مەلا بەختیار: با سەرجەم فراكسیۆنەكانی پەرلەمان، ستراتیجی سۆسیال قبوڵ بكەن
ئێوارەی 14/2 لەهۆڵی لەتیف هەڵمەت، لەكتێبخانەی گشتی سلێمانی، لقی سلێمانی رێكخراوی نیو كوردستان بۆ پەیوەندییە نێودەڵەتییەكان، كۆڕێكی بۆ سیاسەتمەدارو رۆشنگەر مەلا بەختیار، بەناونیشانی "ئەركی سیاسی، كۆمەڵایەتی، حوكمڕانی لەگۆڕانكاریدا"، بەڕێوەبرد.
لەكۆڕەكەیدا، مەلا بەختیار، بەپیرۆزبایكردن لەلاوانو خۆشەویستانی كوردستانو جیهان بۆ رۆژی ڤالانتاین، كۆڕەكەی دەستپێكردو ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، كەئێستا خۆشبەختانە وردە وردە هەموو دەرگاكانی دڵو دەرونو هەست و نەستیان كراوەتەوەو كۆسپەكانی ترسو تۆقاندنو تاساندنی هەستە جوانەكانی مرۆڤ، لەم رۆژە جوانەدا خەریكە دەڕەوێتەوەو ئومێدیشیخواست كە هەستە جوانەكانی ناخی مرۆڤ، وەكو گوڵ بپشكوێنو وتی:
بەدەستی هیچ هێزێكو هەژمونێك نییە، ژیان بۆ خۆی خەریكە رەهەندە نێونەتەوەیی، جیهانیی و مرۆڤایەتییەكەی جێگەی خۆی دەكاتەوەو لەو دیدەوە ئادەبوانی بۆ (30) ساڵو دورتر گەڕاندەوە، كاتێك سەری ساڵ ئەو بایەخەی نەبوو كە لە(10 بۆ 15) ساڵی رابردووەوە لەكوردستان ئەو بایەخەی پەیدا كردووە. هەروەك چۆن دەبینین ئەمڕۆش ڤالانتانین، لەساڵانی رابردوو زۆرتر لەكوردستان جوانتر دەبێتو وتیشی: لەكوردستانیش هیچ هێزێك نییە بتوانێت رێگە لەوە بگرێت، كوردەواری خۆمان تێكەڵ بەكەلتور و هەستە جوانەكانی مرۆڤایەتی ببێت.
مەلا بەختیار، ئامانجی كۆڕەكەی رونكردەوە، كە دەیەوێ زۆرتر لەگەڵ رێكخراوەكانی دەرەوی حزبی و دەسەڵات، ئەو رێكخراوانەی كە خۆیان خۆبەخشن دامەزراون، چالاكن و دەیانەوێ پەرە بەكوردەواری بدەنو خەباتی مەدەنی قوڵ بكەنەوەو جەختی كردەوە كە كۆڕگرتن لەگەڵ ئەم رێكخراوانەی تەمەنیان كەمەو هێشتا رێڕەوێكی دوورو درێژی خەباتیان لەبەردەمدایە، بۆ ئەوە گێڕایەوە كە ژیانو گۆڕانكارییەكان وایكردووە، ناتوانین تەنها لەچەقی حزبایەتییەوە، سەیری ژیانو گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی بكەینو وتی:
ئەوەی كە پێمانوابێ، حزب بەسەر هەموو جومگەكاندا زاڵبێتو هیچ جومگەیەكیش بەبێ حزب نەتوانێ بجوڵێت، كۆتایی پێهاتووە. ئیتر وڵاتی ئێمە بەتاكگەراییەوە، لەهزری تاكەوە، لەئازادی تاكەوە، لەژنو پیاو و هەتا دەگاتە رێكخراوی ئێنجی ئۆ و رێكخراوی بچوك بچكوی تر كە دادەمەزرێن، هەر یەكەی خەمێك دەگرنە كۆڵو سەرەنجام، پێكەوە هەموومان دەتوانین دیموكراسی پێشبخەینو كۆمەڵی مەدەنی بونیادبنێن.
مەلا بەختیار، بەهەڵەیەكی گەورەشی زانی، كە حزبە سیاسییەكان باوەڕیانوابێ وەكو جارانی جاران، دەتوانن كۆنتڕۆڵی كۆمەڵ بكەن و بەهەڵەیەكی ستراكچەریو تێنەگەیشتن لەگۆڕانكارییەكان و تێنەگەیشتن لەخەباتی مەدەنی ناوبردو وتی: ژیان بەڕەهەندی جیاوازی فراوانەوە گەشە دەكاتو كاریگەرییە ئایدۆلۆجییەكانو حزبییەكانو دەسەڵاتەكانیش تێدەپەڕێنێو ئەمەش راستییەكە، هەر حزبێك تێیبگات، دەتوانێ خۆی لەگەڵی بگونجێنێتو ئەگەر تێینەگات، ئەوا دەبێتە كۆسپ لەبەردەم خەباتی مەدەنی.
هەر لەو چوارچێوەیەدا پەرەسەندی خەباتی مەدەنی، كرێكارییو فێمێنستی لەرۆژئاوا بەوردی شرۆڤە كردو رونیكردەوە ئەو پەرەسەندنانەی ئۆرۆپاش وایلێهات، كە ئەمڕۆ هەموو ئەو دەستكەوتانەی، كە دەستكەوتی شارستانییەتی دیموكراسییە، دەستكەوتێكن كە بەشێكی بەهۆی شۆڕشی دیموكراسی و دەسەڵاتی بۆرجوای دیموكراسییەوە هاتونەتەجیو بەشێكیشی بەهۆی خەباتی مەدەنیو سەندیكاكانەوە هاتوونەتەدیو وتی:
شارستانییەتی دیموكراسی لەدنیادا، شارستانیەتی خەباتی هێزە دیموكراتو هێزە مەدەنییەكانە، نەك بەتەنها دەستكەوتی حزبە سیاسییە دیموكراتەكان، یان دەسەڵاتە دیموكراتەكان نییە.
هەروەك تەئكیدی كردەوە كە لێكچواندنی ئەزمونی بونیادنانی دیموكراسی لەحوكمڕانی، لەسیاسی، لەگۆڕانكاری، لێكچواندنی میكانیكی هەڵەیەكی گەورەیە! بەڵام ئەمە بەو مانایە نییە كە ئێمە كتومت وەكو ئەوان نەبینو لەناو بازنە گشتییەكانی گەشەكردنی بابەتی بەدەرین. نەخێر، بەدەرنینو ئێمەش لەناو بازنە گشتییەكانی گەشەكردنی بابەتی، لەگەشەكردنداینو لەناو چوارچێوەی یاسای گشتی گۆڕانكارییەكان كۆمەڵایەتی، سیاسی، حوكمڕانی، بەپێی خەسڵەتە تایبەتەكانی خۆمان، ئێمەش لەگۆڕانكاریداین و دەبێ بگۆڕێینو هاوكات بەنمونەو داتا، ئاماژەی بەگۆڕانكارییە قوڵەكانی ژیان لەكوردستانو لەماوەی (10 بۆ 15) ساڵی رابردوودا كردو كاریگەرییەكانیشی لەسەر ژیانی تاكو كۆی كۆمەڵ، رونكردەوەو سۆشیال مێدیاو راگەیاندنی كۆنترۆڵكراوی (25) ساڵی رابردوو، دەسەڵاتی ئێستاو دەسەڵاتی (25) ساڵی دوای راپەڕین، تێگەیشتنی مەدەنیانەی ئێستاو تێگەیشتنی (25) ساڵ لەمەوبەرو ئەقڵی تاكگەراییو ئازادیخوازی ئێستاو ئەقڵی تاكگەرایی (25) ساڵ لەمەوبەری كوردستانی، بەشایانی بەراوردكردن و خوێندنەوەی ئەقڵانی ناوبردو وتی:
نەوەیەكی تازە لەدایكبووە، كە نەوەی دوای راپەڕینەو ئەم نەوەیەش، بەشی هەرە زۆری لەژێر كاریگەرییەكانی گۆڕانكارییەكانی ئەم سەردەمە، لەژیانی كۆمەڵایەتیدا دەژیو چاوەڕێی گۆڕانكاری سیاسیو دەسەڵاتیشە.
ئەمەشی بەهەقیقەتێك پێناسە كرد، كە هێشتا هەندێ لەحزبی سیاسیو هەندێ لەدەسەڵاتی حوكمڕانیو دەسەڵاتی كۆمەڵایەتیش، سەرەڕای ئەوەی بەڕونیو ئاشكرا گۆڕانكارییەكان دەبینێ، بەڵان هێشتا ناتوانێ ستراتیجی خۆی لەژێر رۆشنایی گۆڕانكارییەكاندا بگۆڕێت.
