د. هێمن محەمەد باس لە نەشتەرگەری بڕبرەكانی پشت و مل دەكات
چاودێر: تابان رەزا
ئازاری بڕبرەكانی پشت و مل بەیەكێك لەنەخۆشیە باوەكانی ئێستا دادەنرێت كە كۆتا چارەسەر بۆ ئەم نەخۆشییە نەشەرگەریە كە پێویستە لەحاڵەتەكانی زەبر بۆسەر بڕبڕەكان و حاڵەتی گرێی دڕكەپەتك و هەوكردن، ئینزیلاق و تەسكبونەوەی كەناڵی دڕەكە پەتك بكرێت، هەموو تەمەنێك دەتوانرێت نەشتەرگەری بۆبكرێت، ترسی هاوڵاتیانیش لەنەشتەرگەریەكە ئەنجامی سەركەوتنی نەشتەرگەریەكە كەم دەكاتەوە، لەوبارەیەوە د. هێمن محەمەد، پسپۆری نەشتەگەری مێشك و دەمار، دەڵێت" پێویست ناكات نەخۆش لەئەنجامدانی نەشتەرگەری پشت و مل بترسن، چونكە نەشتەرگەریەكە سادەیە و پێویست بەترس ناكات.
كێن ئەوانەی توشی نەخۆشی ئازاری بڕبرەكانی پشت و مل دەبن؟
د. هێمن محەمەد، پسپۆڕی نەشتەرگەی مێشك و دەمار، ئاماژەبەوەدەكات، هەموو تەمەنێك ئەگەری هەیە توشی ئازاری بڕبڕەی پشت و مل بێت، ئازاری بڕبڕەكانی مل و پشت دەكرێت بەدوو بەشەوە، ئەویش ئەو حاڵەتانەی لەئەنجامی روداوی كەوتنە خوارەوە و روداوی هاتوچۆ رودەدات، حاڵەتی دووەم ئەو ئازارانەی توشی پشت و مل دەبن كە لە15% پەیوەندی بەنەخۆشی داخزانی گرێی بڕبڕە ی پشت و هەوكردنی بڕبرەكان و تەسكبونەوەی كەناڵی دڕەكە پەتك، بەڵام لە 85% پەیوەندی هەیە بە ماسولكەكان یا گرژبونی ماسولكەكان،
ناوبراو وتیشی، بونی قەڵەوی وادەكات ماسولكەكان بێهێز بێت ئەوكاتە زۆربەری فشارەكان دەكەوێتە سەر بڕبڕەكان خۆی و كڕكڕاگەی نێوانیان، هەروەها هەڵگرتنی قورسایی و شێوازی هەڵگرتنی قورساییەكە هۆكارێكە بوتوشبون بەئازارەی بڕبرەكانی مل وپشت و ئەنجامدانی وەرزشی توندوتیژ.
ئەو حاڵەتانەی پێویستیان بەشتەرگەریە؟
ئەو پسپۆرە، باس لەوەدەكات، ئەو حاڵەتانەی پێویستیان بەنەشتەرگەر هەیە حاڵەتەكانی زەبرە بۆسەر بڕبڕەكان و حاڵەتی گرێی دڕكەپەتك و هەندێ حاڵەتی هەوكردن، هەروەها حاڵەتە زۆر باوەكانیش حاڵەتی داخزانە واتە ئینزیلاق و حاڵەتی تەسكبونەوەی كەناڵی دڕەكە پەتكە.
وتیشی، ئەگەر نەخۆشەكە لەماوەی شەش هەفتە هەست بەچاك بونەوە لە ئازارەكەی نەكات، یاخود قاچێكی یان دەستێكی بێهێز بوبێـت و ماوەی رۆشتن وەستانی كەم بوبێتەوە، یا زەبرێكی دەرەكی كەوتبێت، پێویستی بەشتەرگەرییە.
تەمەنی گونجاو بۆنەشتەرگەریەكە؟
د. هێمن محەمەد، دەڵێت" زۆربەی ئەوانەی توشی ئازاری بڕبڕەكان دەبن دەتوانرێت نەشتەرگەری بۆ بكرێت، بەڵام مەترسیەكان لەنەخۆشێكەوە بۆنەخۆشێكی تر دەگۆڕێت، واتە نەخۆشێك تەمەنی 20 ساڵ بێت مەترسی نەشتەرگەریەكەی كەمترە لەوەی كەسێك تەمەنی70-80 ساڵ بێت، هەروەها ئەو كەسانەی نەخۆشی درێژخایەنیان لەگەڵدایە مەترسیان زیاترە، هەربۆیە لەبەشی بێهۆشكاری بارودۆخی نەخۆشەكە و مەترسیەكان هەڵدەسەنگێنن.
