تۆرێن:
نەخیر ئیستسنا نییە.. ئیسلام دەتوانێ‌ خۆ لەگەڵ دیموكراسیدا رابهێنێ‌..

مەلا بەختیار:
ئەگەرچی جارێ‌ پرسیارەكە ئەوەیە، ئایا چ ئیسلامێك؟ ئیسلام وەك عیبادەتی شەخسی‌و دیموكراسی، بەڵێ‌ دەبێ‌؟ ئیسلام وەك عەقیدەی ئازادو دیموكراسی، بەڵێ‌ دەبێ‌..

عادل باخەوان:
با پرسیارەكە بەشێوەیەكی تر بكەم، ئایا جیهانی موسڵمانەكان، لەناو دیموكراسیدا جێگەی دەبێتەوە؟ یاخود ئیستسنایەك هەیەو ئەو جیهانە دەتوانێ‌ لەدەرەوەی دیموكراسی بێت؟

مەلا بەختیار:
بەڵێ‌، جیهانی موسڵمانەكان، وەكو عەقیدە، وەكو دین، وەكو چۆن هەموو دینەكانی تر جێگەی بۆتەوە، بەڵێ‌ ئەویش جێگەی دەبێتەوە.

عادل باخەوان:
ئایا موسڵمانەكان دەتوانن لەگەڵ دیموكراسی تێكەڵاوبن؟

مەلا بەختیار:
ئەی ئەوەنییە موسڵمانەكان كە لەئۆرۆپا دەژین، لەگەڵ دیموكراسیدا دەژین‌و ئاسایشە بەلایانەوە..! كام وڵاتی ئۆرۆپا هەیە ئێستا پەناگەیەك نەبێ‌ بۆ موسڵمانەكان..

عادل باخەوان:
دواهەمین پرسیارم لەهەردووتان، ئەوەیە: لەگروپەی توێژینەوەكەی مندا، ئێمە سیانزە توێژەرین، لەسەر ئەم بابەتانە ئیش دەكەین: سەربەخۆگەرایی، جوداخوازیی‌و دروستكردنی دەوڵەت.. بۆیە پرسیارەكەم ئەمەیە:
 ئایا بەدیموكراتكردنی بەغداد، مەرجی یەكەمە بۆ سەربەخۆیی كوردستان؟ واتە كە بەغداد دیموكراسی بوو، ئەوا كوردستان دەتوانێ‌ سەربەخۆ بێت؟! ئەگەر وایە، خۆ مەدرید حكومەتێكی دیموكراسی تێدایە‌و مەگەر بێ‌ ئاگابین ئەگەرنا گومان لەدیموكراسی ئیسپانیا ناكرێت! بەڵام لەهەمانكاتدا سەربەخۆیی كەتەلۆنیا، رەتدەكاتەوە..!  

ئالان تۆرێن:
بەیەك رستە پێتدەڵێم: سەربەخۆیی كەتەلۆنیا، حەماقەتێكی گەورەیە..!

مەلا بەختیار:
باوەڕموایە، دیموكراسی بنچینەی مافی سەربەخۆیی گەلانەو یەكێكە لەبنچینەكان. واتە بەبێ‌ دیموكراسی، مەحاڵە حكومەتەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست مافی سەربەخۆیی بدەن. ئەمەش بەو مانایە نییە، كە تەنها ئەم چانسەمان هەیە.. یان ئەمە مانای ئەوەنییە كە گەلان تەنها‌و تەنها چارەنوسیان بەسیستەمی دیموكراسییەوە بەستراوە. بەڵكو هەلومەرجی سیاسی، گۆڕانكارییەكان، جەنگ، شەڕی ناوخۆ و.. تد، هەموو ئەمانەە دەرەتان دروستدەكات ئەگەر گەلان بتوانن بیقۆزنەوە. ئێمە لەكوردستانی باشور، كوا دیموكراسی لەعیراق هەبوو، فیدراڵیەتمان راگەیاند؟!  بەپێچەوانەوە فاشییەت هەبوو. بەڵام هاوسەنگی هێز دروستبوو.

 عادل باخەوان:


 ئالان تۆرێن:
بەبڕوای من، قۆناغی سێهەم كە دەستپێدەكات، تەنها قۆناغی ئەم سێ‌ خاڵەیە،  ئەوانیش: قۆناغی ئازادی، قۆناغی یەكسانی،  قۆناغی كەرامەتی تاكەكان، ئەگەر لەهەر كوێیەكی جیهان بن. ئەم سێ‌ دروشمە هەموو مرۆڤەكان پێكەوە كۆدەكاتەوە، ئەگەر لەهەر شوێنێكی جیهان بن.

مەلا بەختیار:
لەڕووی رەهەندی ستراتیجییەوە، ئەو تێڕوانینە زۆر راستە. بەڵام ئەمە پێچاوپێچی مێژووی زۆرەجارێ‌. تەنانەت لەئۆرۆپا گرفتەكە زۆر زۆرە..

ئالان تۆرێن:
هاوڕاتم، ئەمە گرفتی زۆرە، بۆ نمونە چین، ئەنتی دیموكراسییە.. 