كەناڵەكانی راگەیاندنو سۆشیال مێدیا، سەرهەڵدانی فەزایەكی كراوەو فراوان، كە تاك دەتوانێ تیایدا هەڵوێستەكانی خۆی بخاتەڕوو، قسەی خۆی بكاتو بەرگری لەخۆی بكات، بەشێكی تر بوو لەتەوەری كۆڕەكەییو ئاماژەشی ئەوەدا، كە ئەگەر باوەڕمانوابێ سەرهەڵدانی سۆشیال مێدیاو ئەم گۆڕانكارییانەی لەتەكنیكو تەكنەلۆجیا، لە ئابوری جیهان، لەسیستەمی حوكمڕانی جیهاندا هەیە، هەرئاوا دیاردەیەكی ئەبستراكتە؟! یان ئەمانە هەمووی كاریگەری لەسەر ژیانی كۆمەڵایەتی، لەسەر هزرو كاریگەری لەسەر گۆڕانكاری سیاسەتو ململانێ كۆمەڵایەتییەكانمان هەیە، كە بیری كۆن دەگۆڕێ بۆ بیری تازە. ململانێی كۆن دەگۆڕێ بۆ تازە و ئینتیمای كۆن دەگۆڕێ بەئینتیمای تازە. ئایدۆلۆجییەتی كۆنیش دەگۆڕێ بەئایدۆلۆجییەتی تازەو پێوەرو فەلسەفەی كۆنیش دەگۆڕێ دەگۆڕێ بەپێوەرو فەلسەفەی تازەو ئەمەش هەمووی پێكەوە ناوەندێكی بەرفراوانی كۆمەڵایەتی بۆ خۆی دروست دەكاتو رایگەیاند:
هەموو ئەو كاریگەرییانەش، هەم بزوتنەوەی سیاسی نوێ و هەم بزوتنەوەی كۆمەڵایەتی نوێش دەهێنێتە كایەوە، كە پێكەوە هەلومەرجێكی بابەتی دەخوڵقێنن، كە دەبێ دەسەڵاتیش، دەسەڵاتێكی نوێ و هاوچەرخ بێت. بەشێوەك دەسەڵات خۆی لەگەڵ گۆڕانكارییەكان بگونجێت، نەك دەسەڵات گۆڕانكارییەكان رابگرێت. كە ناشتوانێت رایبگرێت، چونكە گۆڕانكارییەكان بابەتین، نەخۆییو ئارەزومەندانە، بۆیە هەموو گۆڕانكارییە بایەتییەكان، بەهیچ هێزێك لەدنیدا ناتوانرێت بوەستێنرێتو وتی: وای بەحاڵی ئەو حزبو دەسەڵاتەكەی كە لەگۆڕانكارییە بابەتییەكان تێناگەن. بێگومان هەرلایەكیش لەگۆڕانكارییە كۆمەڵایەتییەكان تێنەگات، ئەوا بیەوێ یان نا بەرەو دیكتاتۆریەتو دژومنایەتی دیموكراسی دەڕواتو لەوتێڕوانینەشەوە، گۆڕانكارییەكانی سەردەمی پێش راپەڕینو دوای راپەڕینی بەوردی شرۆڤە كردو رەهەندەكانیشی لێكدایەوەو رایگەیاند:
ئەم سەردەمە یاسای خۆی و گۆڕانكاری خۆی هەیەن بۆیە ئێستای ئێمە نابێ حزبەكان، رێكخراوەكان، تاكەكان، بمانەوێ یان نا مەحكومین بە ئەو گۆڕانكارییانەی هەیە، كە یەكەمین گۆڕانكاریش، گۆڕانكاری كۆمەڵایەتییە، كە ئەویش بەحكومی گۆڕانكاری ئابوری دێتە دی. ئەو گۆڕانكارییە كۆمەڵایەتیانەشی بەحوكمی گۆڕانكارییەكانی ئابوری و بەحوكمی ئەوەی كە بنەمای ئابورییو ژێرخانی ئابوری لەكوردستاندا گۆڕاوە، ئەو گۆڕانكارییەش ریزبەندییە چینایەتییەكانی گۆڕیوەو بیركردنەوەی چینایەتی جارانیشی نەهێشتووە.
لەكۆتایی كۆڕەكەشیدا، مەلا بەختیار، پاشئەوەی هەلومەرجی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستو دەسەڵاتو راپەڕینەكانیشی لەساڵانی رابردوودا، خستە بەرپرسیارو بەلێكدانەوەی بابەتی، وەڵامی پێویستی دانەوەو تیایدا رایگەیاند:
ئەو بەشەی باوەڕی بەوەبوو كە راپەڕینەكانی بەهاری عەرەبی، سەرەنجامی گۆڕانكارییەكان دەبێ بەئەلتەرناتیڤی هەموو حزبەكانو دەسەڵاتو ئیتر سەردەم، سەردەمی سەركەوتنی پرۆگرامو ستراتیجی ئایدۆلۆجییەتی ئیسلامی سیاسییە، وەك لەسەرەتاوە ئیدعای ئەوەیان دەكرد، بەڵام دواتر دەركەوت رەهەندەكانی گۆڕانكاری لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست، گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی، فكری، فەلسەفەی، سیاسی، تەكنیكیو سۆسیال دیموكرات زۆر لەوە گەورەتر كەوا بیر دەكرایەوە، بەیەك حزبی سیاسی ئیسلامی یان غەیرە ئیسلامی بتوانن كۆنتڕۆڵی ئایدلۆجی بكەن. چونكە نەبونی ئەلتەرناتیڤ، بەپێی خوێندنەوەیەكی قوڵی واقیعی بۆ پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان، چینایەتییەكان، فكرییەكان، فەلسەفییەكان، لەناو ژانی گۆڕانكارییە هاوچەرخەكاندا دروستنەبێ، جڵەوی خەبات لەپێناو دیموكراسیو دادپەروەری نەگرێتەبەر، بێگومان هەر بزوتنەوەیەكی تر بێتە پێشەوە، بێگومان لەسەرنجامدا توشی فەوزاو شەڕی ئەهلی و كوشتو كوشتارێك بێتام دەبێتەوە.
لەبارەی كوردستانو عیراقیشەوە، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، راستە هەڵبژاردن دەكرێت، بەڵام هەڵبژاردن دوا پێوەری دیموكراسی نییە، بەڵكو یەكێك لەدەرگاكانی دیموكراسییە. چونكە دیموكراسی بەڕەهەندەكانی كۆمەڵایەتی، فەلسەفی، دەستوری هاوچەرخ، ئازادییەكان ژن، گۆڕینی فەلسەفەی پەروەردەو رێگەكرتن لەهەژمونی دواكەوتنو كۆنەپەرستیو سەپاندنی هێزی میلیتاریستی لەعیراقدا بونی نییەو ئەمەش ناتوانێ ورە وردە ئەركەكانی دیموكراسی جێبەجێ بكاتو وتی: بەپێچەوانەوە، ئەمساڵ نا، ساڵێكی تر هەر خۆپیشاندانێكی مەدەنی لەعیراقدا رووبدات، لەم دۆخەی ئێستا، لەم هەژمونی چەكدارییەو لەم زاڵبونی ئەقڵییەتی تائیفەگەرییەی عیراقدا، هەر بزوتنەوەیەكی مەدەنی یان فێمێنیستی یان ژنان رووبدات، خەڵتانی خوێنی دەكەن!.
هاوكات ئاماژەی بەكۆنگرەی وارشۆ كردو ئەوەی رونكردەوە، كە یەكەمینجارە لەدوای پەیماننامەی وارشۆ و پەیماننامەی ئەتڵەسی، ئەو ژمارە زۆرەی دەوڵەتی جیاواز جیاواز بۆ ستراتیجێكی نوێ لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست كۆدەبنەوەو وتی: ئەمەش وادەكات بڵێین ئێمە ئێستا لەبەردەم قۆناغی گواستنەوەداین. كە ئایا ئەم قۆناغی گواستنەوەیەش خەباتی مەدەنی لەناو گۆڕانكارییەكاندا چەند گەشە دەكاتو حزبەكانو دەسەڵاتیش ئەمە قبوڵ دەكات یان نا؟ بەڵام بڕوام وایە قبوڵ بكرێتو خۆیانی لەگەڵدا بگونجێنن باشترە، لەپێش هەمویانەوە حزبەكەی خۆم كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانە. چونكە گۆڕانكاری سیاسی و سیاسەت، بەمانای كۆنتڕۆڵكردنی رەها، دەسەڵاتی رەهاو هێزی چەكداری رەهاو .. تاد، ئەمە كۆتایی پێهاتووەو دەبێ ئیتر هێزی چەكدار، وەك هێزێكی نیشتمانی رێكخراو دروست بكەینو كاریان پاراستنی سەرانسەری سنورەكانی كوردستانو پاراستنی ئەزمونەكەمان لەمەترسییەكانی دەرەكی بێتو یاساش بپارێزن.
هاوكات ئاماژەی پێویستی بەبونی دەستورو داڕشتنەوەو گونجاندنی لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی سەردەمو قۆناغەكەدا كرد، ئەگەرچی بەداخەوە هەموو حزبەكان، ئەوەندەی پێ لەسەر دەستكەوتی حزبی دادەگرین، كەمتر باس لەدەستور دەكەین، لەكاتێكدا دەستور دەستەبەری هەموو مافەكانو دایكی یاساكانیشە. بۆیە یان دەبێ دەستورێك دابنێین هەموو ئەم گۆڕانكارییانە تێیدا رەنگ بداتەوە، یان ئەم حكومەتەی ئێمە ئەگەر پێكیشبهێنرێت، ئەوا بەبێ دەستور رەنگە جۆرەها گیروگازو تەنگو چەڵەمەی بۆ بێتە پێشەوەو وتیشی:
بەرپەرچدانەوەی كۆمەڵایەتیو گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی بەدەسەڵات، هەڵەیەكی گەورەیە. چونكە كۆمەڵ تازە گۆڕاوەو زیاتریش دەگۆڕێت، تازە خەڵك بە زەروزەنگ واز لەو دەستكەوتانە ناهێنێت كە بۆی بەدیهاتووە، بەڵكو تاك رێگە دەستەبەری مەعنەوی و چۆنێتی چارەسەری كێشەكانی خەڵك دەبێ بە دەستەبەر بۆمانو جارێكی تر ئەو پێشنیازەی خستەوەڕوو، كە پێش (10) ساڵ لەمەوبەر پێشنیازی كردبوو، ئەویش: با سەرجەم فراكسیۆنە بەشدارەكانی پەرلەمانی ئێستای كوردستان، ستراتیجی سۆسیال قبوڵ بكەن، سۆسیال واتە گرەنتیكردنی سەرجەم هاووڵاتیانی كوردستان. ئەمەش لەپێناو ئەوەی لەبری بەلیست و بەواسیتە خەڵك دامەزراندن، ئەوا خەڵك هەر لەماڵی خۆی دامەزراوە هەتا كاری بۆ پەیدا دەكرێتو رایگەیاندەوە، كە: دەبێ خۆمان خەمی خۆمان بخۆینو ئەم حكومەتەمان، كە هەتا رادەیەكی دیار باشمان هێناوە، لەقۆناغی رابردوو بۆ ئەم سەردەمە بگوازینەوەو ئاییندەیەكی باشتر
لەبەرچاو بگرین.
مەلا بەختیار:
نەوەی دوای راپەڕین چاوەڕێی گۆڕانكاری سیاسیو دەسەڵاتیشە!