وتیششی" هەروەها كەسێك قەڵەو بێت نەشتەرگەریەكەی زەحمەتر دەبێت، لەڕووی تەكنیكی ئیشەكەوە، هەروەها لەپاش نەشتەرگەریەكەی كە هەڵدەسێتەوە و وەرزشدەكات سسترن لەوانەی كەكێشیان كەمە.
كام بڕبرانەن پێویستیان بەنەشتەرگەریە؟
ئەو پسپۆڕە، جەختی لەوەكردەوە، ئەگەر ئازارەكە داخزانی كڕكڕاگەی نێوان بڕبرەكان بێت زیاتر بڕبرەی (چوار و پێنج ) و( پێنج و یەك) واتە بڕبرەكانی خواروی پشت، لە ملدا زیاتر (پێنج و شەش )َ،(چوار و پێنج ) توشی داخزان دەبن، هەروەها تەسك بونەوە ئەگەری هەیە هەموو بڕبرەكان تەسك بێتەوە، بەڵام زیاتر بڕبرەكانی خواری پشت رودەدات، هەروەها لە 90% نەخۆشییەكانی پشت و مل پێویستیان بەنەشتەرگەری نابێت.
ترسی هاوڵاتیان لەنەشتەرگەری بڕبڕەكانی پشت و مل
د. هێمن محەمەد، لەبارەی ترسی هاوڵاتیان بەرامبەر بەشتەرگەری پشت و مل، دەڵێت" بەشێوەیەكی گشتی زۆربەی خەڵك لەنەشتەرگەری بڕبرەكان دەترسن، زۆربەی نەخۆش لە ئەنجامدانی نەشەرگەری دەترسن و دوودڵ دەبن لەبڕیاردان، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی ماوەیەكی زۆر بەسەر نەخۆشیەكەدا تێپەڕ بێت، ئینجا بڕیاری نەشتەرگەری دەدات، واتە بونی ئەو فشارە دەرونیەی نەخۆش هەیەتی كاریگەری دەبێتە سەر ئەوەی درەنگ بێت چارەسەر وەربگرێت، ناچێت نەشتەرگەری زوو بكات بۆی ئەوەی زوو چاك بێتەوە وئەنجامی باشی سەركەوتنی هەبێت"
وتیشی، پێویست ناكات نەخۆش لەئەنجامدانی نەشتەرگەری پشت و مل بترسن، بەتایبەت نەشتەرگەری داخزان واتە ئینزیلاق یان تەسكبونەوەی كەناڵی دڕكەپەتك، چونكە نەشتەرگەریەكە سادەیە و پێویست بەترس ناكات.
ئەگەرەكانی سەركەوتنی نەشتەرگەریەكە
ئەو پسپۆڕە، باسی لەوەشكرد، بەپێی جۆری نەخۆشیەكە رێژەی سەركەوتنی نەشتەرگەریەكە دەگۆڕێت، واتە رێژەی سەركەوتن لە نەشتەرگەری داخزانی كڕكڕاگەی پشت لە 90% بەرەو سەرەوەیە، داخزانی بڕبرەی مل بەهەمان شێوە لە 90% بەرەو سەرەوەیە، بەڵام ئەگەر تەسكبونەوە بێت رێژەكە دەبێتە 60-70% یە.
مادەی تیتانیۆم و پیك جێگرەوەی بڕبرەكان
د. هێمن محەمەد، ئاماژەبەوەدەكات، مادەی( تیتانیۆم) مادەیەیەكی گران و بەهێزە ئەم مادەیە ئەو برغو و شیشانەی لێدروست دەكرێت كەبۆ بڕبڕەكانی پشت دادەنرێت، هەروەها مادەیەكی تر هەیە پێدەوترێت (پیك) كە وەكو پلاستیكێكی بەهێز وایە دروست دەكرێت بۆ ئەوەی بخرێت جێگەی ئەو بڕبرە و كڕكڕاگانەی دەرهاتون، كە ئەم مادەیە جێگەی كڕكڕاگەكان دەگرێتەوە، زیاتر لەبڕبڕەكانی ملدا بەكاردێت وبۆ ئەو كەسانەیە كە داخزانی كركڕاگەی ملی هەبێت كڕكڕاگەكانی لادەبرێت بۆئەوەی ئەو شوێنەكە بەبۆشی نەمێتەوە ئەو مادەی پیكەی تێدا دەدانرێت.
ناوبراو وتیشی، ماوەی چاك بونەوەی نەخۆشیەكە بەشێوەیەكی گشتی پەیوەستە بەجۆری نەشتەرگەریەكەوە هەیە، ئەگەر داخزانی كركراگەكان بێت نەخۆشەكە پێویست دەكات 45 رۆژ ئاگاداری خۆی بێت، ئەگەر جێگیركردنی بڕبرەكان بێت 3 مانگی دەوێت.