مەلا بەختیار..
با سەیری ئەفریقا بكەین، كە دیموكراسی لەوێ‌ چ حاڵێكی هەیە. كۆریای باكور، بەنگلادیش، ئەفغانستان‌و پاكستان، بەهەمانشێوە.. هەموو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، تەنها ئیسرائل نەبێ‌، یان تونس نەبێ‌ كە هەلومەرجە گشتییەكەی ئەگەر كەمیش بێ‌، جیاوازترە لەو وڵاتانەی تر.. یان ئەوەتا سعودیە تازە بەتازە، ساڵێك دەبێت رێگەی داوە ژنان مۆڵەتیان هەبێت‌و شۆفێری بكەن.

ئالان تۆرێن:
باوەڕموایە دیموكراسی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، تازە بەتازە دیموكراسییەكەی ساڵی (1945)ی بەریتانیاو فەرەنسایە..

مەلا بەختیار:
بەڵێ‌، راستە تازە بەتازە ئێمە دەرگاكەیمان كردۆتەوە.. دوا قسەشم ئەوەیە، كە بۆمن قسەكانی زاناو بیرمەندێكی سۆسۆلۆگی گەورەی جیهانی ئاوا، هەمووی بابەتی تازەبوو. بەڵام دیسانەوە منێكی سیاسیی كە لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە هاتووم، هەم ناوچەكە هەم وڵاتەكەی خۆشم باش دەناسم.. بۆیە دەڵێم: بەداخەوە، كە هێشتا ئێمە رێگایەكی دوورو درێژمان لەبەردەمدایە، كە رێگایەكی خوێناوییە، بەدبەختییە، كارەساتە و پڕ ململانێیە..! بەڵام لەڕووی ستراتیجییەوە، ئێمە هەر دەگەینە دیموكراسی..
دەشمەوێ‌، جارێكی تر مسیۆ تۆرێن بانگهێشتی كوردستانتان بكەمەوە، هەم بۆ ئامادەبونتان لەفێستیڤاڵی گەلاوێژ، هەم بۆ بەهاری كوردستان..

ئالان تۆرێن:
وەڵامەكەی من زۆر سادەیە، حەزدەكەم و زۆریش خۆشحاڵم بگەڕێمەوە بۆ كوردستان. بەڵام جارێ‌ دەمەوێ‌ كتێبەكەم تەواو بكەم، چونكە تا پێش بەهاری (2020) تەواو نابێ‌، بەڵام ئەگەر زیندومامەوە، ئەوا دڵنیاتان دەكەمەوە، كە یەكەمین وڵات سەردانی بۆ دەكەم، كوردستان دەبێت.


لێدوانەكانی ئالان تۆرێن و مەلا بەختیار، بۆ كەناڵی كوردسات..
ئالان تۆرێن:
هەموو دنیا بەگشتی و رۆژئاوا بەتایبەتی قەرزاری كوردە. ئەوەی كە كوردەكان كردوویانە، هەموو ئێمەیان قەرزرابار كردووە، بۆیە من بەهەموو توانامەوە پشتیوانی لەسەر بەخۆیی كوردستان دەكەم..

مەلا بەختیار:
ئامانجی سەردانەكەم، بۆ كۆبوونەوە بوو لەگەڵ ئینستیتۆی ئیریمیۆ بۆ توێژینەوەو لێكۆڵینەوە لەسەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. هەروەها نەدەكرا بێمە پاریس‌و سەردانی دۆستی ئازیزو پشتیوانی دڵسۆزی نەتەوەكەمان، بیرمەندی گەورە (ئالان تۆرێن) نەكەم.
بەتایبەت كە ئێستا تەندروستیی پێویستی بەوە هەبوو وەكو كورد‌و دڵسۆزێك ئاوڕی لێبدەینەوەو سەردانێكی بكەین. تا پێی بڵێین "تۆ لەویژدانماندایت".
هەروەها بەئامادەبوونی كاكە دكتۆر عادل باخەوان، دانیشتنێكیشمان پێكەوە كردو گفتوگۆیەكی فراوانمان لەسەر دیاردە هەرە نوێیەكان‌و كاریگەرییەكانی تەكنەلۆجیا‌و شۆڕشی زانیاری لەسەر مرۆڤ، لەسەر كۆمەڵ، لەسەر سیاسەت، لەسەر دەوڵەت‌و چارەنوسسەكان كرد.
ئومێدەواریم كاكە عال باخەوانیش، ئەو بەرنامەیەی هەیەی بۆ چاپكردنی ئەم پرۆژەیە‌و گفتوگۆكانی تر، خوێنەران ئاشنا بكات بەوەی ئەم بیرمەندە جیهانییە چۆن بیر دەكاتەوەو ئێمەو مانانیش لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، تایبەتمەندی خۆمان هەبوو لەدیالۆگەكەداو جیاوازی بیركردنەوەشمان هەبوو، بەڵام لەچوارچێوەی رۆحیەتێكی مەدەنی هاوچەرخ، دیموكراسی‌و لەیەكتر تێگەیشتندا‌و توانیمان بۆچوونە جیاوازەكان بخەینەڕوو، هەروەها دەشیگەیەنینە خوێنەری كورد..