"با سەرجەم فراكسیۆنە بەشدارەكانی پەرلەمان، ستراتیجی سۆسیال قبوڵ بكەن"
ئێوارەی ئەمڕۆ لەهۆڵی لەتیف هەڵمەت، لەكتێبخانەی گشتی سلێمانی، لقی سلێمانی رێكخراوی نیو كوردستان بۆ پەیوەندییە نێودەڵەتییەكان، كۆڕێكی بۆ سیاسەتمەدارو رۆشنگەر مەلا بەختیار، بەناونیشانی "ئەركی سیاسی، كۆمەڵایەتی، حوكمڕانی لەگۆڕانكاریدا"، بەڕێوەبرد.
لەكۆڕەكەیدا، مەلا بەختیار، بەپیرۆزبایكردن لەلاوانو خۆشەویستانی كوردستانو جیهان بۆ رۆژی ڤالانتاین، كۆڕەكەی دەستپێكردو ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، كەئێستا خۆشبەختانە وردە وردە هەموو دەرگاكانی دڵو دەرونو هەست و نەستیان كراوەتەوەو كۆسپەكانی ترسو تۆقاندنو تاساندنی هەستە جوانەكانی مرۆڤ، لەم رۆژە جوانەدا خەریكە دەڕەوێتەوەو ئومێدیشیخواست كە هەستە جوانەكانی ناخی مرۆڤ، وەكو گوڵ بپشكوێنو وتی:
بەدەستی هیچ هێزێكو هەژمونێك نییە، ژیان بۆ خۆی خەریكە رەهەندە نێونەتەوەیی، جیهانیی و مرۆڤایەتییەكەی جێگەی خۆی دەكاتەوەو لەو دیدەوە ئادەبوانی بۆ (30) ساڵو دورتر گەڕاندەوە، كاتێك سەری ساڵ ئەو بایەخەی نەبوو كە لە(10 بۆ 15) ساڵی رابردووەوە لەكوردستان ئەو بایەخەی پەیدا كردووە. هەروەك چۆن دەبینین ئەمڕۆش ڤالانتانین، لەساڵانی رابردوو زۆرتر لەكوردستان جوانتر دەبێتو وتیشی: لەكوردستانیش هیچ هێزێك نییە بتوانێت رێگە لەوە بگرێت، كوردەواری خۆمان تێكەڵ بەكەلتور و هەستە جوانەكانی مرۆڤایەتی ببێت.
مەلا بەختیار، ئامانجی كۆڕەكەی رونكردەوە، كە دەیەوێ زۆرتر لەگەڵ رێكخراوەكانی دەرەوی حزبی و دەسەڵات، ئەو رێكخراوانەی كە خۆیان خۆبەخشن دامەزراون، چالاكن و دەیانەوێ پەرە بەكوردەواری بدەنو خەباتی مەدەنی قوڵ بكەنەوەو جەختی كردەوە كە كۆڕگرتن لەگەڵ ئەم رێكخراوانەی تەمەنیان كەمەو هێشتا رێڕەوێكی دوورو درێژی خەباتیان لەبەردەمدایە، بۆ ئەوە گێڕایەوە كە ژیانو گۆڕانكارییەكان وایكردووە، ناتوانین تەنها لەچەقی حزبایەتییەوە، سەیری ژیانو گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی بكەینو وتی:
ئەوەی كە پێمانوابێ، حزب بەسەر هەموو جومگەكاندا زاڵبێتو هیچ جومگەیەكیش بەبێ حزب نەتوانێ بجوڵێت، كۆتایی پێهاتووە. ئیتر وڵاتی ئێمە بەتاكگەراییەوە، لەهزری تاكەوە، لەئازادی تاكەوە، لەژنو پیاو و هەتا دەگاتە رێكخراوی ئێنجی ئۆ و رێكخراوی بچوك بچكوی تر كە دادەمەزرێن، هەر یەكەی خەمێك دەگرنە كۆڵو سەرەنجام، پێكەوە هەموومان دەتوانین دیموكراسی پێشبخەینو كۆمەڵی مەدەنی بونیادبنێن.
مەلا بەختیار، بەهەڵەیەكی گەورەشی زانی، كە حزبە سیاسییەكان باوەڕیانوابێ وەكو جارانی جاران، دەتوانن كۆنتڕۆڵی كۆمەڵ بكەن و بەهەڵەیەكی ستراكچەریو تێنەگەیشتن لەگۆڕانكارییەكان و تێنەگەیشتن لەخەباتی مەدەنی ناوبردو وتی: ژیان بەڕەهەندی جیاوازی فراوانەوە گەشە دەكاتو كاریگەرییە ئایدۆلۆجییەكانو حزبییەكانو دەسەڵاتەكانیش تێدەپەڕێنێو ئەمەش راستییەكە، هەر حزبێك تێیبگات، دەتوانێ خۆی لەگەڵی بگونجێنێتو ئەگەر تێینەگات، ئەوا دەبێتە كۆسپ لەبەردەم خەباتی مەدەنی.
هەر لەو چوارچێوەیەدا پەرەسەندی خەباتی مەدەنی، كرێكارییو فێمێنستی لەرۆژئاوا بەوردی شرۆڤە كردو رونیكردەوە ئەو پەرەسەندنانەی ئۆرۆپاش وایلێهات، كە ئەمڕۆ هەموو ئەو دەستكەوتانەی، كە دەستكەوتی شارستانییەتی دیموكراسییە، دەستكەوتێكن كە بەشێكی بەهۆی شۆڕشی دیموكراسی و دەسەڵاتی بۆرجوای دیموكراسییەوە هاتونەتەجیو بەشێكیشی بەهۆی خەباتی مەدەنیو سەندیكاكانەوە هاتوونەتەدیو وتی:
شارستانییەتی دیموكراسی لەدنیادا، شارستانیەتی خەباتی هێزە دیموكراتو هێزە مەدەنییەكانە، نەك بەتەنها دەستكەوتی حزبە سیاسییە دیموكراتەكان، یان دەسەڵاتە دیموكراتەكان نییە.
هەروەك تەئكیدی كردەوە كە لێكچواندنی ئەزمونی بونیادنانی دیموكراسی لەحوكمڕانی، لەسیاسی، لەگۆڕانكاری، لێكچواندنی میكانیكی هەڵەیەكی گەورەیە! بەڵام ئەمە بەو مانایە نییە كە ئێمە كتومت وەكو ئەوان نەبینو لەناو بازنە گشتییەكانی گەشەكردنی بابەتی بەدەرین. نەخێر، بەدەرنینو ئێمەش لەناو بازنە گشتییەكانی گەشەكردنی بابەتی، لەگەشەكردنداینو لەناو چوارچێوەی یاسای گشتی گۆڕانكارییەكان كۆمەڵایەتی، سیاسی، حوكمڕانی، بەپێی خەسڵەتە تایبەتەكانی خۆمان، ئێمەش لەگۆڕانكاریداین و دەبێ بگۆڕێینو هاوكات بەنمونەو داتا، ئاماژەی بەگۆڕانكارییە قوڵەكانی ژیان لەكوردستانو لەماوەی (10 بۆ 15) ساڵی رابردوودا كردو كاریگەرییەكانیشی لەسەر ژیانی تاكو كۆی كۆمەڵ، رونكردەوەو سۆشیال مێدیاو راگەیاندنی كۆنترۆڵكراوی (25) ساڵی رابردوو، دەسەڵاتی ئێستاو دەسەڵاتی (25) ساڵی دوای راپەڕین، تێگەیشتنی مەدەنیانەی ئێستاو تێگەیشتنی (25) ساڵ لەمەوبەرو ئەقڵی تاكگەراییو ئازادیخوازی ئێستاو ئەقڵی تاكگەرایی (25) ساڵ لەمەوبەری كوردستانی، بەشایانی بەراوردكردن و خوێندنەوەی ئەقڵانی ناوبردو وتی:
نەوەیەكی تازە لەدایكبووە، كە نەوەی دوای راپەڕینەو ئەم نەوەیەش، بەشی هەرە زۆری لەژێر كاریگەرییەكانی گۆڕانكارییەكانی ئەم سەردەمە، لەژیانی كۆمەڵایەتیدا دەژیو چاوەڕێی گۆڕانكاری سیاسیو دەسەڵاتیشە.
ئەمەشی بەهەقیقەتێك پێناسە كرد، كە هێشتا هەندێ لەحزبی سیاسیو هەندێ لەدەسەڵاتی حوكمڕانیو دەسەڵاتی كۆمەڵایەتیش، سەرەڕای ئەوەی بەڕونیو ئاشكرا گۆڕانكارییەكان دەبینێ، بەڵان هێشتا ناتوانێ ستراتیجی خۆی لەژێر رۆشنایی گۆڕانكارییەكاندا بگۆڕێت.
كەناڵەكانی راگەیاندنو سۆشیال مێدیا، سەرهەڵدانی فەزایەكی كراوەو فراوان، كە تاك دەتوانێ تیایدا هەڵوێستەكانی خۆی بخاتەڕوو، قسەی خۆی بكاتو بەرگری لەخۆی بكات، بەشێكی تر بوو لەتەوەری كۆڕەكەییو ئاماژەشی ئەوەدا، كە ئەگەر باوەڕمانوابێ سەرهەڵدانی سۆشیال مێدیاو ئەم گۆڕانكارییانەی لەتەكنیكو تەكنەلۆجیا، لە ئابوری جیهان، لەسیستەمی حوكمڕانی جیهاندا هەیە، هەرئاوا دیاردەیەكی ئەبستراكتە؟! یان ئەمانە هەمووی كاریگەری لەسەر ژیانی كۆمەڵایەتی، لەسەر هزرو كاریگەری لەسەر گۆڕانكاری سیاسەتو ململانێ كۆمەڵایەتییەكانمان هەیە، كە بیری كۆن دەگۆڕێ بۆ بیری تازە. ململانێی كۆن دەگۆڕێ بۆ تازە و ئینتیمای كۆن دەگۆڕێ بەئینتیمای تازە. ئایدۆلۆجییەتی كۆنیش دەگۆڕێ بەئایدۆلۆجییەتی تازەو پێوەرو فەلسەفەی كۆنیش دەگۆڕێ دەگۆڕێ بەپێوەرو فەلسەفەی تازەو ئەمەش هەمووی پێكەوە ناوەندێكی بەرفراوانی كۆمەڵایەتی بۆ خۆی دروست دەكاتو رایگەیاند:
هەموو ئەو كاریگەرییانەش، هەم بزوتنەوەی سیاسی نوێ و هەم بزوتنەوەی كۆمەڵایەتی نوێش دەهێنێتە كایەوە، كە پێكەوە هەلومەرجێكی بابەتی دەخوڵقێنن، كە دەبێ دەسەڵاتیش، دەسەڵاتێكی نوێ و هاوچەرخ بێت. بەشێوەك دەسەڵات خۆی لەگەڵ گۆڕانكارییەكان بگونجێت، نەك دەسەڵات گۆڕانكارییەكان رابگرێت. كە ناشتوانێت رایبگرێت، چونكە گۆڕانكارییەكان بابەتین، نەخۆییو ئارەزومەندانە، بۆیە هەموو گۆڕانكارییە بایەتییەكان، بەهیچ هێزێك لەدنیدا ناتوانرێت بوەستێنرێتو وتی: وای بەحاڵی ئەو حزبو دەسەڵاتەكەی كە لەگۆڕانكارییە بابەتییەكان تێناگەن. بێگومان هەرلایەكیش لەگۆڕانكارییە كۆمەڵایەتییەكان تێنەگات، ئەوا بیەوێ یان نا بەرەو دیكتاتۆریەتو دژومنایەتی دیموكراسی دەڕواتو لەوتێڕوانینەشەوە، گۆڕانكارییەكانی سەردەمی پێش راپەڕینو دوای راپەڕینی بەوردی شرۆڤە كردو رەهەندەكانیشی لێكدایەوەو رایگەیاند:
ئەم سەردەمە یاسای خۆی و گۆڕانكاری خۆی هەیەن بۆیە ئێستای ئێمە نابێ حزبەكان، رێكخراوەكان، تاكەكان، بمانەوێ یان نا مەحكومین بە ئەو گۆڕانكارییانەی هەیە، كە یەكەمین گۆڕانكاریش، گۆڕانكاری كۆمەڵایەتییە، كە ئەویش بەحكومی گۆڕانكاری ئابوری دێتە دی. ئەو گۆڕانكارییە كۆمەڵایەتیانەشی بەحوكمی گۆڕانكارییەكانی ئابوری و بەحوكمی ئەوەی كە بنەمای ئابورییو ژێرخانی ئابوری لەكوردستاندا گۆڕاوە، ئەو گۆڕانكارییەش ریزبەندییە چینایەتییەكانی گۆڕیوەو بیركردنەوەی چینایەتی جارانیشی نەهێشتووە.
لەكۆتایی كۆڕەكەشیدا، مەلا بەختیار، پاشئەوەی هەلومەرجی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستو دەسەڵاتو راپەڕینەكانیشی لەساڵانی رابردوودا، خستە بەرپرسیارو بەلێكدانەوەی بابەتی، وەڵامی پێویستی دانەوەو تیایدا رایگەیاند:
ئەو بەشەی باوەڕی بەوەبوو كە راپەڕینەكانی بەهاری عەرەبی، سەرەنجامی گۆڕانكارییەكان دەبێ بەئەلتەرناتیڤی هەموو حزبەكانو دەسەڵاتو ئیتر سەردەم، سەردەمی سەركەوتنی پرۆگرامو ستراتیجی ئایدۆلۆجییەتی ئیسلامی سیاسییە، وەك لەسەرەتاوە ئیدعای ئەوەیان دەكرد، بەڵام دواتر دەركەوت رەهەندەكانی گۆڕانكاری لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست، گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی، فكری، فەلسەفەی، سیاسی، تەكنیكیو سۆسیال دیموكرات زۆر لەوە گەورەتر كەوا بیر دەكرایەوە، بەیەك حزبی سیاسی ئیسلامی یان غەیرە ئیسلامی بتوانن كۆنتڕۆڵی ئایدلۆجی بكەن. چونكە نەبونی ئەلتەرناتیڤ، بەپێی خوێندنەوەیەكی قوڵی واقیعی بۆ پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان، چینایەتییەكان، فكرییەكان، فەلسەفییەكان، لەناو ژانی گۆڕانكارییە هاوچەرخەكاندا دروستنەبێ، جڵەوی خەبات لەپێناو دیموكراسیو دادپەروەری نەگرێتەبەر، بێگومان هەر بزوتنەوەیەكی تر بێتە پێشەوە، بێگومان لەسەرنجامدا توشی فەوزاو شەڕی ئەهلی و كوشتو كوشتارێك بێتام دەبێتەوە.
لەبارەی كوردستانو عیراقیشەوە، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، راستە هەڵبژاردن دەكرێت، بەڵام هەڵبژاردن دوا پێوەری دیموكراسی نییە، بەڵكو یەكێك لەدەرگاكانی دیموكراسییە. چونكە دیموكراسی بەڕەهەندەكانی كۆمەڵایەتی، فەلسەفی، دەستوری هاوچەرخ، ئازادییەكان ژن، گۆڕینی فەلسەفەی پەروەردەو رێگەكرتن لەهەژمونی دواكەوتنو كۆنەپەرستیو سەپاندنی هێزی میلیتاریستی لەعیراقدا بونی نییەو ئەمەش ناتوانێ ورە وردە ئەركەكانی دیموكراسی جێبەجێ بكاتو وتی: بەپێچەوانەوە، ئەمساڵ نا، ساڵێكی تر هەر خۆپیشاندانێكی مەدەنی لەعیراقدا رووبدات، لەم دۆخەی ئێستا، لەم هەژمونی چەكدارییەو لەم زاڵبونی ئەقڵییەتی تائیفەگەرییەی عیراقدا، هەر بزوتنەوەیەكی مەدەنی یان فێمێنیستی یان ژنان رووبدات، خەڵتانی خوێنی دەكەن!.
هاوكات ئاماژەی بەكۆنگرەی وارشۆ كردو ئەوەی رونكردەوە، كە یەكەمینجارە لەدوای پەیماننامەی وارشۆ و پەیماننامەی ئەتڵەسی، ئەو ژمارە زۆرەی دەوڵەتی جیاواز جیاواز بۆ ستراتیجێكی نوێ لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست كۆدەبنەوەو وتی: ئەمەش وادەكات بڵێین ئێمە ئێستا لەبەردەم قۆناغی گواستنەوەداین. كە ئایا ئەم قۆناغی گواستنەوەیەش خەباتی مەدەنی لەناو گۆڕانكارییەكاندا چەند گەشە دەكاتو حزبەكانو دەسەڵاتیش ئەمە قبوڵ دەكات یان نا؟ بەڵام بڕوام وایە قبوڵ بكرێتو خۆیانی لەگەڵدا بگونجێنن باشترە، لەپێش هەمویانەوە حزبەكەی خۆم كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانە. چونكە گۆڕانكاری سیاسی و سیاسەت، بەمانای كۆنتڕۆڵكردنی رەها، دەسەڵاتی رەهاو هێزی چەكداری رەهاو .. تاد، ئەمە كۆتایی پێهاتووەو دەبێ ئیتر هێزی چەكدار، وەك هێزێكی نیشتمانی رێكخراو دروست بكەینو كاریان پاراستنی سەرانسەری سنورەكانی كوردستانو پاراستنی ئەزمونەكەمان لەمەترسییەكانی دەرەكی بێتو یاساش بپارێزن.
هاوكات ئاماژەی پێویستی بەبونی دەستورو داڕشتنەوەو گونجاندنی لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی سەردەمو قۆناغەكەدا كرد، ئەگەرچی بەداخەوە هەموو حزبەكان، ئەوەندەی پێ لەسەر دەستكەوتی حزبی دادەگرین، كەمتر باس لەدەستور دەكەین، لەكاتێكدا دەستور دەستەبەری هەموو مافەكانو دایكی یاساكانیشە. بۆیە یان دەبێ دەستورێك دابنێین هەموو ئەم گۆڕانكارییانە تێیدا رەنگ بداتەوە، یان ئەم حكومەتەی ئێمە ئەگەر پێكیشبهێنرێت، ئەوا بەبێ دەستور رەنگە جۆرەها گیروگازو تەنگو چەڵەمەی بۆ بێتە پێشەوەو وتیشی:
بەرپەرچدانەوەی كۆمەڵایەتیو گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی بەدەسەڵات، هەڵەیەكی گەورەیە. چونكە كۆمەڵ تازە گۆڕاوەو زیاتریش دەگۆڕێت، تازە خەڵك بە زەروزەنگ واز لەو دەستكەوتانە ناهێنێت كە بۆی بەدیهاتووە، بەڵكو تاك رێگە دەستەبەری مەعنەوی و چۆنێتی چارەسەری كێشەكانی خەڵك دەبێ بە دەستەبەر بۆمانو جارێكی تر ئەو پێشنیازەی خستەوەڕوو، كە پێش (10) ساڵ لەمەوبەر پێشنیازی كردبوو، ئەویش: با سەرجەم فراكسیۆنە بەشدارەكانی پەرلەمانی ئێستای كوردستان، ستراتیجی سۆسیال قبوڵ بكەن، سۆسیال واتە گرەنتیكردنی سەرجەم هاووڵاتیانی كوردستان. ئەمەش لەپێناو ئەوەی لەبری بەلیست و بەواسیتە خەڵك دامەزراندن، ئەوا خەڵك هەر لەماڵی خۆی دامەزراوە هەتا كاری بۆ پەیدا دەكرێتو رایگەیاندەوە، كە: دەبێ خۆمان خەمی خۆمان بخۆینو ئەم حكومەتەمان، كە هەتا رادەیەكی دیار باشمان هێناوە، لەقۆناغی رابردوو بۆ ئەم سەردەمە بگوازینەوەو ئاییندەیەكی باشتر
لەبەرچاو بگرین.
مەلا بەختیار:
نەوەی دوای راپەڕین چاوەڕێی گۆڕانكاری سیاسیو دەسەڵاتیشە!
"با سەرجەم فراكسیۆنە بەشدارەكانی پەرلەمان، ستراتیجی سۆسیال قبوڵ بكەن"
ئێوارەی ئەمڕۆ لەهۆڵی لەتیف هەڵمەت، لەكتێبخانەی گشتی سلێمانی، لقی سلێمانی رێكخراوی نیو كوردستان بۆ پەیوەندییە نێودەڵەتییەكان، كۆڕێكی بۆ سیاسەتمەدارو رۆشنگەر مەلا بەختیار، بەناونیشانی "ئەركی سیاسی، كۆمەڵایەتی، حوكمڕانی لەگۆڕانكاریدا"، بەڕێوەبرد.
لەكۆڕەكەیدا، مەلا بەختیار، بەپیرۆزبایكردن لەلاوانو خۆشەویستانی كوردستانو جیهان بۆ رۆژی ڤالانتاین، كۆڕەكەی دەستپێكردو ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، كەئێستا خۆشبەختانە وردە وردە هەموو دەرگاكانی دڵو دەرونو هەست و نەستیان كراوەتەوەو كۆسپەكانی ترسو تۆقاندنو تاساندنی هەستە جوانەكانی مرۆڤ، لەم رۆژە جوانەدا خەریكە دەڕەوێتەوەو ئومێدیشیخواست كە هەستە جوانەكانی ناخی مرۆڤ، وەكو گوڵ بپشكوێنو وتی:
بەدەستی هیچ هێزێكو هەژمونێك نییە، ژیان بۆ خۆی خەریكە رەهەندە نێونەتەوەیی، جیهانیی و مرۆڤایەتییەكەی جێگەی خۆی دەكاتەوەو لەو دیدەوە ئادەبوانی بۆ (30) ساڵو دورتر گەڕاندەوە، كاتێك سەری ساڵ ئەو بایەخەی نەبوو كە لە(10 بۆ 15) ساڵی رابردووەوە لەكوردستان ئەو بایەخەی پەیدا كردووە. هەروەك چۆن دەبینین ئەمڕۆش ڤالانتانین، لەساڵانی رابردوو زۆرتر لەكوردستان جوانتر دەبێتو وتیشی: لەكوردستانیش هیچ هێزێك نییە بتوانێت رێگە لەوە بگرێت، كوردەواری خۆمان تێكەڵ بەكەلتور و هەستە جوانەكانی مرۆڤایەتی ببێت.
مەلا بەختیار، ئامانجی كۆڕەكەی رونكردەوە، كە دەیەوێ زۆرتر لەگەڵ رێكخراوەكانی دەرەوی حزبی و دەسەڵات، ئەو رێكخراوانەی كە خۆیان خۆبەخشن دامەزراون، چالاكن و دەیانەوێ پەرە بەكوردەواری بدەنو خەباتی مەدەنی قوڵ بكەنەوەو جەختی كردەوە كە كۆڕگرتن لەگەڵ ئەم رێكخراوانەی تەمەنیان كەمەو هێشتا رێڕەوێكی دوورو درێژی خەباتیان لەبەردەمدایە، بۆ ئەوە گێڕایەوە كە ژیانو گۆڕانكارییەكان وایكردووە، ناتوانین تەنها لەچەقی حزبایەتییەوە، سەیری ژیانو گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی بكەینو وتی:
ئەوەی كە پێمانوابێ، حزب بەسەر هەموو جومگەكاندا زاڵبێتو هیچ جومگەیەكیش بەبێ حزب نەتوانێ بجوڵێت، كۆتایی پێهاتووە. ئیتر وڵاتی ئێمە بەتاكگەراییەوە، لەهزری تاكەوە، لەئازادی تاكەوە، لەژنو پیاو و هەتا دەگاتە رێكخراوی ئێنجی ئۆ و رێكخراوی بچوك بچكوی تر كە دادەمەزرێن، هەر یەكەی خەمێك دەگرنە كۆڵو سەرەنجام، پێكەوە هەموومان دەتوانین دیموكراسی پێشبخەینو كۆمەڵی مەدەنی بونیادبنێن.
مەلا بەختیار، بەهەڵەیەكی گەورەشی زانی، كە حزبە سیاسییەكان باوەڕیانوابێ وەكو جارانی جاران، دەتوانن كۆنتڕۆڵی كۆمەڵ بكەن و بەهەڵەیەكی ستراكچەریو تێنەگەیشتن لەگۆڕانكارییەكان و تێنەگەیشتن لەخەباتی مەدەنی ناوبردو وتی: ژیان بەڕەهەندی جیاوازی فراوانەوە گەشە دەكاتو كاریگەرییە ئایدۆلۆجییەكانو حزبییەكانو دەسەڵاتەكانیش تێدەپەڕێنێو ئەمەش راستییەكە، هەر حزبێك تێیبگات، دەتوانێ خۆی لەگەڵی بگونجێنێتو ئەگەر تێینەگات، ئەوا دەبێتە كۆسپ لەبەردەم خەباتی مەدەنی.
هەر لەو چوارچێوەیەدا پەرەسەندی خەباتی مەدەنی، كرێكارییو فێمێنستی لەرۆژئاوا بەوردی شرۆڤە كردو رونیكردەوە ئەو پەرەسەندنانەی ئۆرۆپاش وایلێهات، كە ئەمڕۆ هەموو ئەو دەستكەوتانەی، كە دەستكەوتی شارستانییەتی دیموكراسییە، دەستكەوتێكن كە بەشێكی بەهۆی شۆڕشی دیموكراسی و دەسەڵاتی بۆرجوای دیموكراسییەوە هاتونەتەجیو بەشێكیشی بەهۆی خەباتی مەدەنیو سەندیكاكانەوە هاتوونەتەدیو وتی:
شارستانییەتی دیموكراسی لەدنیادا، شارستانیەتی خەباتی هێزە دیموكراتو هێزە مەدەنییەكانە، نەك بەتەنها دەستكەوتی حزبە سیاسییە دیموكراتەكان، یان دەسەڵاتە دیموكراتەكان نییە.
هەروەك تەئكیدی كردەوە كە لێكچواندنی ئەزمونی بونیادنانی دیموكراسی لەحوكمڕانی، لەسیاسی، لەگۆڕانكاری، لێكچواندنی میكانیكی هەڵەیەكی گەورەیە! بەڵام ئەمە بەو مانایە نییە كە ئێمە كتومت وەكو ئەوان نەبینو لەناو بازنە گشتییەكانی گەشەكردنی بابەتی بەدەرین. نەخێر، بەدەرنینو ئێمەش لەناو بازنە گشتییەكانی گەشەكردنی بابەتی، لەگەشەكردنداینو لەناو چوارچێوەی یاسای گشتی گۆڕانكارییەكان كۆمەڵایەتی، سیاسی، حوكمڕانی، بەپێی خەسڵەتە تایبەتەكانی خۆمان، ئێمەش لەگۆڕانكاریداین و دەبێ بگۆڕێینو هاوكات بەنمونەو داتا، ئاماژەی بەگۆڕانكارییە قوڵەكانی ژیان لەكوردستانو لەماوەی (10 بۆ 15) ساڵی رابردوودا كردو كاریگەرییەكانیشی لەسەر ژیانی تاكو كۆی كۆمەڵ، رونكردەوەو سۆشیال مێدیاو راگەیاندنی كۆنترۆڵكراوی (25) ساڵی رابردوو، دەسەڵاتی ئێستاو دەسەڵاتی (25) ساڵی دوای راپەڕین، تێگەیشتنی مەدەنیانەی ئێستاو تێگەیشتنی (25) ساڵ لەمەوبەرو ئەقڵی تاكگەراییو ئازادیخوازی ئێستاو ئەقڵی تاكگەرایی (25) ساڵ لەمەوبەری كوردستانی، بەشایانی بەراوردكردن و خوێندنەوەی ئەقڵانی ناوبردو وتی:
نەوەیەكی تازە لەدایكبووە، كە نەوەی دوای راپەڕینەو ئەم نەوەیەش، بەشی هەرە زۆری لەژێر كاریگەرییەكانی گۆڕانكارییەكانی ئەم سەردەمە، لەژیانی كۆمەڵایەتیدا دەژیو چاوەڕێی گۆڕانكاری سیاسیو دەسەڵاتیشە.
ئەمەشی بەهەقیقەتێك پێناسە كرد، كە هێشتا هەندێ لەحزبی سیاسیو هەندێ لەدەسەڵاتی حوكمڕانیو دەسەڵاتی كۆمەڵایەتیش، سەرەڕای ئەوەی بەڕونیو ئاشكرا گۆڕانكارییەكان دەبینێ، بەڵان هێشتا ناتوانێ ستراتیجی خۆی لەژێر رۆشنایی گۆڕانكارییەكاندا بگۆڕێت.
كەناڵەكانی راگەیاندنو سۆشیال مێدیا، سەرهەڵدانی فەزایەكی كراوەو فراوان، كە تاك دەتوانێ تیایدا هەڵوێستەكانی خۆی بخاتەڕوو، قسەی خۆی بكاتو بەرگری لەخۆی بكات، بەشێكی تر بوو لەتەوەری كۆڕەكەییو ئاماژەشی ئەوەدا، كە ئەگەر باوەڕمانوابێ سەرهەڵدانی سۆشیال مێدیاو ئەم گۆڕانكارییانەی لەتەكنیكو تەكنەلۆجیا، لە ئابوری جیهان، لەسیستەمی حوكمڕانی جیهاندا هەیە، هەرئاوا دیاردەیەكی ئەبستراكتە؟! یان ئەمانە هەمووی كاریگەری لەسەر ژیانی كۆمەڵایەتی، لەسەر هزرو كاریگەری لەسەر گۆڕانكاری سیاسەتو ململانێ كۆمەڵایەتییەكانمان هەیە، كە بیری كۆن دەگۆڕێ بۆ بیری تازە. ململانێی كۆن دەگۆڕێ بۆ تازە و ئینتیمای كۆن دەگۆڕێ بەئینتیمای تازە. ئایدۆلۆجییەتی كۆنیش دەگۆڕێ بەئایدۆلۆجییەتی تازەو پێوەرو فەلسەفەی كۆنیش دەگۆڕێ دەگۆڕێ بەپێوەرو فەلسەفەی تازەو ئەمەش هەمووی پێكەوە ناوەندێكی بەرفراوانی كۆمەڵایەتی بۆ خۆی دروست دەكاتو رایگەیاند:
هەموو ئەو كاریگەرییانەش، هەم بزوتنەوەی سیاسی نوێ و هەم بزوتنەوەی كۆمەڵایەتی نوێش دەهێنێتە كایەوە، كە پێكەوە هەلومەرجێكی بابەتی دەخوڵقێنن، كە دەبێ دەسەڵاتیش، دەسەڵاتێكی نوێ و هاوچەرخ بێت. بەشێوەك دەسەڵات خۆی لەگەڵ گۆڕانكارییەكان بگونجێت، نەك دەسەڵات گۆڕانكارییەكان رابگرێت. كە ناشتوانێت رایبگرێت، چونكە گۆڕانكارییەكان بابەتین، نەخۆییو ئارەزومەندانە، بۆیە هەموو گۆڕانكارییە بایەتییەكان، بەهیچ هێزێك لەدنیدا ناتوانرێت بوەستێنرێتو وتی: وای بەحاڵی ئەو حزبو دەسەڵاتەكەی كە لەگۆڕانكارییە بابەتییەكان تێناگەن. بێگومان هەرلایەكیش لەگۆڕانكارییە كۆمەڵایەتییەكان تێنەگات، ئەوا بیەوێ یان نا بەرەو دیكتاتۆریەتو دژومنایەتی دیموكراسی دەڕواتو لەوتێڕوانینەشەوە، گۆڕانكارییەكانی سەردەمی پێش راپەڕینو دوای راپەڕینی بەوردی شرۆڤە كردو رەهەندەكانیشی لێكدایەوەو رایگەیاند:
ئەم سەردەمە یاسای خۆی و گۆڕانكاری خۆی هەیەن بۆیە ئێستای ئێمە نابێ حزبەكان، رێكخراوەكان، تاكەكان، بمانەوێ یان نا مەحكومین بە ئەو گۆڕانكارییانەی هەیە، كە یەكەمین گۆڕانكاریش، گۆڕانكاری كۆمەڵایەتییە، كە ئەویش بەحكومی گۆڕانكاری ئابوری دێتە دی. ئەو گۆڕانكارییە كۆمەڵایەتیانەشی بەحوكمی گۆڕانكارییەكانی ئابوری و بەحوكمی ئەوەی كە بنەمای ئابورییو ژێرخانی ئابوری لەكوردستاندا گۆڕاوە، ئەو گۆڕانكارییەش ریزبەندییە چینایەتییەكانی گۆڕیوەو بیركردنەوەی چینایەتی جارانیشی نەهێشتووە.
لەكۆتایی كۆڕەكەشیدا، مەلا بەختیار، پاشئەوەی هەلومەرجی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستو دەسەڵاتو راپەڕینەكانیشی لەساڵانی رابردوودا، خستە بەرپرسیارو بەلێكدانەوەی بابەتی، وەڵامی پێویستی دانەوەو تیایدا رایگەیاند:
ئەو بەشەی باوەڕی بەوەبوو كە راپەڕینەكانی بەهاری عەرەبی، سەرەنجامی گۆڕانكارییەكان دەبێ بەئەلتەرناتیڤی هەموو حزبەكانو دەسەڵاتو ئیتر سەردەم، سەردەمی سەركەوتنی پرۆگرامو ستراتیجی ئایدۆلۆجییەتی ئیسلامی سیاسییە، وەك لەسەرەتاوە ئیدعای ئەوەیان دەكرد، بەڵام دواتر دەركەوت رەهەندەكانی گۆڕانكاری لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست، گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی، فكری، فەلسەفەی، سیاسی، تەكنیكیو سۆسیال دیموكرات زۆر لەوە گەورەتر كەوا بیر دەكرایەوە، بەیەك حزبی سیاسی ئیسلامی یان غەیرە ئیسلامی بتوانن كۆنتڕۆڵی ئایدلۆجی بكەن. چونكە نەبونی ئەلتەرناتیڤ، بەپێی خوێندنەوەیەكی قوڵی واقیعی بۆ پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان، چینایەتییەكان، فكرییەكان، فەلسەفییەكان، لەناو ژانی گۆڕانكارییە هاوچەرخەكاندا دروستنەبێ، جڵەوی خەبات لەپێناو دیموكراسیو دادپەروەری نەگرێتەبەر، بێگومان هەر بزوتنەوەیەكی تر بێتە پێشەوە، بێگومان لەسەرنجامدا توشی فەوزاو شەڕی ئەهلی و كوشتو كوشتارێك بێتام دەبێتەوە.
لەبارەی كوردستانو عیراقیشەوە، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، راستە هەڵبژاردن دەكرێت، بەڵام هەڵبژاردن دوا پێوەری دیموكراسی نییە، بەڵكو یەكێك لەدەرگاكانی دیموكراسییە. چونكە دیموكراسی بەڕەهەندەكانی كۆمەڵایەتی، فەلسەفی، دەستوری هاوچەرخ، ئازادییەكان ژن، گۆڕینی فەلسەفەی پەروەردەو رێگەكرتن لەهەژمونی دواكەوتنو كۆنەپەرستیو سەپاندنی هێزی میلیتاریستی لەعیراقدا بونی نییەو ئەمەش ناتوانێ ورە وردە ئەركەكانی دیموكراسی جێبەجێ بكاتو وتی: بەپێچەوانەوە، ئەمساڵ نا، ساڵێكی تر هەر خۆپیشاندانێكی مەدەنی لەعیراقدا رووبدات، لەم دۆخەی ئێستا، لەم هەژمونی چەكدارییەو لەم زاڵبونی ئەقڵییەتی تائیفەگەرییەی عیراقدا، هەر بزوتنەوەیەكی مەدەنی یان فێمێنیستی یان ژنان رووبدات، خەڵتانی خوێنی دەكەن!.
هاوكات ئاماژەی بەكۆنگرەی وارشۆ كردو ئەوەی رونكردەوە، كە یەكەمینجارە لەدوای پەیماننامەی وارشۆ و پەیماننامەی ئەتڵەسی، ئەو ژمارە زۆرەی دەوڵەتی جیاواز جیاواز بۆ ستراتیجێكی نوێ لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست كۆدەبنەوەو وتی: ئەمەش وادەكات بڵێین ئێمە ئێستا لەبەردەم قۆناغی گواستنەوەداین. كە ئایا ئەم قۆناغی گواستنەوەیەش خەباتی مەدەنی لەناو گۆڕانكارییەكاندا چەند گەشە دەكاتو حزبەكانو دەسەڵاتیش ئەمە قبوڵ دەكات یان نا؟ بەڵام بڕوام وایە قبوڵ بكرێتو خۆیانی لەگەڵدا بگونجێنن باشترە، لەپێش هەمویانەوە حزبەكەی خۆم كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانە. چونكە گۆڕانكاری سیاسی و سیاسەت، بەمانای كۆنتڕۆڵكردنی رەها، دەسەڵاتی رەهاو هێزی چەكداری رەهاو .. تاد، ئەمە كۆتایی پێهاتووەو دەبێ ئیتر هێزی چەكدار، وەك هێزێكی نیشتمانی رێكخراو دروست بكەینو كاریان پاراستنی سەرانسەری سنورەكانی كوردستانو پاراستنی ئەزمونەكەمان لەمەترسییەكانی دەرەكی بێتو یاساش بپارێزن.
هاوكات ئاماژەی پێویستی بەبونی دەستورو داڕشتنەوەو گونجاندنی لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی سەردەمو قۆناغەكەدا كرد، ئەگەرچی بەداخەوە هەموو حزبەكان، ئەوەندەی پێ لەسەر دەستكەوتی حزبی دادەگرین، كەمتر باس لەدەستور دەكەین، لەكاتێكدا دەستور دەستەبەری هەموو مافەكانو دایكی یاساكانیشە. بۆیە یان دەبێ دەستورێك دابنێین هەموو ئەم گۆڕانكارییانە تێیدا رەنگ بداتەوە، یان ئەم حكومەتەی ئێمە ئەگەر پێكیشبهێنرێت، ئەوا بەبێ دەستور رەنگە جۆرەها گیروگازو تەنگو چەڵەمەی بۆ بێتە پێشەوەو وتیشی:
بەرپەرچدانەوەی كۆمەڵایەتیو گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی بەدەسەڵات، هەڵەیەكی گەورەیە. چونكە كۆمەڵ تازە گۆڕاوەو زیاتریش دەگۆڕێت، تازە خەڵك بە زەروزەنگ واز لەو دەستكەوتانە ناهێنێت كە بۆی بەدیهاتووە، بەڵكو تاك رێگە دەستەبەری مەعنەوی و چۆنێتی چارەسەری كێشەكانی خەڵك دەبێ بە دەستەبەر بۆمانو جارێكی تر ئەو پێشنیازەی خستەوەڕوو، كە پێش (10) ساڵ لەمەوبەر پێشنیازی كردبوو، ئەویش: با سەرجەم فراكسیۆنە بەشدارەكانی پەرلەمانی ئێستای كوردستان، ستراتیجی سۆسیال قبوڵ بكەن، سۆسیال واتە گرەنتیكردنی سەرجەم هاووڵاتیانی كوردستان. ئەمەش لەپێناو ئەوەی لەبری بەلیست و بەواسیتە خەڵك دامەزراندن، ئەوا خەڵك هەر لەماڵی خۆی دامەزراوە هەتا كاری بۆ پەیدا دەكرێتو رایگەیاندەوە، كە: دەبێ خۆمان خەمی خۆمان بخۆینو ئەم حكومەتەمان، كە هەتا رادەیەكی دیار باشمان هێناوە، لەقۆناغی رابردوو بۆ ئەم سەردەمە بگوازینەوەو ئاییندەیەكی باشتر
لەبەرچاو بگرین.
مەلا بەختیار:
نەوەی دوای راپەڕین چاوەڕێی گۆڕانكاری سیاسیو دەسەڵاتیشە!
"با سەرجەم فراكسیۆنە بەشدارەكانی پەرلەمان، ستراتیجی سۆسیال قبوڵ بكەن"
ئێوارەی ئەمڕۆ لەهۆڵی لەتیف هەڵمەت، لەكتێبخانەی گشتی سلێمانی، لقی سلێمانی رێكخراوی نیو كوردستان بۆ پەیوەندییە نێودەڵەتییەكان، كۆڕێكی بۆ سیاسەتمەدارو رۆشنگەر مەلا بەختیار، بەناونیشانی "ئەركی سیاسی، كۆمەڵایەتی، حوكمڕانی لەگۆڕانكاریدا"، بەڕێوەبرد.
لەكۆڕەكەیدا، مەلا بەختیار، بەپیرۆزبایكردن لەلاوانو خۆشەویستانی كوردستانو جیهان بۆ رۆژی ڤالانتاین، كۆڕەكەی دەستپێكردو ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، كەئێستا خۆشبەختانە وردە وردە هەموو دەرگاكانی دڵو دەرونو هەست و نەستیان كراوەتەوەو كۆسپەكانی ترسو تۆقاندنو تاساندنی هەستە جوانەكانی مرۆڤ، لەم رۆژە جوانەدا خەریكە دەڕەوێتەوەو ئومێدیشیخواست كە هەستە جوانەكانی ناخی مرۆڤ، وەكو گوڵ بپشكوێنو وتی:
بەدەستی هیچ هێزێكو هەژمونێك نییە، ژیان بۆ خۆی خەریكە رەهەندە نێونەتەوەیی، جیهانیی و مرۆڤایەتییەكەی جێگەی خۆی دەكاتەوەو لەو دیدەوە ئادەبوانی بۆ (30) ساڵو دورتر گەڕاندەوە، كاتێك سەری ساڵ ئەو بایەخەی نەبوو كە لە(10 بۆ 15) ساڵی رابردووەوە لەكوردستان ئەو بایەخەی پەیدا كردووە. هەروەك چۆن دەبینین ئەمڕۆش ڤالانتانین، لەساڵانی رابردوو زۆرتر لەكوردستان جوانتر دەبێتو وتیشی: لەكوردستانیش هیچ هێزێك نییە بتوانێت رێگە لەوە بگرێت، كوردەواری خۆمان تێكەڵ بەكەلتور و هەستە جوانەكانی مرۆڤایەتی ببێت.
مەلا بەختیار، ئامانجی كۆڕەكەی رونكردەوە، كە دەیەوێ زۆرتر لەگەڵ رێكخراوەكانی دەرەوی حزبی و دەسەڵات، ئەو رێكخراوانەی كە خۆیان خۆبەخشن دامەزراون، چالاكن و دەیانەوێ پەرە بەكوردەواری بدەنو خەباتی مەدەنی قوڵ بكەنەوەو جەختی كردەوە كە كۆڕگرتن لەگەڵ ئەم رێكخراوانەی تەمەنیان كەمەو هێشتا رێڕەوێكی دوورو درێژی خەباتیان لەبەردەمدایە، بۆ ئەوە گێڕایەوە كە ژیانو گۆڕانكارییەكان وایكردووە، ناتوانین تەنها لەچەقی حزبایەتییەوە، سەیری ژیانو گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی بكەینو وتی:
ئەوەی كە پێمانوابێ، حزب بەسەر هەموو جومگەكاندا زاڵبێتو هیچ جومگەیەكیش بەبێ حزب نەتوانێ بجوڵێت، كۆتایی پێهاتووە. ئیتر وڵاتی ئێمە بەتاكگەراییەوە، لەهزری تاكەوە، لەئازادی تاكەوە، لەژنو پیاو و هەتا دەگاتە رێكخراوی ئێنجی ئۆ و رێكخراوی بچوك بچكوی تر كە دادەمەزرێن، هەر یەكەی خەمێك دەگرنە كۆڵو سەرەنجام، پێكەوە هەموومان دەتوانین دیموكراسی پێشبخەینو كۆمەڵی مەدەنی بونیادبنێن.
مەلا بەختیار، بەهەڵەیەكی گەورەشی زانی، كە حزبە سیاسییەكان باوەڕیانوابێ وەكو جارانی جاران، دەتوانن كۆنتڕۆڵی كۆمەڵ بكەن و بەهەڵەیەكی ستراكچەریو تێنەگەیشتن لەگۆڕانكارییەكان و تێنەگەیشتن لەخەباتی مەدەنی ناوبردو وتی: ژیان بەڕەهەندی جیاوازی فراوانەوە گەشە دەكاتو كاریگەرییە ئایدۆلۆجییەكانو حزبییەكانو دەسەڵاتەكانیش تێدەپەڕێنێو ئەمەش راستییەكە، هەر حزبێك تێیبگات، دەتوانێ خۆی لەگەڵی بگونجێنێتو ئەگەر تێینەگات، ئەوا دەبێتە كۆسپ لەبەردەم خەباتی مەدەنی.
هەر لەو چوارچێوەیەدا پەرەسەندی خەباتی مەدەنی، كرێكارییو فێمێنستی لەرۆژئاوا بەوردی شرۆڤە كردو رونیكردەوە ئەو پەرەسەندنانەی ئۆرۆپاش وایلێهات، كە ئەمڕۆ هەموو ئەو دەستكەوتانەی، كە دەستكەوتی شارستانییەتی دیموكراسییە، دەستكەوتێكن كە بەشێكی بەهۆی شۆڕشی دیموكراسی و دەسەڵاتی بۆرجوای دیموكراسییەوە هاتونەتەجیو بەشێكیشی بەهۆی خەباتی مەدەنیو سەندیكاكانەوە هاتوونەتەدیو وتی:
شارستانییەتی دیموكراسی لەدنیادا، شارستانیەتی خەباتی هێزە دیموكراتو هێزە مەدەنییەكانە، نەك بەتەنها دەستكەوتی حزبە سیاسییە دیموكراتەكان، یان دەسەڵاتە دیموكراتەكان نییە.
هەروەك تەئكیدی كردەوە كە لێكچواندنی ئەزمونی بونیادنانی دیموكراسی لەحوكمڕانی، لەسیاسی، لەگۆڕانكاری، لێكچواندنی میكانیكی هەڵەیەكی گەورەیە! بەڵام ئەمە بەو مانایە نییە كە ئێمە كتومت وەكو ئەوان نەبینو لەناو بازنە گشتییەكانی گەشەكردنی بابەتی بەدەرین. نەخێر، بەدەرنینو ئێمەش لەناو بازنە گشتییەكانی گەشەكردنی بابەتی، لەگەشەكردنداینو لەناو چوارچێوەی یاسای گشتی گۆڕانكارییەكان كۆمەڵایەتی، سیاسی، حوكمڕانی، بەپێی خەسڵەتە تایبەتەكانی خۆمان، ئێمەش لەگۆڕانكاریداین و دەبێ بگۆڕێینو هاوكات بەنمونەو داتا، ئاماژەی بەگۆڕانكارییە قوڵەكانی ژیان لەكوردستانو لەماوەی (10 بۆ 15) ساڵی رابردوودا كردو كاریگەرییەكانیشی لەسەر ژیانی تاكو كۆی كۆمەڵ، رونكردەوەو سۆشیال مێدیاو راگەیاندنی كۆنترۆڵكراوی (25) ساڵی رابردوو، دەسەڵاتی ئێستاو دەسەڵاتی (25) ساڵی دوای راپەڕین، تێگەیشتنی مەدەنیانەی ئێستاو تێگەیشتنی (25) ساڵ لەمەوبەرو ئەقڵی تاكگەراییو ئازادیخوازی ئێستاو ئەقڵی تاكگەرایی (25) ساڵ لەمەوبەری كوردستانی، بەشایانی بەراوردكردن و خوێندنەوەی ئەقڵانی ناوبردو وتی:
نەوەیەكی تازە لەدایكبووە، كە نەوەی دوای راپەڕینەو ئەم نەوەیەش، بەشی هەرە زۆری لەژێر كاریگەرییەكانی گۆڕانكارییەكانی ئەم سەردەمە، لەژیانی كۆمەڵایەتیدا دەژیو چاوەڕێی گۆڕانكاری سیاسیو دەسەڵاتیشە.
ئەمەشی بەهەقیقەتێك پێناسە كرد، كە هێشتا هەندێ لەحزبی سیاسیو هەندێ لەدەسەڵاتی حوكمڕانیو دەسەڵاتی كۆمەڵایەتیش، سەرەڕای ئەوەی بەڕونیو ئاشكرا گۆڕانكارییەكان دەبینێ، بەڵان هێشتا ناتوانێ ستراتیجی خۆی لەژێر رۆشنایی گۆڕانكارییەكاندا بگۆڕێت.
كەناڵەكانی راگەیاندنو سۆشیال مێدیا، سەرهەڵدانی فەزایەكی كراوەو فراوان، كە تاك دەتوانێ تیایدا هەڵوێستەكانی خۆی بخاتەڕوو، قسەی خۆی بكاتو بەرگری لەخۆی بكات، بەشێكی تر بوو لەتەوەری كۆڕەكەییو ئاماژەشی ئەوەدا، كە ئەگەر باوەڕمانوابێ سەرهەڵدانی سۆشیال مێدیاو ئەم گۆڕانكارییانەی لەتەكنیكو تەكنەلۆجیا، لە ئابوری جیهان، لەسیستەمی حوكمڕانی جیهاندا هەیە، هەرئاوا دیاردەیەكی ئەبستراكتە؟! یان ئەمانە هەمووی كاریگەری لەسەر ژیانی كۆمەڵایەتی، لەسەر هزرو كاریگەری لەسەر گۆڕانكاری سیاسەتو ململانێ كۆمەڵایەتییەكانمان هەیە، كە بیری كۆن دەگۆڕێ بۆ بیری تازە. ململانێی كۆن دەگۆڕێ بۆ تازە و ئینتیمای كۆن دەگۆڕێ بەئینتیمای تازە. ئایدۆلۆجییەتی كۆنیش دەگۆڕێ بەئایدۆلۆجییەتی تازەو پێوەرو فەلسەفەی كۆنیش دەگۆڕێ دەگۆڕێ بەپێوەرو فەلسەفەی تازەو ئەمەش هەمووی پێكەوە ناوەندێكی بەرفراوانی كۆمەڵایەتی بۆ خۆی دروست دەكاتو رایگەیاند:
هەموو ئەو كاریگەرییانەش، هەم بزوتنەوەی سیاسی نوێ و هەم بزوتنەوەی كۆمەڵایەتی نوێش دەهێنێتە كایەوە، كە پێكەوە هەلومەرجێكی بابەتی دەخوڵقێنن، كە دەبێ دەسەڵاتیش، دەسەڵاتێكی نوێ و هاوچەرخ بێت. بەشێوەك دەسەڵات خۆی لەگەڵ گۆڕانكارییەكان بگونجێت، نەك دەسەڵات گۆڕانكارییەكان رابگرێت. كە ناشتوانێت رایبگرێت، چونكە گۆڕانكارییەكان بابەتین، نەخۆییو ئارەزومەندانە، بۆیە هەموو گۆڕانكارییە بایەتییەكان، بەهیچ هێزێك لەدنیدا ناتوانرێت بوەستێنرێتو وتی: وای بەحاڵی ئەو حزبو دەسەڵاتەكەی كە لەگۆڕانكارییە بابەتییەكان تێناگەن. بێگومان هەرلایەكیش لەگۆڕانكارییە كۆمەڵایەتییەكان تێنەگات، ئەوا بیەوێ یان نا بەرەو دیكتاتۆریەتو دژومنایەتی دیموكراسی دەڕواتو لەوتێڕوانینەشەوە، گۆڕانكارییەكانی سەردەمی پێش راپەڕینو دوای راپەڕینی بەوردی شرۆڤە كردو رەهەندەكانیشی لێكدایەوەو رایگەیاند:
ئەم سەردەمە یاسای خۆی و گۆڕانكاری خۆی هەیەن بۆیە ئێستای ئێمە نابێ حزبەكان، رێكخراوەكان، تاكەكان، بمانەوێ یان نا مەحكومین بە ئەو گۆڕانكارییانەی هەیە، كە یەكەمین گۆڕانكاریش، گۆڕانكاری كۆمەڵایەتییە، كە ئەویش بەحكومی گۆڕانكاری ئابوری دێتە دی. ئەو گۆڕانكارییە كۆمەڵایەتیانەشی بەحوكمی گۆڕانكارییەكانی ئابوری و بەحوكمی ئەوەی كە بنەمای ئابورییو ژێرخانی ئابوری لەكوردستاندا گۆڕاوە، ئەو گۆڕانكارییەش ریزبەندییە چینایەتییەكانی گۆڕیوەو بیركردنەوەی چینایەتی جارانیشی نەهێشتووە.
لەكۆتایی كۆڕەكەشیدا، مەلا بەختیار، پاشئەوەی هەلومەرجی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستو دەسەڵاتو راپەڕینەكانیشی لەساڵانی رابردوودا، خستە بەرپرسیارو بەلێكدانەوەی بابەتی، وەڵامی پێویستی دانەوەو تیایدا رایگەیاند:
ئەو بەشەی باوەڕی بەوەبوو كە راپەڕینەكانی بەهاری عەرەبی، سەرەنجامی گۆڕانكارییەكان دەبێ بەئەلتەرناتیڤی هەموو حزبەكانو دەسەڵاتو ئیتر سەردەم، سەردەمی سەركەوتنی پرۆگرامو ستراتیجی ئایدۆلۆجییەتی ئیسلامی سیاسییە، وەك لەسەرەتاوە ئیدعای ئەوەیان دەكرد، بەڵام دواتر دەركەوت رەهەندەكانی گۆڕانكاری لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست، گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی، فكری، فەلسەفەی، سیاسی، تەكنیكیو سۆسیال دیموكرات زۆر لەوە گەورەتر كەوا بیر دەكرایەوە، بەیەك حزبی سیاسی ئیسلامی یان غەیرە ئیسلامی بتوانن كۆنتڕۆڵی ئایدلۆجی بكەن. چونكە نەبونی ئەلتەرناتیڤ، بەپێی خوێندنەوەیەكی قوڵی واقیعی بۆ پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان، چینایەتییەكان، فكرییەكان، فەلسەفییەكان، لەناو ژانی گۆڕانكارییە هاوچەرخەكاندا دروستنەبێ، جڵەوی خەبات لەپێناو دیموكراسیو دادپەروەری نەگرێتەبەر، بێگومان هەر بزوتنەوەیەكی تر بێتە پێشەوە، بێگومان لەسەرنجامدا توشی فەوزاو شەڕی ئەهلی و كوشتو كوشتارێك بێتام دەبێتەوە.
لەبارەی كوردستانو عیراقیشەوە، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، راستە هەڵبژاردن دەكرێت، بەڵام هەڵبژاردن دوا پێوەری دیموكراسی نییە، بەڵكو یەكێك لەدەرگاكانی دیموكراسییە. چونكە دیموكراسی بەڕەهەندەكانی كۆمەڵایەتی، فەلسەفی، دەستوری هاوچەرخ، ئازادییەكان ژن، گۆڕینی فەلسەفەی پەروەردەو رێگەكرتن لەهەژمونی دواكەوتنو كۆنەپەرستیو سەپاندنی هێزی میلیتاریستی لەعیراقدا بونی نییەو ئەمەش ناتوانێ ورە وردە ئەركەكانی دیموكراسی جێبەجێ بكاتو وتی: بەپێچەوانەوە، ئەمساڵ نا، ساڵێكی تر هەر خۆپیشاندانێكی مەدەنی لەعیراقدا رووبدات، لەم دۆخەی ئێستا، لەم هەژمونی چەكدارییەو لەم زاڵبونی ئەقڵییەتی تائیفەگەرییەی عیراقدا، هەر بزوتنەوەیەكی مەدەنی یان فێمێنیستی یان ژنان رووبدات، خەڵتانی خوێنی دەكەن!.
هاوكات ئاماژەی بەكۆنگرەی وارشۆ كردو ئەوەی رونكردەوە، كە یەكەمینجارە لەدوای پەیماننامەی وارشۆ و پەیماننامەی ئەتڵەسی، ئەو ژمارە زۆرەی دەوڵەتی جیاواز جیاواز بۆ ستراتیجێكی نوێ لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست كۆدەبنەوەو وتی: ئەمەش وادەكات بڵێین ئێمە ئێستا لەبەردەم قۆناغی گواستنەوەداین. كە ئایا ئەم قۆناغی گواستنەوەیەش خەباتی مەدەنی لەناو گۆڕانكارییەكاندا چەند گەشە دەكاتو حزبەكانو دەسەڵاتیش ئەمە قبوڵ دەكات یان نا؟ بەڵام بڕوام وایە قبوڵ بكرێتو خۆیانی لەگەڵدا بگونجێنن باشترە، لەپێش هەمویانەوە حزبەكەی خۆم كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانە. چونكە گۆڕانكاری سیاسی و سیاسەت، بەمانای كۆنتڕۆڵكردنی رەها، دەسەڵاتی رەهاو هێزی چەكداری رەهاو .. تاد، ئەمە كۆتایی پێهاتووەو دەبێ ئیتر هێزی چەكدار، وەك هێزێكی نیشتمانی رێكخراو دروست بكەینو كاریان پاراستنی سەرانسەری سنورەكانی كوردستانو پاراستنی ئەزمونەكەمان لەمەترسییەكانی دەرەكی بێتو یاساش بپارێزن.
هاوكات ئاماژەی پێویستی بەبونی دەستورو داڕشتنەوەو گونجاندنی لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی سەردەمو قۆناغەكەدا كرد، ئەگەرچی بەداخەوە هەموو حزبەكان، ئەوەندەی پێ لەسەر دەستكەوتی حزبی دادەگرین، كەمتر باس لەدەستور دەكەین، لەكاتێكدا دەستور دەستەبەری هەموو مافەكانو دایكی یاساكانیشە. بۆیە یان دەبێ دەستورێك دابنێین هەموو ئەم گۆڕانكارییانە تێیدا رەنگ بداتەوە، یان ئەم حكومەتەی ئێمە ئەگەر پێكیشبهێنرێت، ئەوا بەبێ دەستور رەنگە جۆرەها گیروگازو تەنگو چەڵەمەی بۆ بێتە پێشەوەو وتیشی:
بەرپەرچدانەوەی كۆمەڵایەتیو گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی بەدەسەڵات، هەڵەیەكی گەورەیە. چونكە كۆمەڵ تازە گۆڕاوەو زیاتریش دەگۆڕێت، تازە خەڵك بە زەروزەنگ واز لەو دەستكەوتانە ناهێنێت كە بۆی بەدیهاتووە، بەڵكو تاك رێگە دەستەبەری مەعنەوی و چۆنێتی چارەسەری كێشەكانی خەڵك دەبێ بە دەستەبەر بۆمانو جارێكی تر ئەو پێشنیازەی خستەوەڕوو، كە پێش (10) ساڵ لەمەوبەر پێشنیازی كردبوو، ئەویش: با سەرجەم فراكسیۆنە بەشدارەكانی پەرلەمانی ئێستای كوردستان، ستراتیجی سۆسیال قبوڵ بكەن، سۆسیال واتە گرەنتیكردنی سەرجەم هاووڵاتیانی كوردستان. ئەمەش لەپێناو ئەوەی لەبری بەلیست و بەواسیتە خەڵك دامەزراندن، ئەوا خەڵك هەر لەماڵی خۆی دامەزراوە هەتا كاری بۆ پەیدا دەكرێتو رایگەیاندەوە، كە: دەبێ خۆمان خەمی خۆمان بخۆینو ئەم حكومەتەمان، كە هەتا رادەیەكی دیار باشمان هێناوە، لەقۆناغی رابردوو بۆ ئەم سەردەمە بگوازینەوەو ئاییندەیەكی باشتر
لەبەرچاو بگرین.